به گزارش ایسنا، مقایسه کردن خود با سایر افراد موضوعی است که امروزه افراد بسیاری را در جامعه درگیر خود کرده است و این افراد باوجود اینکه از نادرست بودن این مقایسه آگاهی دارند، قادر به درک این رفتار نیستند، متاسفانه درگیر مقایسه شدن می‌تواند آثار منفی بسیاری در سلامت و زندگی اشخاص داشته باشد، زمانی‌که فرد از عملکرد خود در زندگی راضی نباشد و همواره احساس کند اطرافیان دارای یک زندگی شادتر همراه با موفقیت‌های بسیار بیشتر هستند، به‌مرور زمان به بیماری‌هایی مانند افسردگی و اضطراب مبتلا می‌شود.

در دنیای امروز و باتوجه به پیشرفت شبکه‌های اجتماعی موضوع مقایسه زندگی افراد با سایر اطرافیان پیشرفت چشم‌گیری داشته است، زیرا در برخی از این شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام اشخاصی وجود دارند که تصاویری از انواع دارایی‌ها، موفقیت‌ها، سفرها و... خود به اشتراک می‌گذراند و مخاطبان این افراد به اشتباه گمان می‌کنند زندگی حقیقی فرد به زیبایی همین تصاویر منتشر شده است، در صورتی‌که هیچ فردی تصاویر لحظات سخت و شکست‌های خود را با سایر افراد به اشتراک نمی‌گذارد، بنابراین باید این آگاهی در بین مردم جامعه ایجاد شود که باطن زندگی خود را با ظاهر زندگی دیگران مقایسه نکنند.

برای رهایی از دام مقایسه خود با دیگران راهکارهای بسیاری وجود دارد، برای مثال افراد باید از کمال‌گرایی دور شوند، همه افراد این موضوع را که هیچ انسانی کامل نیست را بارها شنیده‌اند، اما لازم است به مفهوم این جمله با دقت بیشتری توجه داشت، زمانیکه گفته می‌شود هیچ انسانی کامل نیست یعنی همه افراد در زندگی خود شکست‌ها، مشکلات و ناکامی‌هایی را پشت سر می‌گذراند و هیچ انسانی وجود ندارد که سرتاسر زندگی او خوشی، شادمانی، موفقیت و ... باشد، زمانیکه شخص این موضوع را به درستی درک کند متوجه می‌شود تجربه کردن شکست و ناکامی تنها مختص او نیست.

همچنین افراد باید حس اعتماد به‌نفس را در خود تقویت کنند، زیرا به این صورت می‌توانند از عملکرد و زندگی خود رضایت داشته باشند و سایر افراد را برتر از خود ندانند و به این صورت می‌توانند احساس شادمانی و خوشی داشته باشند و در نتیجه سلامت روانی خود را تضمین کنند، اگر اشخاص به نقاط قوت شخصیت و زندگی خود توجه کنند، می‌توانند از گرفتار شدن در دام مقایسه نجات پیدا کنند بنابراین شناخت عوامل ایجاد حس مقایسه در افراد و راهکار برای مقابله با این احساس از اهمیت بالایی برخوردار است، در همین راستا خبرنگار ایسنا مصاحبه‌ای با عزیز الله مولوی_عضو انجمن علمی اساتید اخلاق کاربردی ایران و هیأت علمی دانشگاه شهرکرد انجام داده است که مشروح آن در زیر آمده است:

احساس ناامنی، زوال شادی و طراوت زندگی از عواقب و آثار شوم مقایسه خود با دیگران است

ایسنا: به نظر شما عامل اصلی در از بین رفتن شادمانی افراد و حس رضایت آن‌ها از زندگی چیست؟

مولوی: بهره‌مندی بی‌نظیر آدمی از موهبت‌های زندگی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های اجتماعی زندگی شتاب‌زده دنیای جدید بوده، زیرا در دنیای امروز دسترسی به تجهیزات و امکانات رفاهی زندگی به‌صورت بی‌سابقه‌ای تسهیل شده است، اما باتوجه به این موضوع که انسان‌ها عادت کرده‌اند با داشته‌های خود احساس هم‌هویتی کنند و گویا ارزش افراد به اندازه حظ و بهره آنان از ابزارآلات زندگی شده، روی دیگر سکه رفاه بی‌سابقه انسان این است که افراد مدام در بُعد مادی و رفاهی و امکانات زندگی خود را با دیگران مقایسه می‌کنند که فلانی چی دارد؟ من چه دارم؟ او چه می‌خورد؟ من چه می‌خوردم؟ او به کجا سفر می‌کند؟ من به کجا؟ و او چند تا فرزند دارد؟ من چند تا؟ ومواردی از این دست...

گرفتار شدن در قفس تنگ و تاریک مقایسه‌های اجتماعی و توجه به ارزش داوری‌های دیگران، رقابت‌ها و قیاس‌های ناموجه افراد و خانواده‌ها، تحمیل پسندها و ناپسندهای دیگران در زندگی و ترس از طعنه‌های دیگران موضوعی است که امروز به عنوان سم مهلکی در از بین بردن شادمانی و حس رضایت از زندگی تبدیل شده و آرامش و حس خوب که گوهر اصلی زندگی محسوب می‌شود را به محاق برده است.

ایسنا: مهم‌ترین عاملی که منجر به ایجاد مقایسه در افراد می‌شود چه مواردی است؟

مولوی: از مهم‌ترین عوامل مقایسه خود با دیگران در حوزه سخت‌افزاری زندگی می‌توان به روحیه ناسپاسی و کفران نعمت، خودباختگی فکری، احساس بی‌کفایتی، بی‌اعتبارانگاری خود، نامهربانی با خود، خودکم بینی و احساس حقارت، خودناشناسی،  منفی‌نگری و بدبینی، ضعف اعتماد و عزت نفس، فقدان توکل، حسد و... اشاره کرد.

ایسنا: مقایسه زندگی خود با سایر افراد چه آثار و عواقبی برای شخص به همراه دارد؟

مولوی: انزوا و افسردگی و اضطراب، احساس بی‌معنایی، احساس ناامنی، زوال شادی و طراوت زندگی، هم‌رنگی کورکورانه با دیگران و رخت بربستن آرامش از زندگی، را می‌توان از عواقب و آثار شوم مقایسه خود با دیگران که بنده اسمش را گذاشته‌ام "سبک زندگی رقابتی" دانست.

ایسنا: آیا داشتن هرگونه رقابت با سایر افراد موجب برهم خوردن آرامش زندگی اشخاص است؟

مولوی: خیر؛ هرگونه مقایسه و رقابت ناموجه، اضطراب‌زا و مخل آرامش است، درصورتیکه افراد حوزه رقابت را به مسائل معنوی انتقال دهند موجب رشد فضیلت‌های اخلاقی و معنوی در دو بعد فردی و اجتماعی خواهد شد، برای مثال در نظام تربیتی اسلام پیامبر به عنوان (اسوه) معرفی شده است، خداوند نیز در سوره مبارکه الأحزاب آیه ۲۱ می‌فرماید:

" لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کانَ یَرجُو اللَّهَ وَالیَومَ الآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثیرًا "

مسلما برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنند.

همچنین در قرآن کریم و روایات پیامبر و اهل بیت (ع) ما به مسابقه و رقابت‌های معنوی تشویق شده‌ایم که به عنوان نمونه مواردی را عرض می‌کنم:

" وَسَارِعُوا إِلَی مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِینَ " (سوره مبارکه ال عمران آیه ۱۳۳)

و بشتابید به سوی مغفرت پروردگار خود و به سوی بهشتی که پهنای آن‌همه آسمان‌ها و زمین را فرا گرفته و مهیا برای پرهیزکاران است.

" وَلِکُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّیهَا  فَاسْتَبِقُوا الْخَیْرَاتِ  أَیْنَ مَا تَکُونُوا یَأْتِ بِکُمُ اللَّهُ جَمِیعًاإِنَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ" (سوره مبارکه بقره،آیه ۱۴۸)

هر کسی را راهی است به سوی حق که بدان راه یابد (یا قبله‌ای است که به آن روی آورد) پس بشتابید به خیرات که هر کجا باشید همه شما را خداوند (به عرصه محشر) خواهد آورد و محققا خدا بر همه چیز تواناست.

همانگونه که مشاهده می‌شود در آموزه‌های تربیتی اسلام حوزه رقابت از بعد سخت‌افزاری به نرم‌افزاری تغییر یافته و به افراد توصیه شده است که رقابت در زندگی را در امور معنوی و عبادی و اخلاقی متمرکز کنند، در توصیه‌های اخلاقی بزرگان حکمت و ادب فارسی نیز مکرر اصل بی‌توجهی به ارزش داوری‌های دیگران و ترک مقایسه‌های اجتماعی در امور ظاهری مورد توجهه قرار گرفته است که چند  مورد را خدمت شما عرض می‌کنم:

سعدی علیه الرحمه در سعدی بوستان باب هفتم در عالم تربیت گفتار اندر سلامت گوشه‌نشینی و صبر بر ایذاء خلق می‌فرماید:

اگر در جهان از جهان رسته‌ای است،            در از خلق بر خویشتن بسته‌ای است

به کوشش توان دجله را پیش بست              نشاید زبان بداندیش بست

رودکی هم می‌فرماید:

زمانه پندی آزادوار داد مر                    زمانه چون نگری سر به سر همه پند است

به روز نیک کسان گفت تا تو غم نخوری           بسا کسا که به روز تو آرزومند است

مولوی در مثنوی و دیوان شمس در موارد متعددی به ترک مقایسه خود با دیگران توصیه کرده و در مثنوی می فرماید:

آنکه جان در روی او خندد چو قند        از ترش روئی خلقش چه گزند؟

یا در دیوان شمس می‌فرماید:

ساعتی میزان آنی ساعتی موزون این       بعد از این میزان خود شد تا شوی موزون خویش

یا حافظ می‌فرماید:

تو با خدای خود انداز کار و دل خوش دار     که رحم اگر نکند مدعی خدا بکند

نظامی نیز در مخزن اسرار می‌فرماید:

عیب کسان منگر و احسان خویش                دیده فرو کن به گریبان خویش

ایسنا: چه توصیه‌ای برای دور شدن افراد از حس مقایسه خود با دیگر اشخاص دارید؟

مولوی: در هر صورت خوش‌زیستی ، سلامت اخلاقی و روانی افراد در گرو احتراز از افتادن در تله مقایسه‌های اجتماعی است، توصیه‌هایی که اندشمندان علوم تربیتی دارند این است که انسان همواره خود را باید با استانداردها، ظرفیت‌ها و استعدادهای خود مقایسه کند، زیرا در زیر آسمان آبی دو نفر را پیدا نمی‌کنید که از همه جهات دارای شرایط یکسان باشند، همچنین افراد باید تمرکز بیرونی را به تمرکز درونی تغییر دهند و فقط در امور معنوی خود را مفلس بدانند و بنابراین تلاش کنند فضایل اخلاقی و رفتاری خود را تقویت کنند.

ایسنا: نکته پایانی در خصوص موضوع چیست؟

نکته پایانی در این زمینه این است که سبک زندگی رقابتی و مقایسه‌ای با سیطره رسانه‌های جمعی مخصوصا شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام تشدید شده است، به‌همین دلیل مدیریت حضور و ارتباطات مجازی می‌تواند به کاهش تکانش‌های روانی و رفتاری این آسیب کمک مؤثری کند.

انتهای پیام