در بعد از ظهر گرم و سوزان اصفهان، راسته پرتراکم مغازه‌های کوچک و بزرگ در جوار مسجد جامع اصفهان یکی پس از دیگری درحال بازگشایی و شروع کسب و کارشان هستند. درست کنار چند ردیف پله‌ای که جلوخان مسجد جامع اصفهان را به بازار بزرگ، قدیمی، پر رفت و آمد و شناخته شده به نام سبزه میدان متصل می کند، شیر آب کوچکی قرار دارد که چند کودک که بزرگترین شان ۱۲ سال بیشتر ندارد برای پر کردن سطل، بطری آب و شستن ظروف غذا در صف ایستاده اند.  

چهره هایشان آفتاب سوخته و دستان کوچکشان زمخت و پر قدرت شده است. لباس ها و رفتارشان مثل همه، اما ته چهره هایشان نشان می دهد غیر بومی هستند. خیلی آرام و بی صدا چندین سطل و بطری را پر از آب می کنند و با مهارتی عجیب همه را یک جا می برند!

خبری از خنده و شوخی‌های کودکانه نیست. یکی از پسربچه ها نگاهی از سر تعجب به دو پسر بچه‌ای می کند که برای خرید همراه خانواده به بازار آمده اند و با ذوق و شوق جوجه های رنگی در کیسه نایلونی را به آنها نشان می دهند، اما گویا فاصله این کودکان با همدیگر به اندازه یک نسل است؛ نسلی برای کودک و نسلی برای کار!

گوشه پله‌ها نزدیک صف آب می نشینم و سر صحبت را با آنها باز می کنم. حسن یکی از کودکانی که چهره اش نشان می دهد از اتباع افغان است. می گوید: از صاحب کارش راضی است و ماهی ۴۰۰ هزار تومان درآمد دارد! هر صبح با اتوبوس از یکی از نقاط حاشیه ای نه چندان دور به بازار می آید و آخر شب با همان اتوبوس بر می گردد.

او تجربه کار در کوره و کارگاه را هم داشته و می گوید شاگردی در بازار خیلی بهتر از کار در کارگاه است. کار کردن برای او همانقدر عادی است که برای هر مرد بزرگسالی عادی!

چند نفر از بچه های محله شان را هم برای کار به بازار آورده، اما آنها نتوانسته اند صاحب کار را راضی کنند، فقط یکی را برای کار در مغازه صنایع دستی برده اند.  

یکی دیگر از دوستانش که عجله دارد اسپرسو ساز کوچک صاحب کارش را تمیز و قبل از رسیدنش قهوه را آماده کند، در تایید صحبت های دوستش می گوید بازار بهتر از همه جاست.

می پرسم دوست ندارید مثل بچه هایی دیگری که در بازار می بینید بازی کنید؟ هیچ کدام جواب مشخصی ندارند، فقط لبخند می زنند و به همدیگر نگاه می کنند. شاید حتی فرصت فکر کردن به این را نداشته اند که جای کودکان دیگری باشند که هر روز می بینند؛ کودکانی که وقتی همراه والدینشان برای خریدن بستنی و اسباب بازی اصرار می کنند، نگاهی از سر کنجکاوی و تعجب به این شاگرد مغازه های کوچک و کاری می اندازند.

اینها تنها بخشی از کودکان کاری هستند که هر روز در شهر می بینیم، اما کودکان بسیار بیشتری در دل کارگاه ها، واحدهای کوچک تولیدی و صنعتی، کوره پز خانه ها و ... در شرایط سخت و طاقت فرسایی که از توان کودکانه آنها خارج است روزگار می گذارند و ما از حال آنها غافلیم.

هر سال در ۱۲ ژوئن (۲۲ خرداد) "روز جهانی مبارزه با کار کودکان" با هدف جلوگیری از کار کودکان به هر شکلی در دنیا نامگذاری شده و این روز برای افزایش آگاهی و فعالیت در زمینه جلوگیری از کار کودکان از سوی سازمان بین المللی کار بزرگ داشته می شود.

سهیلا مهین پرور، روانشناس و مشاور خانواده، مدرس بهزیستی و رئیس هیئت مدیره همیاران اصفهان در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به ۲۲ خرداد مطابق با ۱۲ ژوئن، روز مبارزه با کار کودکان اظهار کرد: این روز در سال ۲۰۲۰ بر بحران کار کودک تمرکز یافت، چراکه شیوع بیماری کووید۱۹ و نتایج اقتصادی و شوک بازار کار ناشی از آن، تاثیر فراوانی بر زندگی افراد به ویژه کودکان داشته است.

فقر؛ عامل اصلی کار کودکان

وی با بیان اینکه متاسفانه کودکان اولین قشر آسیب پذیر در این شرایط هستند، گفت: این بحران می تواند میلیون ها کودک آسیب پذیر را به کودک کار تبدیل کند. تحقیقات نشان داده است که عامل فقر بیش و پیش از عوامل خانوادگی و اجتماعی، باعث به وجود آمدن کودک کار است. شواهد نیز حاکی از آن است که خاستگاه کودکان کار، خانواده های نیازمند و کم برخورداری است که از استطاعت مالی لازم جهت معیشت فرزندان خود برخوردار نیستند، بنابراین فرزندان پسر این خانواده ها به ناچار ترک تحصیل کرده و به کودکان کاری تبدیل می شوند که در معرض انواع آسیب های روحی و جسمی قرار می گیرند و در بلند مدت با روی آوردن به مواد مخدر و ارتکاب جرایم، امنیت جامعه را نیز به خطر می اندازند. فرزندان دختر این خانواده ها نیز پس از ترک تحصیل اگر کودک کار نشوند، کودک همسری را تجربه  خواهندکرد.

وی با تاکید بر برخورد اساسی و ریشه ای با این پدیده و اکتفا نکردن به راهکارهای موقت و گذرا، افزود: سازمان بین‌المللی کار اشتغال به کار کودکان را به منزله نقض حقوق اساسی بشر توصیف کرده و نگران آن است که گسترش ابتلای به ویروس کرونا در جهان، به فرستادن تعداد بیشتری از کودکان برای کار منجر شود، زیرا این بیماری باعث بسته شدن مدارس شده و همزمان بسیاری از خانواده‌ها در کشورهای فقیر را گرفتار فقر بیشتری کرده است.

این روانشناس و مشاور خانواده با اشاره به اینکه جدیدترین آماری که منتشر شده حاکی از آن است که در حال حاضر ۱۵۲ میلیون کودک ۵ تا ۱۷ ساله به کار مشغول هستند که از نظر سازمان کار "قربانیان کار کودکان" محسوب می‌شوند، گفت: نگرانی در سطح جامعه جهانی وجود دارد که بعضی کشورها به خاطر مشکلات اقتصادی کنونی در اجرای قوانین حمایت از کودکان در برابر بهره کشی، سستی به خرج دهند. اینها قوانینی است که به منظور جلوگیری از به کار گماردن کودکان به تصویب رسیده است.

وی خاطرنشان کرد: کار کودکان که به گفته سازمان کار بخش عمده آن شامل کار بدون دستمزد در واحد خانوادگی است، مشمول یک رشته کنوانسیون‌های مصوب سازمان ملل است که بیش از ۱۸۰ کشور عضو سازمان آنها را قبول کرده و در قوانین خود گنجانده‌اند.

از دست دادن یک نسل از بشر

مهین پرور با بیان اینکه تعهد به ریشه کنی این پدیده تا سال ۲۰۲۵ بخشی از "اهداف سازمان ملل برای توسعه پایدار" است، تصریح کرد: براساس بررسی‌های نهادهای بین‌المللی مختلف، تعداد کودکان کار در سال‌های اخیر در نقاط مختلف جهان رو به کاهش بوده است، اما با این خطر مواجه هستیم که اگر به اقدامات درست در جهت مبارزه با کار کودکان دست نزنیم یک نسل از بشر را از دست بدهیم.

به گفته وی، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ میلادی، آمار کار کودکان در سراسر جهان ۳۸ درصد کاهش یافت، یعنی از تعداد کودکان شاغل حدود ۹۴ میلیون کاسته شد، اما در همان حال، بعضی از کشورها در مسیر مخالف حرکت کرده‌اند.

رئیس هیئت مدیره همیاران اصفهان ادامه داد: بسیاری از کودکان در کشورهای فقیر جهان کار را با تحصیل می‌آمیزند و مخارج تحصیل خود مثل خریدن کتاب و یونیفورم را با دستمزدی که می‌گیرند تامین می‌کنند و در همان حال کمک خرج خانواده هم هستند. می‌دانیم که کودکانی ناچار به کار هستند و به ما می‌گویند که باید با کار خود، خوراک خانواده را تامین کنند، اما منطقی نیست که به خاطر این گروه، قوانین موجود را تغییر داده و سطح و دامنه حمایت کلی از کودکان در سراسر جهان را کاهش دهیم.

کار کودکان و تداوم فقر برای کودکان

این روانشناس با تاکید براینکه کار کودکان به معنی تداوم فقر برای کودکان و محرومیت آنها از دوران کودکی است، اظهار کرد: متاسفانه با توجه به رکود اقتصادی ناشی از تعطیلی مشاغل و محدودیت های کرونایی، خانواده های کم برخوردار ایام طاقت فرسایی را سپری می کنند و بسیاری از کودکان فاقد سرپرست موثر، در معرض خطر ترک تحصیل قرار دارند. یکی از راهکارهای موثر می تواند پیشگیری پیش از وقوع باشد.

وی با اشاره به اینکه کودکان کار معمولا از مناطق دورافتاده و از خانواده های کم برخوردار جامعه هستند، خاطرنشان کرد: ضروری است پیش از آن که این کودکان به دلیل فقر از تحصیل محروم شوند با مشارکت و همیاری موسسات و نهادهای مردمی به کمک این خانواده ها شتافته تا بتوانیم و تا دیر نشده از این معضل پیشگیری کنیم.

انتهای پیام