علی‌رضا آزاد در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اهمیت و لزوم رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در مراسم مذهبی و عزاداری‌ها، اظهار کرد: اصل عزاداری و سوگواری برای امام حسین(ع)، بزرگداشت شعائر مذهبی و راه و رسم آزادگی و ظلم‌ستیزی است و فواید معنوی و اجتماعی سرشاری دارد و شکی در لزوم انجام آن نیست، اما در شرایطی که کشور در بحران کرونا قرار دارد، واکسیناسیون همگانی به طور کامل انجام نشده است و متأسفانه هر روز صدها نفر از هموطنان‌مان را از دست می‌دهیم، لازم است که مراسم حضوری عزاداری امام حسین(ع) با رعایت حداکثری شیوه‌نامه‌های بهداشتی انجام شود و در صورتی که امکان چنین کاری نباشد همانند تحول در روش‌های آموزش مدارس و دانشگاه‌ها، از شیوه‌های متنوع مجازی کمک گرفته شود.
وی ادامه داد: آمارها نشان می‌دهد که شرایط کرونایی کشور در ایام محرم امسال ناگوارتر از محرم سال گذشته است. با این حال در کمال تعجب، هم مراقبت برخی مردم و بعضی از عزاداران کمتر از پارسال شده است و هم ستاد کرونا پروتکل سهل‌گیرانه‌تری نسبت به سال گذشته به هیأت مذهبی و متولیان برگزاری مجالس حضوری عزاداری ابلاغ کرده است.
وقتی سخن از خطر جانی است، رعایت بیشترین حد از پیشگیری و احتیاط لازم است
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی عنوان کرد: اغلب صاحب‌نظران دینی معتقدند که نه تنها انجام کار حرام، حرام است، بلکه فراهم‌آوردن مقدمات فعل حرام نیز حرام است. آنچه به نام «پیشگیری از وقوع جرم» در علم حقوق وجود دارد، به نوعی دیگر در قالب «پیشگیری از وقوع حرام» در آموزه‌های دینی مطرح است. البته نمی‌توان به احتمال ضعیف وقوع جرم یا فعل حرام اعتنا کرد و به این بهانه، در هر موردی به صلاحدید خود، از افراد و جامعه سلب آزادی نمود، بلکه باید اهمیت محتمل را در میزان احتمال ضرب کرد و به اصطلاح به هر چیزی به اندازه اهمیتش ضریب داد.
آزاد با تأکید بر اینکه وقتی سخن از خطر جانی است، رعایت بیشترین حد از پیشگیری و احتیاط لازم است، تصریح کرد: اصل حضور و یا شیوه‌ای از حضور که احتمال ابتلاء خودمان و یا دیگران به بیماری را تشدید می‌کند و افراد را وام‌دار حق‌النفس یا حق‌الناسی چنین عظیم می‌کند، نه‌تنها غیر اخلاقی است، بلکه ضددینی نیز به شمار می‌رود. همچنین با روایات و قاعده فقهی مشهور «لاضرر و لا ضرار فی الاسلام» که به این معنی است که «در دین اسلام، هیچ ضرر دیدن و ضرر رساندنی وجود ندارد» نیز منافات دارد.
وی اضافه کرد: از همین رو رهبر انقلاب در روزهای آغازین شیوع کرونا در ایران گفتند که «هر کاری که کمک کند به سلامت جامعه و عدم شیوع این بیماری، یک حسنه است و در نقطه مقابل هر کاری که کمک کند به شیوع این بیماری، یک سیئه است». بنابراین اگر نهادهای دست‌اندرکار و کارشناسان اجرایی احتمال قوی بدهند که امکان کنترل بهداشتی برخی تجمعات و مراسم عزاداری وجود ندارد و یا باوجود توصیه پروتکل‌ها، در عمل به هر دلیلی امکان اجرا یا نظارت لازم را نخواهند داشت، عقلاً، شرعاً و قانوناً موظف هستند برای حفظ جان انسان‌ها مانع از برگزاری آن‌ها شوند و یا برگزاری توأم با رعایت نکات بهداشتی را نه فقط توصیه، بلکه در عمل تضمین و اجرا کنند.
حفظ نفس در برابر خطرات حکم عقلی و واجب شرعی است
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی با بیان اینکه حفظ نفس یا مراقبت از خود در برابر خطرات احتمالی، حکم عقلی و واجب شرعی است، خاطرنشان کرد: به حدی که با وجود اینکه می‌دانیم نماز و به تبع آن وضو گرفتن واجب شرعی است، اما فقها معتقدند در شرایطی که تهیه آب وضو، همراه با احتمال هلاک شدن و یا مجروح شدن باشد، تهیه آب برای وضو حرام است و تیمم واجب می‌شود. به این ترتیب، تکلیف سوگواران حسینی در شرایط کنونی بیماری با توجه به نوع برگزاری مراسم عاشورایی روشن می‌شود.
آزاد بیان کرد: بنابراین، در پاسخ به پرسش درباره اصل برگزاری و نیز شیوه برگزاری مراسم عزاداری در شرایط کرونایی، باید اصل عقلایی حفظ نفس و اصل قرآنی «لاتلقوا» و اصل اخلاقی «رعایت حق الناس» و اصل فقهی «لاضرر» را در نظر گرفت.
ملاک تعیین خطرات فقط پزشکان مورد تأیید جامعه پزشکی هستند
وی بیان کرد: ملاک تعیین احتمال مخاطرات ناشی از کرونا در تجمع‌ها و مراسم عاشورایی نیز فقط پزشکانی هستند که مورد تأیید جامعه پزشکی هستند و بدون تأثیرپذیرفتن از ملاحظات خارج از چارچوب علمی، به بیان نظر دقیق و تخصصی‌شان می‌پردازند. همان‌طور که به نظر عالمان دینی، سخن پزشکان برای افرادی که روزه گرفتن، سلامتی‌شان را تهدید می‌کند حجت است و روزه‌داری بر خلاف نظر پزشک باعث بطلان روزه و حتی وجوب کفاره می‌شود، عزاداری بدون رعایت دستورات بهداشتی هم باعث بطلان عزاداری و هبط عمل عزاداران می‌شود.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی اظهار کرد: خداوند در آیه ۱۹۵ سوره مبارکه بقره می‌فرماید «وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَی التَّهْلُکَه وَأَحْسِنُوا» به این معنی که «و در راه خدا انفاق کنید و خود را با دست خود به هلاکت نیندازید و نیکی کنید». با توجه به سیاق آیه شریفه، چند پیام کاربردی می‌توان از آن استخراج کرد تا راهنمای عمل امروز ما باشد.
کار نیکی که موجب ضرر شود خلاف دستور الهی است
آزاد گفت: اول اینکه حتی در کار خوبی مانند انفاق در راه خدا نیز باید جانب اعتدال را رعایت کرد و امروز نیز برگزاری مراسم عاشورایی یکی از کارهای نیکی است که رعایت اعتدال در انجام آن لازم است. دوم اینکه ترک کارهای نیک موجب هلاکت است و امروز، یکی از کارهای نیکی که مانع از هلاکت فردی و اجتماعی می‌شود، تعظیم شعائر حسینی است. سوم اینکه اگر انجام کار نیک مثل انفاق یا عزاداری یا تعظیم شعائر موجب ضرر شدید مادی و یا رنج طاقت‌فرسا و یا هلاکت نیکوکار شود، انجام آن نه‌تنها ثوابی ندارد، بلکه برخلاف دستور الهی است.
وی ادامه داد: همچنین در کتاب «کنز العمّال» حدیثی از پیامبر اکرم(ص) درباره قرنطینه و مراقبت فردی و اجتماعی در زمان شیوع بیماری مسری نظیر طاعون ذکر شده است که ایشان می‌فرمایند «لَیسَ مِن أحَدٍ یَقَعُ الطّاعونُ فَیَمکُثُ فی بَلَدِهِ صابِراً مُحتَسِباً یَعلَمُ أنَّهُ لا یُصیبُهُ إلاّ ما کَتَبَ أللّهُ لَهُ إلاّ کانَ لَهُ مِثلُ أجرِ شَهیدٍ» یعنی «اگر بیماری طاعون -یا هر بیماری مسری خطرناک دیگری- بیاید و انسان در شهر خود بماند و به خاطر خدا صبر کند و بداند که جز آنچه خداوند برایش مقدّر کرده به او نمی‌رسد، خداوند متعال به چنین فردی اجر شهید عنایت می‌فرماید».
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی بیان کرد: اصرار برخی افراد بر عدم رعایت مسائل بهداشتی در مراسم عزاداری مذهبی و یا نداشتن اهتمام و توجه لازم به رعایت پروتکل‌ها، شبیه به اصرار متعصبانه‌شان بر کارهای ناهنجار دیگری مانند قمه‌زنی در عزاداری حسینی است. نکته قابل توجه اینکه کسانی که منتقد چنین رفتارهای جاهلانه‌ای هستند، معمولاً دو استدلال را در مقابل آن‌ها مطرح می‌کنند.
آزاد عنوان کرد: برخی به غلط بودن اصل این رفتارها و مغایرتش با اصول و آموزه‌های معتبر دینی اشاره می‌کنند و برخی دیگر از منتقدان، اصل این کارها را غلط نمی‌دانند، بلکه صرفاً سوءاستفاده دشمنان را دلیل پرهیز از این رفتارها برمی‌شمارند و با این بیان، به صورت غیر مستقیم به مخاطبان می‌فهمانند که با انجام این اعمال به صورت مخفیانه و بدون حضور رسانه، مخالفتی ندارند. به نظر این جانب، لطمه‌ای که دین از نفاق عملی چنین افرادی متحمل می‌شود، کمتر از لطمه‌ای که از جهل اعتقادی دسته اول متحمل می‌شود، نیست.
افراط‌گرایی در همه ادیان و مذاهب دنیا وجود دارد
وی تصریح کرد: افراط‌گرایی در همه ادیان و مذاهب دنیا وجود دارد و مختص فرقه‌هایی از مسلمانان یا شیعیان نیست و صرفاً منشأ دینی هم ندارد، بلکه عوامل متعدد روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، دین‌شناختی، معرفت‌شناختی، تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی، مالی، تربیتی، خانوادگی و... دارد، اما غالباً خودش را در قالب افراط‌گرایی دینی عیان می‌کند.
استادیار الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی افزود: برای مقابله با جهل مقدس، باید ابتدا عوامل پدیدآورنده آن و سهم هر یک را به درستی شناخت. سپس تجربه سایر ادیان و مذاهب در مقابله با افراط‌گرایی را مطالعه کرده و پس از شناسایی شبکه‌های قدرت مرتبط با آن، هم با این افراد جاهل و هم با آن شبکه‌های قدرت تقویت‌کننده و سودبرنده و حمایت‌کننده جهل، مبارزه معرفتی شناختی و عملی رفتاری کرد. از همه مهمتر اینکه جایگزین مناسب و مطلوب و موفقی، هم در نظر و هم در عمل معرفی کرد.
انتهای پیام
نظرات