زندگی در دنیای مدرن امروز باوجود پیچیدگی‌ها، شتاب و مصائب آن، امکاناتی را توسط تکنولوژی علوم و فنون جدید برای بشریت فراهم کرده است که بتواند مرگ را در مواردی به تعویق بیندازد. محققان در پژوهشی با عنوان «عوامل مرتبط با اهداء عضو از بیماران مرگ مغزی در بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد» آورده‌اند، مسئله‌ای که به طور جدی ذهن تمام دانشمندان را به خود مشغول کرده امکان استفاده از تمامی امکانات جهت طولانی‌تر کردن عمر انسان است.

این پژوهش که توسط منور افضل آقایی استادیار گروه پزشکی اجتماعی، علی خورسند وکیل زاده استادیار گروه طب سوزنی و چینی، فریده رحمانی‌فر کارشناس علوم اجتماعی، نیلوفر موحدنیا و ابراهیم خالقی پزشک عمومی دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام شده، نشان می‌دهد، پیوند اعضاء به عنوان یک شیوه نوظهور درمانی قابل اجرا و ملموس در بسیاری از کشورهای دنیا در حال انجام است و به سرعت تقاضا برای آن در حال افزایش است.

آمارها نشان می‌دهد پیوند اعضا در آمریکا و اروپا در سه دهه اخیر، افزایش قابل توجهی داشته است. اهداء عضو از دهنده زنده که شایع‌ترین آن پیوند کلیه است هم اکنون در سراسر دنیا انجام می‌شود. اما با توجه به محدودیت‌های اهداء عضو از دهنده زنده و تقاضای روز افزون برای پیوند اعضاء به دنبال افزایش جمعیت، استفاده از جسد (بیماران مرگ مغزی) به عنوان یک شیوه درمانی جدید مورد استفاده قرار گرفته است. به طوری که اهدا از جسد در دهه اخیر در کشور آمریکا، ایتالیا، بلژیک، استرالیا نیز افزایش داشته است.

محققان می‌گویند، در کشورهای منطقه خاورمیانه مانند عربستان، ترکیه و ایران افزایش در میزان اهداء عضو از جسد وجود داشته است. با تمام تلاش‌های صورت گرفته در جهت اهداء عضو از جسد بسیاری از بیماران نیازمند در لیست انتظار فوت می‌شوند. طبق مطالعات انجام شده در دنیا مواردی از مرگ مغزی به علت عدم شناسایی و نداشتن رضایت تحت هاروست (پس از تائید مرگ مغزی توسط هر چهار نفر گروه تائید کننده مرگ مغزی، متخصصان پزشکی قانونی بیمار را ویزیت کرده و پس از تائید نهایی مرگ مغزی، جلسه توجیهی در محل واحد پیوند با حضور مسئول اهداء عضو، مددکار، روانشناس، نماینده پزشکی قانونی، هماهنگ کننده‌ها و خانواده اهدا کننده برگزار می‌شود و ضمن توجیه خانواده رضایت نهایی برای اهداء عضو از آن‌ها اخذ می‌شود) قرار نمی‌گیرند.

در کشور آمریکا سالانه ۲۰ هزار نفر بر اثر تروما دچار مرگ مغزی می‌شوند که فقط ۱۵ درصد آن‌ها به پیوند اعضا منجر می‌شود. در کشور ما نیز سالانه بیش از ۱۰ هزار مرگ مغزی در اثر سوانح و تصادفات رخ می‌دهد. تنها کمتر از ۱۰ درصد از این موارد منجر به اهداء عضو می‌شود. در فرآیند اهداء عضو تشخیص به موقع مرگ مغزی و فراهم آوردن شرایطی جهت نگهداری بیمار برای دست یافتن به ارگان‌های مناسب پیوند از اولین و مهمترین اقدامات ضروری است.

در مرحله بعدی، کسب رضایت از ورثه لازم است. در صورت کسب رضایت ورثه جسد تحت هاورست و برداشتن اعضا قرار می‌گیرد. ایران یکی از کشورهای پیشرو در زمینه پیوند عضو و اهداء عضو از موارد مرگ مغزی است. به طوری که آمار اهداء از جسد در ایران از کشورهای منطقه بالاتر است. در این مطالعه شانس اهداء عضو در مذهب رسمی کشور نسبت به سایر مذاهب غیر رسمی کشور بیش از ۱۶برابر است. این یافته با سایرمقالات که عامل تفاوت قومیتی و مذهبی را در اهداء عضو موثرمی‌دانند، همخوانی دارد.

قوانین اهداء عضو در کشورهای مختلف متفاوت است، اما آنچه تقریبا بین تمام ملل، مشترک است رضایت داشتن خانواده متوفی است. نارضایتی خانواده اصلی‌ترین مانع در امر اهداء عضو به شمار می‌آید. در ایران رضایت خانواده لازم و اجباری است به طوری که با عدم رضایت یکی از اعضاء خانواده اهداء عضو متوقف می‌شود. با کنار گذاشتن دهندگان بالقوه مناسبی که در ICU و بر اثر اتلاف زمان و نداشتن مهارت لازم در معرفی به مرکز پیوند از دست می‌روند. موارد باقی مانده یا بر اثر منع موارد قانونی یا نارضایتی خانواده متوفی از بین می‌روند.

در مطالعه حاضر تروما بر اثر تصادف با ۷۱.۷ درصد شایع‌ترین علت مرگ مغزی شناخته شد. همچنین در موارد مرگ ناگهانی مانند تروما درصد رضایت به اهداء عضو نسبت به مواردی که فرد قبل از مرگ مغزی بستری بوده کمتر است که می‌تواند به دلیل عدم توانایی خانواده‌ها در تصمیم گیری برای اهداء عضو باشد. بنابراین برنامه‌ریزی جهت بالا بردن سطح آگاهی مردم در شناخت و پذیرش مفهوم مرگ مغزی، تمایل به اهداء عضو و تربیت نیروی متخصص در بخش مراقبت ویژه جهت آماده‌سازی خانواده‌ها امری ضروری به نظر می‌رسد.

این پژوهش در مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد منتشر شده است.

انتهای پیام