به گزارش ایسنا، امروزه آموزش عالی با تغییرات سریع ملی و بین‌المللی و چالش‌های اجتماعی، فرهنگی، فناوری، زیست‌محیطی، حرفه‌ای، سیاسی و اقتصادی روبرو است. این چالش‌ها فعالیت‌های دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی را پیچیده کرده است. آموزش عالی برای پاسخگویی به این چالش‌ها ناگزیر است که تغییراتی را در اهداف و محتوای برنامه‌های درسی خود ایجاد کند.

بازنگری و تغییر برنامه‌های درسی در دوره‌های مختلف زمانی ضروری است تا از این رهگذر، پاسخگوی نیازهای در حال تحول جامعه و بخش‌های مختلف آن باشند. پدیده کهنگی یا عقیم ماندن برنامه‌های درسی به‌واسطه عدم بازنگری در آن‌ها، باعث کاهش کیفیت آموزش عالی و پاسخگو نبودن آن در قبال بازار کار و نیازهای اشتغال می‌شود.

بر این اساس دکتر آیت سعادت طلب؛ استادیار دانشگاه خوارزمی، با انجام مطالعه‌ای راهبردها و سازکارهای تاثیرگذار بر تغییر برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی را مورد بررسی قرار داد.

برای انجام این مطالعه نظرات ۱۶ نفر از مدیران دانشگاه شامل روسا و معاونین دانشگاه ها، روسا و معاونین دانشکده‌ها و مدیران گروه‌ها، متخصصین برنامه‌ریزی درسی و سیاست‌گذراران در سطح کلان دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی، از طریق مصاحبه مورد بررسی قرار گرفت.

با تحلیل مصاحبه‌های انجام‌شده، مشخص شد که چهار راهبرد کلی ، شامل راهبرد فرهنگی، قانونی، مدیریتی و محیطی در تغییر اثربخش برنامه‌های درسی آموزش عالی تاثیرگذار است.

اولین راهبرد موثر بر تغییر اثربخش برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها راهبرد فرهنگی است که با توجه به یافته‌های پژوهش، پذیرش و باور به تغییر برنامه‌های درسی، فرهنگ مشارکتی، کنش‌گری اعضای هیأت علمی و ایجاد و توسعه دانش برنامه درسی مهمترین مولفه‌های مربوط به این راهبرد بود.

آیت سعادت طلب؛ پژوهشگر این مطالعه می‌گوید: در واقع عامل اصلی موفقیت تغییر برنامه‌های درسی وجود باور به تغییر و پذیرفتن آن به عنوان اصل اولیه است که این امر نیازمند ارتقاء آگاهی و دانش ذینفعان نسبت به تغییر برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها است که از طریق ایجاد فرهنگ مشارکتی و ترغیب همه ذینفعان آموزش عالی به‌ویژه اعضای هیأت علمی و دانشجویان در درون دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی محقق می‌شود.

بر مبنای دیدگان مشارکت‌کنندگان دراین پژوهش، راهبرد قانونی دومین عامل موثر بر تغییر برنامه‌های درسی است. این راهبرد در برگیرنده قوانین و مقررات، امکانات و منابع، ساختار سازمانی و استقلال دانشگاهی است.

پژوهشگر این مطالعه معتقد است که بدون آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌های مشخص و دقیق، تأمین امکانات و منابع مالی، مشخص کردن نقش‌های افراد در طراحی و اجرا و اختیار تصمیم‌گیری حتی اگر کامل‌ترین برنامه‌های درسی را هم طراحی و تدوین کرده باشیم، آن برنامه در عمل با چالش و شکست مواجه خواهد شد.

با توجه به تحلیل داده‌های به دست‌آمده از مصاحبه، راهبرد مدیریتی سومین راهبرد موثر بر تغییر برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها بود. راهبرد مدیریتی شامل؛ پاسخ‌گویی، تفویض اختیار، آموزش ذی‌نفعان و سیاست‌گذاری کلان، مهم‌ترین مولفه‌های مدیریتی تأثیرگذار در تغییر برنامه‌های درسی بودند.

یافته‌های این مطالعه حاکی از این است که پاسخگویی یک ضرورت و مولفه مهم در کارآمدی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی محسوب می‌شود. همه افراد باید نسبت به وظایف و مسئولیت‌هایی که برای تغییر برنامه‌های درسی بر عهده آن‌ها گذاشته شده است، پاسخگو بوده و احساس مسئولیت کنند. همچنین ضروری است مدیران دانشگاهی به‌منظور جلب مشارکت کلیه ذی‌نفعان برنامه درسی به آن‌ها اختیار و اجازه تصمیم‌گیری‌های مرتبط با طراحی و اجرای برنامه‌های درسی را واگذار کنند. همچنین جهت‌گیری‌ها و سیاست‌های آموزشی باید مبنا و راهنمای عملی برای اجرای تصمیمات مربوط به تغییر برنامه‌های درسی را در اختیار دانشگاه‌ها قرار دهد.

از دیدگاه مشارکت‌کنندگان در پژوهش چهارمین راهبرد موثر بر تغییر برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها، راهبرد محیطی است و نقش دولت، عوامل اجتماعی فرهنگی و عوامل اقتصادی مولفه‌هایی هستند که در این راهبرد نقش دارند.

پژوهشگر این مطالعه بر اساس یافته‌های این تحقیق می‌گوید: حمایت دولت از اهداف و رسالت‌های دانشگاه با توجه به این‌که تأمین‌کننده اصلی منابع مالی دانشگاه است، بر کیفیت فعالیت‌ها و برنامه‌های آموزشی و درسی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی تأثیرگذار است. همچنین کیفیت و تأثیر برنامه‌های درسی در آموزش عالی بستگی به پاسخگویی مناسب و به‌موقع به نیازها، خواسته‌ها و انتطارات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی پیرامون خود دارد. لذا دانشگاه‌ها باید بتوانند نسبت به تغییرات محیطی و نیازهای در حال تغییر جامعه انعطاف‌پذیر بوده و به‌طور کارا و اثربخش عمل کند.

به اعتقاد آیت سعادت طلب؛ استادیار دانشگاه خوارزمی؛ دانشگاه‌ها با توجه به تغییرات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پیرامون خود ناگزیر به پاسخ‌گویی به چالش‌های حاصل از این تغییرات هستند و برای تحقق این موضوع باید برنامه‌های درسی کارآمد و به‌روزی داشته باشند. بنابراین چاره‌ای جز تغییر و اصلاح برنامه‌های درسی فعلی ندارند. تغییر برنامه‌های درسی بدون در نظر گرفتن راهبردهای فرهنگی، قانونی، مدیریتی و محیطی ارائه شده در این پژوهش عملاً فعالیتی فاقد کارایی و اثربخشی لازم خواهد بود.

بر همین اساس این محقق پیشنهادهای زیر را برای تغییر برنامه‌های درسی آموزش عالی ارائه کرد:

- ایجاد فرهنگ تغییر برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها توسط مدیران و سیاست‌گذاران آمورش عالی

- ایجاد بسترها و زیرساخت‌های قانونی در سطح وزارت علوم و دانشگاه‌ها برای دادن استقلال بیشتر به روسای دانشگاه‌ها

- توجه به تغییرات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی پیرامون دانشگاه‌ها، جهت تغییر اثربخش برنامه‌های درسی

نتایج به دست آمده از این تحقیق به صورت مقاله علمی با عنوان «واکاوی راهبردهای موثر بر تغییر برنامه‌های درسی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی (مطالعه کیفی)» در دوفصل‌نامه مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، منتشر شده است.

انتهای پیام