پیامدهای محیطی پدیده فرونشست ترمیم ناپذیر، پر هزینه و مخرب بوده و اساساً شامل ایجاد شکاف روی سطح زمین، آسیب رساندن به سازه های انسانی مانند پی ساختمان ها، خیابان ها، پل ها، راه ها و خطوط انتقال نیرو و فاضلاب، تخریب سیستم های آبیاری و خاک های حاصلخیز کشاورزی و ایجاد خسارت به چاه ها است.

پدیده  فرونشست با ایجاد تغییر در وضعیت توپوگرافی منطقه می تواند سبب بروز سیلاب شود. این پدیده می تواند با ایجاد تغییر در جهت، سرعت جریان و توازن آب زیرزمینی نیز مخاطرات جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

امروزه پایش و مطالعه فرونشست زمین به‌عنوان پدیده‌ای هیدروژئومورفولوژی به‌علت برداشت بی‌رویه آب از آبخوان‌های کشور ضروری است.

کارشناسان معتقدند که عوامل متعددی سبب رخداد پدیده فرونشست زمین می شوند که می توان به انحلال و ریزش سنگ ها، آب شدگی یخ ها و تراکم نهشته ها، فعالیت های آتشفشانی، تحکیم خاک های رسی و فعالیت های تکتونیکی، فعالیت معدنکاری، تراکم آبی خاک های ریزشی، زه کشی و اکسیداسیون خاک های آلی، رخداد زمین لرزه، برداشت بی رویه آب زیرزمینی، نشست ناشی از بارگذاری بیش از حد روی زمین، نشست ناشی از استخراج آب در مناطق ژئوترمال، تغییر کاربری زمین و استخراج نفت اشاره کرد.

مقدار فرونشست زمین توسط نوع خاک، هندسه (ضخامت) و خصوصیات خاک ها (سفتی و تراکم پذیری) و تاریخچه بارگذاری کنترل می شود. به دلیل تغییر اقلیم و کاهش بارندگی، رشد روزافزون جمعیت و افزایش نیاز آبی، هجوم انسان به سفره های آب زیرزمینی برای رفع نیازهای آبی بیشتر شده است و برداشت آب زیرزمینی معمول ترین دلیل برای فرونشست است. استخراج بی رویۀ آب زیرزمینی به علت افت سطح ایستابی و کاهش فشار سیال و در نتیجه افزایش فشار میان ذره ای شده که می تواند منجر به ایجاد تراکم و پدیده فرونشست زمین شود.

کورش شیرانی، مهرداد پسندی و بابک ابراهیمی در پژوهشی به بررسی فرونشست زمین در دشت نجف آباد اصفهان با استفاده از تکنیک تداخل سنجی تفاضلی راداری پرداختند.

در این پژوهش نرخ فرونشست سطح زمین در آبخوان نجف ‏آباد اصفهان با استفاده از پردازش تداخل ‏سنجی راداری تفاضلی (DInSAR) داده‏ های سنجنده ‏های ASAR و PALSAR تعیین و توسط مقایسه با داده های ترازیابی و افت سطح آب زیرزمینی اعتبارسنجی شده است. پردازش داده ‏های رقومی ماهواره ‏ای راداری سنجنده ASAR میزان فرونشست زمین در دشت نجف ‏آباد را با نرخ متوسط سالیانه ۶.۷ سانتی‌متر و در مجموع ۴۱ سانتی‌متر در مدت شش سال برآورد کرده و پردازش داده‌های سنجنده PALSAR نرخ سالیانه ۷.۷ سانتی‌متر و در مجموع ۳۰ سانتی‌متر فرونشست در مدت چهار سال را نشان می‏ دهد.

نتایج این پژوهش نشان می دهد که بیشترین جابه‌جایی ‏های رخ داده مربوط به شهرهای تیرانچی، کوشک، قهدریجان، گلدشت و فلاورجان است که داده ‏های ترازیابی دقیق نیز آن‏ را تأیید می‏ کند. داده ‏های سطح آب زیرزمینی آبخوان نجف ‏آباد همزمان با دوره زمانی اخذ داده ‏های تصاویر ماهواره ‏ای راداری در بین سال‏ های ۱۳۸۱ تا ۱۳۹۳ میزان افت سطح آب زیرزمینی را در منطقه جنوب، شرق تا شمال شهر نجف ‏آباد متناسب با مناطق برآورد فرونشست زمین نشان می‏ دهد.

به‌طور کلی داده ‏های راداری سنجنده PALSAR در پردازش به‌روش DInSAR از دقت مکانی و کیفیت مناسب‏ تری برخوردار هستند. نتایج حاصل از داده ‏های ماهواره‏ ای راداری مذکور در زمینه تهیه نقشه پهنه ‏بندی خطر، پیش ‏بینی و روند فرونشست زمین از نظر رخداد مکانی می ‏تواند به‌طور مستقیم مبنای مدیریت و برنامه ‏ریزی برای اولویت‏ بندی اقدامات کنترلی و پیش‏گیرانه قرار گیرد.

نتایج این پژوهش در مجله علوم آب و خاک دانشگاه صنعتی اصفهان در سال ۱۳۹۹ منتشر شد.

انتهای پیام