دکتر سارا میرانی- داروساز و متخصص فارماکوویجیلنس در مجارستان در گفت‌وگوی اختصاصی با ایسنا، با اشاره به فراگیر شدن واریانت دلتا در دنیا، اظهار کرد: هم‌اکنون بیش از ۱۳۰ کشور دنیا درگیر کرونای دلتا شده‌اند و دلتا تبدیل به واریانت غالب جهان شده است، البته جهش‌های دیگر ویروس مثل دلتا پلاس و لامبدا نیز شناسایی‌شده اما اطلاعاتی که در حال حاضر داریم بیشتر مربوط به واریانت دلتا است.
وی با بیان اینکه ویروس‌ها همواره از طریق جهش تغییر می‌کنند و با هر جهش انتظار می‌رود انواع جدیدی از ویروس در همان خانواده شناسایی شوند، گفت: گاهی برخی جهش‌ها ظاهر می‌شوند و ناپدید می‌شوند، اما گاهی جهش‌ها به شکل قدرتمندتر اتفاق می‌افتند و باعث می‌شوند ویروس با شکل جدید و پایدارتر باقی بماند.
این متخصص فارماکوویجیلنس با ذکر یک مثال توضیح داد: اگر به یک ویروس مانند درختی که در حال رشد و انشعاب پیدا کردن است نگاه کنیم، هر شاخه درخت است ممکن است متفاوت از بقیه باشد و می‌توان این شاخه‌ها را با یکدیگر مقایسه کرد. دانشمندان نیز از طریق مقایسه می‌توانند به تفاوت‌هایی که در انواع شاخه‌های ویروس وجود دارد پی ببرند و آن‌ها را در دسته‌های مجزایی شناسایی، طبقه‌بندی و نام‌گذاری کنند.
وی با اشاره به اینکه در مورد ویروس کرونا، از ابتدای پاندمی این تفاوت‌ها مورد مطالعه و شناسایی قرار گرفت، گفت: برخی از تغییرات به گونه جدید ویروس اجازه می‌دهند راحت‌تر گسترش یابد و حتی گاهی در برابر درمان و یا واکسن مقاوم شود که این واریانت (جهش و یا موتاسیونی) که باعث مقاوم‌تر شدن ویروس می‌شود باید بیشتر کنترل شود.
این متخصص داروسازی با اشاره به اینکه در پاندمی ها مثل سارس-کوو-۲ یا کرونا، ویروس با چرخش گسترده در جمعیت کشورها فرصت‌های جدیدی برای تغییر و موتاسیون دارد و درنتیجه متوقف شدن آن نیز دشوارتر می‌شود، توضیح داد: این تغییرات را می‌توان با مقایسه تفاوت در ویژگی‌های فیزیکی مثل مقاومت در برابر درمان یا تغییرات در کد ژنتیکی که همان جهش‌ها است شناسایی کرد و بامطالعه هر یک از انواع جهش‌های ویروس و درک تفاوت‌هایی که بین آن‌هاست دانشمندان می‌توانند پاندمی را پیش‌بینی کنند که آیا یک نوع از این موتاسیون هایی که در ویروس به وجود آمده خطرناک‌تر از انواع دیگر است یا خیر، همچنین می‌توان از اطلاعاتی که از هر موتاسیون یا جهش به دست می‌آید برای ردیابی و امکان به وجود آمدن و چگونگی گسترش گونه‌ی بعدی ویروس استفاده کرد.
میرانی با اشاره به اینکه در پاندمی ویروس سارس-کوو-۲ مواردی از جهش‌های ویروس سارس کوو یا کرونا را داشتیم که بر بقیه غالب بود، گفت: در ابتدا این جهش‌ها را با نام کشورهایی که در اصل مبدأ پیدایش این جهش‌ها بودند نام‌گذاری کردند، اما پس‌ازآن سازمان بهداشت جهانی تصمیم گرفت به‌جای اینکه از اسامی کشورها استفاده کند مثل جهش انگلیسی، آفریقایی، برزیلی و هندی با نام‌های لاتین آن‌ها را نام‌گذاری کند که به ترتیب آلفا، بتا، گاما و دلتا هستند.
حتی پس از تزریق دو دوز واکسن کرونا، ضرورت توجه و رعایت پروتکل‌ها به خصوص استفاده صحیح از ماسک و فاصله فیزیکی همچنان باید ادامه داشته باشد
تأثیر واکسیناسیون بر واریانت دلتا
میرانی به تأثیر واکسیناسیون بر گونه‌ی فراگیر دلتا که هم‌اکنون شیوع جهانی پیداکرده اشاره و تصریح کرد: به‌عنوان مثال در هفته اول ماه جاری میلادی (اگوست) در کشور انگلیس آمار شناسایی بیماران جدید کووید در یک روز حدود ۲۷ هزار نفر بوده ولی فقط ۴۰ مورد مرگ در بیماران ثبت شد، این در حالی است که در آن زمان حدوداً ۵۰ درصد از مردم این کشور واکسینه شده بودند و آنالیز داده‌ها حاکی از این بود که بیش از ۹۵ درصد مرگ‌ومیر در افراد واکسینه نشده بود. مثال دیگر کشور چین با جمعیت ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون نفر و با پوشش واکسیناسیون کامل در بیش از ۷۰ درصد جمعیت فقط ۱۰۰ نفر بیمار جدید مبتلا در روز شناسایی و هیچ مورد مرگ‌ومیر هم گزارش نشد.
وی ادامه داد: این مثال‌ها همه نشان می‌دهد واکسیناسیون با درصد بالا در جمعیت تا چه اندازه می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به‌ویژه به نوع شدید بیماری و مرگ‌ومیر مؤثر باشد.
متخصص فارماکوویجیلنس واکسیناسیون را یکی از ابزارهای مؤثر در پیشگیری از بیماری کووید برشمرد و افزود: نکته بسیار حائز اهمیت این است که حتی پس از تزریق دو دوز واکسن کرونا، ضرورت توجه و رعایت پروتکل‌ها به خصوص استفاده صحیح از ماسک و فاصله فیزیکی همچنان باید ادامه داشته باشد. ابزار دیگری که هم در کنترل همه‌گیری و هم در نجات بیماران نقش مهمی دارد، قرنطینه و درمان زودرس است.
این دکتر داروساز یکی از عوامل بسیار مهم در پیشگیری از بیماری را سبک زندگی سالم عنوان کرد و گفت: سبک زندگی سالم باعث تقویت سیستم ایمنی شده و درنتیجه ریسک ابتلا به عفونت‌ها و بیماری‌های ویروسی را کاهش داده، عملکرد آنتی‌بادی‌ها را افزایش می‌دهد و مانع شدت گرفتن علائم بیماری می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: سیستم ایمنی بدن را از جهات مختلف می‌توان تقویت کرد ازجمله با فعالیت بدنی منظم، خواب خوب و کافی، نوشیدن آب به مقدار کافی، حفظ وزن سالم، پیشگیری از چاقی، پرهیز از مصرف سیگار و مواد مخدر، کنترل استرس و هیجانات منفی و رژیم غذایی که سرشار از میوه‌ها و سبزی‌ها و کاهش مصرف چربی‌های ترانس و قندها باشد.
ایمنی قابل‌توجه همه واکسن‌های معتبر در مقابل جهش دلتا
وی با بیان اینکه همه واکسن‌های معتبر موجود ایمنی قابل‌توجهی در برابر جهش‌های ویروسی ازجمله جهش دلتا ایجاد می‌کنند و به‌مراتب می‌توانند باعث کاهش عفونت شدید، کاهش بستری و مرگ‌ومیر ناشی از بیماری کووید شوند، افزود: همان‌گونه که آمار بیماری‌زایی توسط جهش دلتا در کشورهایی که پوشش بالایی از واکسیناسیون کووید داشته‌اند نشان می‌دهد که بستری بیماران به‌طور قابل‌توجهی کنترل‌شده و مرگ‌ومیرها کاهش‌یافته و این‌همه حاکی از تأثیر واکسیناسیون به‌موقع و سریع است.
آمار بیماری‌زایی توسط جهش دلتا در کشورهایی که پوشش بالایی از واکسیناسیون کووید داشته‌اند نشان می‌دهد که بستری بیماران به‌طور قابل‌توجهی کنترل‌شده و مرگ‌ومیرها کاهش‌یافته که حاکی از تأثیر واکسیناسیون به‌موقع و سریع است
علائم سرماخوردگی و زنگ خطر شروع ابتلا به کووید
میرانی در مورد درمان علائم کرونای دلتا اظهار کرد: کرونای دلتا می‌تواند با علامت‌های شبه سرماخوردگی و یا شبه آنفولانزا بروز کند اما به دلایل مختلف چگونگی بیماری و بروز علائم در افراد مختلف متفاوت است، ازجمله ویژگی‌های ویروس، سرعت تکثیر، نحوه انتقال و حتی حجم ویروسی که فرد به آن مبتلا شده که یکی از موارد بسیار مهم در شدت بیماری است. عوامل مؤثر دیگر ویژگی‌های فردی، سن، تغذیه، فعالیت فیزیکی، ورزش، سبک زندگی سالم، بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف دارو است، بااین‌وجود همه علائمی که مشابه سرماخوردگی باشند می‌توانند زنگ خطر شروع عفونت کووید باشند.
وی با اشاره به اینکه جهش دلتا فقط در اولویت و میزان شیوع علائم با دیگر سویه‌ها اندکی تفاوت دارد، گفت: علائم بسیار شایعی که این روزها در بیشتر بیماران گزارش‌شده شامل سردرد، کمردرد، آبریزش بینی و یا کیپ شدن بینی، گلودرد و یا سوزش ته گلو، بدن‌درد، تب و سرفه مداوم است، البته احتمال بروز علائمی مانند علائم گوارشی ازجمله تهوع، دل‌پیچه و اسهال هم وجود دارد، اما از دست دادن حس بویایی و چشایی ممکن است در این‌گونه کووید کمتر دیده شود.
این متخصص داروسازی با تأکید بر اینکه واریانت دلتا همه سنین چه افراد مسن، چه میان‌سال و چه جوان و کودک را می‌تواند درگیر کند، گفت: با توجه به اینکه واریانت دلتای ویروس کرونا سرعت بالایی در انتقال دارد احتمال سرایت گروهی و ابتلای همه افراد در خانواده بسیار زیاد است.
وی خاطرنشان کرد: نکته مهم این است که این بار کودکان نه‌تنها می‌توانند ناقلان خاموش یعنی افرادی که باوجود ابتلا، علائم بیماری را ندارند باشند بلکه می‌توانند به بیماری خفیف تا شدید با بروز علائم مشابه آنفلوانزا نیز مبتلا شوند.
چه افرادی ریسک ابتلا به بیماری شدید را دارند؟
میرانی با تأکید بر اینکه بیماری‌های زمینه‌ای مثل دیابت، فشارخون بالا، چاقی، بیماری‌های نقص ایمنی، بیماری‌های تنفسی و سابقه مصرف سیگار همه می‌توانند به‌عنوان یک ریسک فاکتور در ابتلا به نوع شدید بیماری کووید به شمار بیایند، گفت: این افراد ریسک ابتلا به فرم شدید بیماری کووید را دارند و باید حتماً به‌محض بروز علائم مداخله درمانی سریع انجام دهند. ضمن اینکه به همه افراد توصیه می‌کنم درصورتی‌که هر مشکل زمینه‌ای دارند حتماً در اسرع وقت زیر نظر پزشک، تست‌ها و آزمایش‌های لازم را انجام دهند و با توجه به دستور پزشک معالج و مصرف مرتب داروهای مناسب بیماری زمینه‌ای را کنترل و مهار کنند چراکه کنترل و درمان بیماری‌های زمینه‌ای خطر ابتلا به نوع شدید کووید در این گروه پرخطر را پایین می آورد.
وی یکی از راهکارهایی که در صورت بروز علائم یا شک ابتلا به بیماری باید به آن توجه کرد را درمان زودرس دانست و گفت: با توجه به‌سرعت بالاتر تکثیر ویروس در جهش دلتا، سیر بیماری ممکن است سریع‌تر باشد و بهترین نتیجه درمانی و بهبودی در بیمارانی دیده می‌شود که زودتر تحت درمان قرار گرفته‌اند. همچنین بهترین زمان برای انجام تست پی سی آر با توجه به مطالعات انجام‌شده پس از روز سوم تا چهارم از شروع علائم بیماری است، درحالی‌که قبلاً این زمان شش روز پس از شروع علائم بود اما با توجه به خاصیت بیماری‌زایی و سیر سریع‌تر بیماری و قدرت تکثیر ویروس واریانت دلتا، این زمان کوتاه‌تر شده است.
منفی شدن تست کرونا نشان‌دهنده عدم ابتلا به بیماری نیست
متخصص فارماکوویجیلنس با بیان اینکه منفی شدن تست نشان‌دهنده عدم ابتلا به بیماری نیست، تصریح کرد: ۳۰ تا ۳۵ درصد از تست‌های پی سی آر ممکن است منفی کاذب باشند، بنابراین بهتر است به علائم بالینی بیمار بیشتر دقت شود و اگر علائمی که اشاره شد وجود دارد، حتی باوجود منفی بودن تست پی سی آر لازم است که بیمار بنا را بر کووید بگذارد، خود را قرنطینه کند و زیر نظر پزشک آگاه درمان زودرس بیماری را شروع کند.
به گفته وی، حتی گاهی در کنار منفی شدن تست پی سی آر، تست‌های آزمایشگاهی مثل سی بی سی و سی آر پی هم ممکن است نرمال باشند اما بازهم اگر علائم وجود داشته باشد بیمار باید قرنطینه را آغاز کند.
طولانی‌تر شدن زمان قرنطینه کرونای دلتا
وی با اشاره به اهمیت شکستن زنجیره انتقال ویروس با انجام قرنطینه به‌موقع، توضیح داد: به‌محض بروز اولین علامت بیماری، به‌ویژه در واریانت دلتا باید قرنطینه آغاز شود. با توجه به بررسی تست پی سی آر بیماران کووید مبتلابه گونه دلتا به علت قدرت تکثیر ویروس واریانت دلتای کرونا و طولانی‌تر شدن شدینگ (ماندگاری) ویروس در بدن بیمار باید زمان قرنطینه که پیش‌ازاین ۱۰ تا ۱۴ روز بود طولانی‌تر شود و زمان ۱۸ تا ۲۱ روز از شروع اولین علامت را برای اطمینان از برطرف شدن خطر سرایت ویروس در نظر می‌گیریم.
وی با تأکید بر اینکه به بیماران توصیه می‌شود به‌محض مشاهده علائم بیماری حتماً ۱۸ تا ۲۱ روز قرنطینه را شروع کنند، گفت: علائم هشدار دهنده‌ای که می‌توانند به‌عنوان یک زنگ خطر برای مراجعه به پزشک یا درمانگاه و بررسی مارکرهای التهابی و انجام سی‌تی‌اسکن باشند شامل تب و پایدار و طول کشیده به مدت سه روز، یا تب بالای ۳۹ درجه و یا بازگشت مجدد تب پس از گذراندن فاز اول و روزهای ابتدایی بیماری، علائم تنفسی مثل سرفه‌های قطاری، تنگی نفس، درد قفسه سینه، افزایش تعداد تنفس در دقیقه، افت اشباع اکسیژن خون شریانی به کمتر از ۹۴ درصد، علائم گوارشی مثل تهوع مداوم، استفراغ شدید یا مواردی مانند بی‌اشتهایی شدید، ضعف و تداوم احساس خستگی و بی‌حالی شدید و پیش‌رونده، کاهش سطح هوشیاری و خواب‌آلودگی، بدن‌درد شدید به‌ویژه دردهایی که با فعالیت بیشتر می‌شوند، مواردی مثل کبودی لب‌ها و انتهای انگشتان است که باید به‌محض بروز هر یک از این موارد، مداخله درمانی فوری انجام شود و انجام سی‌تی‌اسکن و تست‌های التهابی برای بررسی درگیری و عفونت ریوی در این موارد ضروری است.
افزود: خواب‌آلودگی بیش‌ازحد و غیرطبیعی به‌ویژه در افراد مسن که می‌تواند افت هوشیاری یا عملکردی در افراد ایجاد کند باید موردتوجه قرار گیرد.
قدرت سرایت و بیماری‌زایی کرونای دلتا
این متخصص داروسازی با اشاره به تحقیقاتی که اخیراً انجام‌شده، اظهار کرد: تحقیقات نشان داده تعداد ویروس حاصل از عفونت با واریانت دلتا در سیستم تنفسی، حدود هزار بار بیشتر از ویروس کرونای اولیه یا ووهان چین است، همچنین گونه دلتای ویروس کرونا قدرت بسیار بالایی دارد، درنتیجه در روزهای ابتدایی می‌تواند مسری‌تر بوده و بیماری‌زایی بیشتری داشته باشد.
دکتر میرانی ادامه داد: یکی دیگر از ویژگی‌های واریانت دلتا این است که فاصله زمانی ابتلا یعنی رویارویی با فردی که ناقل بیماری است تا رسیدن به حجم ویروس قابل‌تشخیص توسط تست پی سی آر در افراد آلوده به واریانت دلتا، کوتاه‌تر از گونه اصلی ویروس کروناست، به این معنی که در نسخه اصلی برای اینکه یک نتیجه معتبر از تست تشخیصی پی سی آر داشته باشیم دست‌کم ۶ روز زمان لازم بود اما در واریانت دلتا به علت قدرت تکثیر بالایی که دارد، بیماری در کمتر از ۳ تا ۴ روز قابل‌تشخیص با تست پی سی آر است.
انتقال واریانت دلتا مانند گونه‌های پیشین این ویروس به ۱۵ دقیقه زمان نیاز ندارد و قابل‌سرایت از فردبه‌فرد در مدت‌زمانی کوتاه حتی در حد ۵ تا ۱۰ ثانیه است. بدون استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در خوش‌بینانه‌ترین حالت احتمال ابتلا به ویروس در کمتر از یک دقیقه بسیار بالا است
احتمال ابتلا به کرونای دلتا در کمتر از یک دقیقه
وی با اشاره به اظهارنظر متخصصین ازجمله مقامات بهداشت استرالیا مبنی بر اینکه، انتقال واریانت دلتا مانند گونه‌های پیشین این ویروس به ۱۵ دقیقه زمان نیاز ندارد و قابل‌سرایت از فردبه‌فرد در مدت‌زمانی کوتاه حتی در حد ۵ تا ۱۰ ثانیه است، گفت: این موضوع نشان می‌دهد بدون استفاده از ماسک و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در خوش‌بینانه‌ترین حالت احتمال ابتلا به ویروس در کمتر از یک دقیقه بسیار بالا است.
متخصص فارماکوویجیلنس با یادآوری اینکه بر اساس مطالعات انتقال گونه دلتا در سطح جامعه حداقل ۶۰ درصد بیشتر از واریانت آلفاست، افزود: این موضوع نشان می‌دهد باید هرچه بیشتر رعایت پروتکل‌های بهداشتی که از زمان شروع پاندمی کرونا بر آن تأکید می‌شد را جدی بگیریم.
وی تأکید کرد: در کنار افزایش سرعت واکسیناسیون عمومی برای بالا بردن سطح ایمنی و پیشگیری از ابتلا به بیماری به هم‌وطنان عزیز توصیه می‌کنیم به‌محض اینکه نوبت واکسیناسیون به شما رسید تردید نکنید و منتظر نمانید و نخستین واکسن معتبر را از مراکز واکسیناسیون رسمی دریافت کنید. اهرم مؤثر دیگر در شرایط کنونی رعایت جدی و سخت‌گیرانه پروتکل‌های بهداشتی است در همه افراد چه واکسینه شده و چه غیر واکسینه است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از استفاده صحیح از ماسک، شست‌وشو و ضدعفونی دست‌ها، رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی (یک و نیم تا دو متر) و پرهیز از قرار گرفتن در تجمعات و محیط‌های شلوغ، همچنین باز کردن پنجره‌ها و ایجاد تهویه مناسب در محیط که به‌مراتب در کاهش میزان ویروس در فضا و کم کردن احتمال ابتلای سایر افراد مؤثر است.
به گفته این متخصص، تحقیقات در گونه دلتای کووید نشان داده هر یک فرد ناقل تا ۵ نفر را می‌تواند مبتلا کند، پس با توجه به‌سرعت بالای انتقال این ویروس و سرعت بیشتر بیماری‌زایی آن می‌توان گفت حضور در فضاهای بسته، تجمعات، مهمانی‌ها و دورهمی ها، مکان‌هایی با تهویه نامناسب، رعایت نکردن فاصله فیزیکی مناسب که یک و نیم تا دو متر است و عدم استفاده درست از ماسک افراد را به‌راحتی در معرض خطر این بیماری قرار می‌دهد.
ابتلای دوباره افراد واکسینه شده به کرونای دلتا
میرانی خاطرنشان کرد: بر اساس جدیدترین یافته‌های سازمان مبارزه با بیماری‌ها، حتی افرادی که دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند باید حتماً از ماسک استفاده کنند، چون این افراد با توجه به ویژگی‌هایی که واریانت دلتا دارد می‌توانند به بیماری علامت‌دار یا بی علامت مبتلا شده و برای سایر افراد ناقل بیماری باشند.
وی با تأکید بر لزوم استفاده درست از ماسک در همه افراد واکسینه و غیر واکسینه افزود: بهترین ماسک یک عدد ماسک ان ۹۵ یا دو عدد ماسک فیکس و محکم (یک ماسک جراحی و یک ماسک پارچه‌ای بر روی آن) است. ماسک باید از زمانی که از خانه خارج می‌شوید به‌صورت ثابت دهان و بینی را بپوشاند. در صورت استفاده طولانی‌مدت بیش از ۳ تا ۴ ساعت از ماسک و یا خیس شدن باید تعویض شود، ماسک را به‌هیچ‌عنوان جابه‌جا نکنید و به زیر چانه یا پایین بینی نیاورید. به خاطر داشته باشیم استفاده درست از ماسک تا ۹۲ درصد در پیشگیری از بیماری مؤثر است.
این متخصص داروساز با بیان اینکه همواره پیشگیری بر درمان مقدم بوده است، توضیح داد: همان‌طور که اشاره شد دو راهکار اصلی برای عبور از این بحران پیشگیری و درمان به‌موقع است که به نظر من راهکار مهم و اولویت اصلی پیشگیری از ابتلا به ویروس است که مهم‌ترین و بهترین راه پیشگیری نیز واکسیناسیون است.
انتهای پیام
نظرات