به گزارش ایسنا، مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی گزارش داده است که تناوب و شدت خشکسالی هیدرولوژیک را باید در محدوده حوزه آبخیز بررسی کرد اما آب‌شناسان بیشتر توجه خود را به نحوه به پایان رساندن این پدیده و این دوره در حوزه آبخیز و سیستم هیدرولوژیک معطوف می‌کنند.

خشکسالی‌های هیدرولوژیک معمولا همزمان با خشکسالی‌های اقلیمی و کشاورزی نیست و با تاخیری نسبت به آن‌ها روی می‌دهد چراکه زمان طولانی‌تری مورد نیاز است تا اینکه این کاهش بارش بتواند خود را در اجزای سیستم هیدرولوژیک از قبیل کاهش رطوبت خاک، جریان آب رودخانه‌ها و یا سطح آب دریاچه‌ها و مخازن نشان دهد.

از این‌رو نقش و تاثیر خشکسالی هیدرولوژیک در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی کاملا متمایز از یکدیگر است. برای مثال کاهش بارندگی می‌تواند باعث نقصان و کاهش سریع رطوبت خاک شود که این امر در وهله اول توسط متخصصان و مسئولان کشاورزی قابل مشاهده است و مسئولان نیروگاه‌های برقابی و یا محیط زیست با تاخیر چند ماهه‌ای ممکن است اثرات آن را دریابند.

از سویی دیگر آب جاری و یا آب ذخیره شده در سیستم‌های هیدرولوژیک ازقبیل رودخانه‌ها و مخازن، بهره‌برداران متعددی دارد و استفاده‌های چند منظوره‌ای از آن‌ها مانند کنترل سیلاب، آبیاری، کشتیرانی، بهداشت و شرب، ماهیگیری و... می‌شود بنابراین پیامدها و شدت اثرات خشکسالی هیدرولوژیک افزون‌تر و پیچیده‌تر است و هنگام وقوع خشکسالی رقابت بر سر استفاده از منابع آبی باعث بروز کشمکش‌هایی بین استفاده کنندگان از آب می‌شود.

هر چند عوامل اقلیمی به‌عنوان عامل اصلی و اولیه خشکسالی شناخته می‌شوند اما نمی‌توان از نقش سایر عوامل موثر و تشدید کننده پدیده خشکسالی همانند تغییرات وسیع در کاربری زمین مثل جنگل‌تراشی، تخریب خاک یا عملیات عمرانی مانند ساخت سدهای بزرگ که مشخصات هیدرولوژیک حوزه آبخیز را تحت تاثیر قرار می‌دهند، غافل شد.

بر اساس این گزارش سیستم‌های هیدرولوژیک حلقه اتصال مناطق مختلف به یکدیگر هستند و کمبود بارش در یک منطقه ممکن است مناطقی خارج از محدوده خود را نیز تحت تاثیر قرار دهد. برای مثال کمبود بارش درمناطق بالادستی حوزه آبخیز، تمام حوزه را با خطر خشکسالی مواجه می‌کند.

از دیگر عوامل موثر بر تشدید خشکسالی بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی است. تشدید استفاده از آب‌های زیرزمینی برای بالا بردن سطح زیر کشت فشار مضاعفی را بر منابع آب زیرزمینی وارد می‌کند و این فشار فزاینده باعث افت محسوس سفره‌های آب زیرزمینی می‌شود و در سال‌های خشکسالی که استفاده از این منابع دوچندان می‌شود افت سطح سفره‌های آب زیرزمینی به حالت بحرانی می‌رسد.

تخریب اراضی ناشی از چرای مفرط و روش‌های نامناسب کشاورزی و آبیاری و به‌دنبال آن‌ها فرسایش آبی و بادی اثرات خشکسالی را تشدید می‌کند.

از بین رفتن خاک سطحی موجب کاهش ظرفیت خاک برای جذب آب و عدم امکان تغذیه آب‌های زیر زمینی و در نهایت منجر به بروز سیلاب خواهد شد. در کشور ایران که سرزمین به‌نسبت خشکی است سیل و خشکسالی همزاد یکدیگرند. شرایط خشک فلات ایران و توزیع زمانی نامناسب بارش‌ها روی رودخانه‌های ایران که بیشتر فصلی هستند و میزان جریان در آن‌ها وابسته به میزان بارندگی است، موثر است.

از این‌رو در مواقعی که بارندگی بیش از متوسط درازمدت باشد منطقه مواجه با سیل می‌شود و در سال هایی که بارندگی کمتر از متوسط باشد با پدیده خشکسالی مواجه خواهیم بود.

انتهای پیام