به راستی چه چیزی باعث می‌شود، فرد از مکانی که آن را به عنوان سرزمین و یا وطن می‌شناسد و همه عمر خود را در آن سپری کرده و در آن متولد شده است؛ دل بکند و راهی دیار غربت شود؟

آیا آنگونه که تصور می‌کنیم، در آن سوی مرزها خوشبختی پرسه می‌زند و از مکانی به نام سرزمین آنقدر دلزده شده‌ و خوشبختی را در آن نیافته‌ایم که برای یافتن آینده‌ای نامعلوم به دل خطر می‌زنیم؟

در حال حاضر اگر از مردم سوال کنی که آیا ماندن را به مهاجرت ترجیح می‌دهند؟ بدون شک مهاجرت را به ماندن ترجیح می‌دهند و همه آن‌ها یک دلیل برای رفتنشان دارند؛ رفتن برای یافتن خوشبختی!

همه ما تصوراتی را از آن سوی مرزها داریم، آزادی بیان، موقعیت شغلی عالی، کسب ثروت‌های آنچنانی، رفاه و آسایش، داشتن امکانات؛ اما آیا هر فردی با مهاجرت می‌تواند به این رویاها دست یابد؟

گاهی اوقات این تصور خوشبختی آن‌چنان دلچسب است که حتی به قیمت جانمان هم که تمام شود به دل خطر می‌زنیم و دریاها، کوه‌ها، جنگل‌ها و اقیانوس‌ها را به امید یافتن زندگی بهتر زیر پا می‌گذاریم و با مرگ همقدم می‌شویم.

رسیدن به رویای مهاجرت

نمی‌توان گفت مهاجرت بد یا خوب است، شرایط و موقعیت حال حاضر فرد است که تعیین می‌کند که ماندن بهتر است یا مهاجرت کردن!

این‌ها را ماریا دختر ۲۹ ساله‌ای می‌گوید، دختری که به گفته خودش از سن نوجوانی رویای مهاجرت و رفتن به یک کشور مرفه را در سر می‌پرورانده است.

وی اکنون ساکن سوئد است، می‌گوید نمی‌توان گفت که وضعیت اینجا خوب نیست و از آمدن پشیمان شده‌ام! اما بدون هیچ اغراقی می‌گویم؛ آن چه که به عنوان رویای خوشبختی در کشورهای دیگر در سر داریم؛ سرابی بیش نیست! مطلوب است اما نه برای همه افراد.

می‌گوید: همه عمر را در خیالی شیرین سپری کردم، اما آن سال‌های اول مهاجرت به معنای واقعی جهنمی است غیرقابل تصور، دوری از خانواده، عزیزان، دوستان، دلتنگی، غریبگی و ناآگاهی نسبت به جامعه میزبان همه دست به دست هم می‌دهند تا شیرینی رویا را به کامت تلخ کنند.

ماریا می‌گوید: برخلاف تصور همه که می‌اندیشند در کشورهای دیگر خوشبختی و رفاه بسیار ساده و آسان به دست می‌آید، در کشورهای پیشرفته دنیا زندگی سخت رفاه را به وجود می‌آورد؛ این‌جا خبری از تنبلی و بی‌حوصلگی و بیکاری نیست، از مرد گرفته تا زن، از جوان و بزرگسال همه مشغول کسب و کار هستند.

می‌گوید: این‌جا به حدی همه افراد سرشان به کار و شغل‌شان گرم است که بعضی روزها اعضای خانواده نمی‌توانند یکدیگر را در طول شبانه‌روز ببینند.

ماریا ادامه می‌دهد: اینجا برخلاف ایران کار عار نیست! ما در ایران پاکبان زن نداریم، اما در این‌جا برخی از پاکبان‌ها زن هستند، راننده حمل و نقل‌های عمومی هستند، گارسون بودن از سر بیکاری و بی‌پولی نیست؛ برای زندگی در این سر دنیا باید نقشی را در جامعه ایفا کنی و هر فردی برای شغلی که دارد ارزش و احترام خاصی قائل است.

عوامل مهاجرت

مدرس دانشگاه و فعال فرهنگی اجتماعی گفت: یکی از مشکلات اجتماعی ایران در ۵۰ سال اخیر بحث مهاجرت نخبگان است، که در چند سال اخیر شتاب گرفته و به یکی از معضلات اصلی جامعه ایران تبدیل شده است.

اکبر ولدبیگی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: مسئله مهاجرت حتی در میان کُردها و در کردستان نیز در حال اتفاق است و نیروهای باارزشی همچون نخبگان، افراد تحصیل کرده‌ و حتی نیروهای کارگری توانمند و مردم عادی امروزه به صورت گروهی، فردی و یا خانوادگی در حال مهاجرت و برای رسیدن به هدف خود هزینه‌های گزافی را متحمل می‌شوند که بخشی از آن‌ها به مقصد می‌رسند و بخشی از آن‌ها در مسیرهای زمینی، دریایی و هوایی دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شوند.

وی عنوان کرد: ایران یکی از کشورهای مهاجرفرست در منطقه است که از دوران مشروطه تا به امروز بحث مهاجرت در آن مطرح است؛ و حتی در یک زمانی خود دولت و حکومت‌ها برای ایجاد تحولات اجتماعی در جامعه افراد نخبه را برای کسب تجربه به خارج از کشور می‌فرستادند؛ اما این روند در ۳۰ سال اخیر، روندی معکوس داشته و امروزه نخبگان به بهانه‌های مختلف مهاجرت و هیچگاه بازنمی‌گردند.

ولدبیگی بیان کرد: بهترین سرمایه هرجامعه‌ای، نیرو و منابع انسانی است و مهاجرت بی‌برگشت نخبگان ضربه جبران‌ناپذیری را بر پیکر جامعه وارد می‌کند.

وی اظهار کرد: چه نخبگان، چه نیروهای کارگری، مردم عادی و تحصیل‌کرده در بحث مهاجرت همیشه سعی‌شان بر این است مسیر فرارشان به سمت نقطه بهتری باشد؛ زیرا هیچ‌گاه افراد از مناطق برخوردار به سمت مناطق محروم حرکت نمی‌کنند و همیشه در صدد هستند که برای فرار خود از محیطی به محیط دیگر علی‌رغم تعلقات، شرایط بهتری را فراهم کنند که بخشی از آن می‌تواند جاذبه‌های موقعیتی باشد.

ولدبیگی ادامه داد: یکی از فاکتورهای بنیادی در بحث تشویق و تحریک افراد برای مهاجرت رسانه‌ها هستند؛ که به یک تجارت و مافیای بین‌المللی تبدیل و برای جامعه میزبان و جامعه مهاجرفرست به یک معضل اصلی تبدیل شده است.

وی با اشاره به اینکه خدمات شهروندی فاکتورهای جذابی در بحث مهاجرت هستند؛ تصریح کرد: بحث مسکن، آزادی‌های فردی و اجتماعی و امنیت جزو فاکتورهای جذاب اجتماعی هستند که فرد را به سمت مهاجرت سوق می‌دهند.

ولدبیگی به ساختار زندگی و سبک زندگی مورد نظر افراد اشاره و افزود: ساختار زندگی، سبک زندگی، نوع خانواده، حقوق زنان، فرصت‌های شغلی و تحصیلی، نوع برخورد با معضلات، مواجهه با مشکلات و آزادی‌های متعدد می‌تواند برای افرادی که قصد مهاجرت دارند جذاب باشد.

وی بروکراسی را یکی از عوامل مهاجرت‌فرستی دانست و بیان کرد: به دلیل اینکه روند بروکراسی برخی کشورها می‌تواند برای بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی افراد دست و پاگیر باشد؛ موجب مهاجرت افراد می‌شود.

به گفته این جامعه‌شناس، شایسته سالاری یکی دیگر از عوامل مهاجرت است؛ که افراد علی‌رغم آگاهی به خطرات و مشکلات ناشی از مهاجرت به دلیل اینکه معتقدند که از ظرفیت‌های وجودی آن‌ها به نحو احسن استفاده نمی‌شود، به سمت مهاجرت سوق پیدا می‌کنند.

اکبر ولدبیگی در ادامه سخنان خود به قوانین اجرایی به عنوان یکی از جاذبه‌های موثر در مهاجرت اشاره کرد و گفت: موقعیت‌های شغلی، اجتماعی، اقتصادی از جمله عوامل جذاب در مهاجرت هستند و از آن‌جایی که انسان‌ها به صورت مداوم در پی کسب رفاه و آسایش هستند گاهی اوقات به دلیل دست نیافتن به موقعیت شغلی مناسب، هزینه‌های گزافی را برای مهاجرت و رسیدن به شایستگی‌های خود می‌پردازند.

ولدبیگی تاکید کرد: تنوع در ارزش‌ها، نگرش‌، بینش، رویه کاری، طرز پوشش، مسائل علمی و مباحث نظامی اداری یکی از فاکتورهای تاثیرگذار در مهاجرت هستند که سبب می‌شود فرد فارغ از جنس، سن، تحصیلات و محل تولد بنا به فراخور تصمیم بگیرد و برای همیشه قید وطن را بزند و هیچگاه برنگردد.

وی اضافه کرد: گاهی اوقات مولفه‌های فرهنگی و اجتماعی به حدی مهم و تاثیرگذار است که فرد سایر مولفه‌های مهم و تاثیرگذار دیگر را نادیده می‌گیرد.

ولدبیگی خاطرنشان کرد: حال سوال اینجاست که آیا همه آن ایده‌آل‌هایی که افراد در ذهن خود دارند از جمله کسب موقعیت شغلی، مسکن، خدمات اجتماعی و تحصیلات به آن دست می‌یابند؟ در جواب باید گفت که خیر.

خطرات ناشی از مهاجرت

این جامعه‌شناس در خصوص خطرات ناشی از مهاجرت گفت: یکی از خطراتی که مهاجرت به دنبال دارد تبادل انواع بیماری‌ها است.

اکبرولدبیگی ادامه داد: بحث زبان ارتباطات، تعاملات اجتماعی، بیماری‌های روانی، تطبیق با قوانین محیط جدید سبب وارد کردن شک فرهنگی به فرد می‌شود.

وی عنوان کرد: بحث افزایش و کاهش جمعیت، شک فرهنگی، گمنامی، دستمزد، جرائم، سوءاستفاده‌های جسمی و جنسی، طردشدگی در جامعه و بیگانگی از جمله مشکلات و خطراتی است که حتی برای نخبگان نیز وجود دارد.

راهکارهایی برای جلوگیری از رویه مهاجرت در کشور

اکبرولدبیگی اظهار کرد: می‌توان با ایجاد جاذبه‌هایی در کشور که در بیرون سبب جذب افراد می‌شود؛ از روند مهاجرت افراد جلوگیری کرد.

وی عنوان کرد: راهکارهایی همچون دفاع از نخبگان، فراهم کردن بستر شایسته سالاری، اصلاح قوانین به ویژه روند بروکراسی، حمایت شغلی و امنیت شغلی، دفاع از ارزش‌ها، تقویت ارزش‌های ملی و وطنی و دفاع از آن‌ها می‌تواند از روند مهاجرت در برخی کشورها جلوگیری کرد.

ولدبیگی در پایان یادآور شد: رسانه‌ها در پررنگ کردن هویت قومی بسیار موثر است و ساختار حکومتی می‌تواند با جبران نقطه ضعف‌ها به ویژه در مناطق روستایی و مباحث کشاورزی می‌تواند از مهاجرت افراد جلوگیری کند.

انتهای پیام