مهدی قاسمی‌پور در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در سال تحصیلی جاری ۸۱۵۰ دانش‌آموز در مدارس استثنایی  استان ثبت‌نامی داشته‌ایم. امسال از مجموع دانش‌آموزان استثنایی خراسان رضوی در مجموع ۶۰ درصد در فضای مجازی آموزش دیده‌اند.

وی افزود: براساس آمار سامانه ثناد، امسال ۴۲ دانش‌آموز استثنایی در خراسان رضوی ترک تحصیل داشته‌اند. همچنین ۹ دانش‌آموز به ‌دلیل بیماری‌های مختلف به‌ویژه کرونا فوت کرده‌اند.

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی در خصوص دلایل ترک تحصیل دانش‌آموزان استثنایی بیان کرد: وقتی آموزش واسطه‌ای می‌شود، خانواده توان و پتانسیل آموزش به دانش‌آموزان را ندارد. یکی از دلایل ترک تحصیل، استقبال ‌نکردن خانواده از فضای مجازی و بی‌سوادی و کم‌سوادی والدین است. یکی دیگر از دلایل ترک تحصیل، دسترسی‌ نداشتن همه دانش‌آموزان به فضای مجازی است. نمی‌توانیم بگوییم اصلا ولی درصد خیلی پایینی بوده که دانش‌آموزی به دلیل نداشتن موبایل یا تبلت ترک تحصیل کند. اگر بگوییم دلیل ترک تحصیل دانش‌آموزان استثنایی این است که خدمات آموزشی به آنها نرسیده است، خیلی کم است. بسیاری اوقات خستگی والدین باعث ترک تحصیل‌ شده است.

قاسمی‌پور خاطرنشان کرد: ما چندین مرحله یادگیری داشتیم. دانش‌آموزانی که می‌توانستند حضوری به مدرسه می‌آمدند، آنهایی که آموزش مجازی را انتخاب کرده بودند، تبلت و موبایل و کامپیوتر داشتند و آنهایی که هیچکدام از دو مورد قبلی برایشان میسر نبود، پیک‌های آموزشی یا به اصطلاح پیک‌های قاصدک توسط همکاران نوشته و پرینت گرفته می‌شد یا فایل‌هایی صوتی روی فلش یا سی‌دی ضبط می‌شد و توسط راننده سرویس‌‎های مدرسه به درب منزل دانش‌آموزان تحویل داده می‌شد. در همان حین معلم با دانش‌آموز در ارتباط بود و سه روز بعد دوباره آن سرویس، پیک‌ها را جمع‌آوری می‌کرد و تحویل مدرسه می‌داد.

وجود ۱۸ هزار دانش‌آموز استثتنایی در خراسان رضوی

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی گفت: در سطح استان نزدیک به ۱۸هزار دانش‌آموز استثنایی داریم که ۸۱۷۰ دانش‌آموز در مدارس خاص استثنایی در هفت گروه هستند و مابقی آن در قالب طرح تلفیقی و فراگیر در کنار دانش‌آموزان عادی تحصیل می‌کنند، اما از ما خدمات ویژه و خاص یعنی خدمات توانبخشی می‌گیرند. دانش‌آموز استثنایی اگر توانبخشی نداشته باشد، آموزشش بی‌معنی می‌شود.

قاسمی‌پور عنوان کرد: بچه‌های استثنایی، بچه‌های خاصی هستند و هر کدام از آنها با یکدیگر تفاوت دارند. این بچه‌ها شامل هفت گروه دانش‌آموزان جسمی و حرکتی، نابینا، ناشنوا، کم‌توان ذهنی، چندمعلولیتی، اختلالات رفتاری و هیجانی، طیف اتیسم و دانش‌آموزان دارای مشکلات ویژه یادگیری می‌شوند. دنیای آموزش هریک از این هفت گروه متفاوت است؛ به عنوان مثال شاید کرونا برای بچه‌های جسمی و حرکتی و چند معلولیتی خیلی خوب بود چون شهر برای این بچه‌ها مناسب‌سازی نیست و رفت‌وآمد این بچه‌ها مشکلات زیادی داشت و فضای مجازی به آنها کمک کرد، هرچند که هیچ آموزشی، آموزش رودررو نمی‌شود.

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی در خصوص دانش‌آموزان گروه نابینا بیان کرد: برای بچه‌های نابینا نرم‌افزارهای خاص لازم است که بتوانند از فضای مجازی استفاده کنند. نرم افزار شاد در اسفندماه برای این بچه‌ها مناسب‌سازی شد، هرچند که قبل آن، همکاران ما از فضاهای مجازی دیگر استفاده می‌کردند.

وی عنوان کرد: برای دانش‌آموز نابینا و ناشنوا، مدرسه و حضور در کلاس درس به مراتب اثرگذاری بالایی دارد. افت تحصیلی که در تمام کشور اتفاق افتاده است و دانش‌آموزان با نیازهای ویژه هم از این مسئله مستثنا نبودند و دچار افت تحصیلی شدند؛ به عنوان مثال دانش‌آموزی که اتیسم دارد، نه فضای مجازی می‌تواند او را آرام کند و نه حتی پدر و مادرش.

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی گفت: ما یک شبکه‌ای ایجاد کردیم که به صورت زنجیره به هم وابسته بود و از اداره تا مدرسه این رشته زنجیره ادامه داشت. استان به هشت قطب همانطور که در آموزش و پرورش استان است، تقسیم‌بندی شد و در هر قطب یک نماینده گذاشتیم.  هر دانش‌آموز توسط معلمش رصد می‌شد؛ یعنی اگر اطلاعاتی از یک دانش‌آموز که  در یک روستای دور افتاده، لازم داشته باشیم، به راحتی اطلاعات آن دانش‌آموز استثنایی را می‌توانیم کسب کنیم چون در اداره، این سیستم به صورت یک رشته به هم وصل شده است.

وی ادامه داد: ما هر دو هفته از این دانش‌آموزان آمار می‌گرفتیم که چه کسی ترک تحصیل کرده، تبلت ندارد و... . تاکنون حدود ۱۲۰۰ تبلت بین دانش‌آموزان استثنایی توزیع کرده‌ایم که در چهار مرحله در سطح استان توزیع شده است.یک اعتبار دیگری برای تجهیزات مورد نیاز دانش‌آموزان از کمک خیرین و اعتبارات هوشمندسازی در نظر گرفتیم. تلاشمان این است، تعدادی از تجهیزاتی که باقی ماندند را تا قبل از مهرماه آماده کنیم و با شروع سال تحصیلی مهر در اختیار خانواده‌ها قرار دهیم.

قاسمی‌پور ذکر کرد: برای دانش‌آموز نابینا، موبایل بهتر از تبلت است و برای انها باید موبایل تهیه کنیم. در سطح استان حدود ۱۰۷ تلفن همراه برای معلمان و دانش‌آموزان که این نیاز را اعلام کرده بودند، تهیه کردیم. تا کنون حدود ۳۰ تلفن همراه تحویل داده‌ایم و در اردیبهشت ماه بقیه تلفن همراه‌ها را تحویل می‌دهیم.

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی اظهار کرد: دانش‌آموز با نیازهای ویژه نیاز به شناخت کامل دارد و هرکدام از آنها متناسب با آن نیازشان، خواسته‌های متفاوت دارند. این خواسته‌ها در تدریس، نوع مدرسه و نوع ارتباطشان است. نوع ارتباط و تعامل ما با دانش‌آموزان استثنایی متفاوت می‌شود و باید با دقت نظر و حساسیت بالایی موضوع را دنبال کرد.

وی اشاره کرد: حدود ۲۸۰۰ دانش‌آموز پیش دبستانی در استان داریم. بحثی به نام مداخله به هنگام داریم که در ناشنوایان این مداخله به‌هنگام از بدو تولد است. امسال نوآموز ۶ماهه در مدارس‌مان ثبت‌نامی داشتیم که نوآموز ۶ماهه خودش نمی‌تواند در فضای مجازی باشد، این امر نیاز به توان‌بخشی دارد. کاری که انجام دادیم این بود که آمدیم خانواده‌ها را به عنوان طرح همیار معلم درگیر کردیم و برای این ۲۸۰۰ نوآموز پیش‌دبستانی‌، آموزش واسطه‌ای را در نظر گرفتیم. یعنی یک نفر بین معلم و نوآموز قرار می‌گرفت. این فرد یا مادر یا پدر یا یکی از اعضای خانواده بود. عنوان این طرح «همیارمعلم» بود.

وی ادامه داد: این طرح همیار معلم به دلیل اینکه بتوانیم یکسری از مشکلات نوآموزان ۶ماهه را رفع کنیم به وجود آمده است تا زمانی که آنها به سن دبستان رسیدند، از هم‌سن و سال‌هایشان عقب نمانند، به خصوص در گروه‌های نابینا، ناشنوا و جسمی و حرکتی که دارای هوش کاملا عادی و طبیعی مثل بقیه دانش‌آموزان هستند.   

قاسمی‌پور در خصوص سختی‌های آموزش واسطه‌ای گفت: آموزش واسطه‌ای سختی‌های زیادی دارد؛ از جمله اینکه باید خانواده‌ها را راضی کرد. ما مجبور شدیم که دبیرخانه‌های آموزش خانواده را راه اندازی کنیم. با مدیران تعدادی از مدارس با کیفیت‌مان صحبت کردیم و ابلاغ و اعتباری به مدارس داده شد.

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی تاکید کرد: در آموزش و پرورش استثنایی، رنگ پرورش به مراتب پررنگ‌تر از آموزش است، چون ما به دنبال این هستیم که بتوانیم دانش‌آموز مستقل و مودب و فردی که از عهده کارهای اولیه خودش بربیاید، تحویل جامعه دهیم.

وی عنوان کرد: همانطور که قبلا اشاره کردم هرکدام از دانش‌آموزان استثنایی، یک استانداردی دارند؛ به طور مثال ما از بچه کم‌توان ذهنی فقط می‌خواهیم که آداب و مهارت‌های اجتماعی را یاد بگیرد. از بچه نابینا می‌خواهیم که علاوه‌بر آداب اخلاقی و اجتماعی که یاد می‌گیرد، آداب درسی و شناختی‌اش را به خوبی آموزش ببیند. این امر نیازمند این بود که گروه‌های مشاوره و پرورشی‌مان بایکدیگر همکاری کنند و طرحی در قالب بسته‌ها و طرح‌های متفاوت ایجاد کنند.

قاسمی‌پور خبر داد: ما توانستیم با یک بازی ساده، یک مفهوم گسترده را آموزش دهیم که اسم این طرح «ورزش در خانه» در حوزه تربیت بدنی بود اما در کنار آن، کار مشاوره‌ای هم انجام می‌دادیم. در ایام کرونا، خانواده‌هایی که فرزندان استثنایی دارند آموزش مجازی برایشان دشوار است به همین دلیل، کارشناسان ما طی نشستی که با گروه‌های آموزشی داشتند پرورش را در قالب طرحی به عنوان «ورزش در خانه» به داخل خانه‌ها آوردیم که در تلویزیون از شبکه آموزش سیما در سه مرحله پخش شد. از هر ورزشی یک هدفی در نظر داشتیم؛ به عنوان مثال خشم خانواده‌ها و بچه‌ها را بتوانیم کنترل کنیم، یک دوستی بین خانواده‌ها و بچه‌ها ایجاد کنیم و ... .

قاسمی‌پور افزود: امسال در قالب طرح خدمات توانبخشی حمایتی، ۷۷۰ میلیون تومان در سطح استان بین دانش‌آموزان بابت پوشک، هزینه دارو و ... توزیع کردیم. صددرصد دانش‌آموزان را نمی‎‌توانیم پوشش دهیم اما نسبت به سال گذشته، ۲۸۸ درصد رشد در این حوزه داشتیم. این پول مستقیم به حساب خود دانش‌آموز می‌رود.

کمبود مدارس استثنایی در شهرستان‌های خراسان رضوی

مدیر آموزش‌وپرورش استثنایی خراسان رضوی عنوان کرد: طرحی تحت عنوان «تاسیس و تجهیز مدارس پیش حرفه‌ای و متوسطه حرفه‌ای در مناطق کم‌برخوردار و شهرستان‌های استان خراسان رضوی» ایجاد کردیم. مکاتبات و نامه‌نگاری‌های زیادی که با مجامع خیرین و ارگان‌های تاثیرگذار مثل بنیاد مستضعفان، بنیاد برکت و ... انجام دادیم که بتوانیم این نقیصه را برطرف کنیم تا بچه‌های استثنایی در شهرستان‌ها هم صاحب مدرسه متوسطه شوند. خراسان رضوی به این بزرگی، فقط دو مدرسه متوسطه ویژه نابینایان دارد و آنها هم شبانه‌روزی هستند؛ به عنوان مثال دانش‌آموزاستثنایی‌ از شهرستان‌های خواف، کاشمر و... باید به مشهد بیاید و از خانواده‌اش دور شود تا  ۶سال در خوابگاه مدارس شبانه‌روزی درس بخواند. همچنین به‌طور مثال در شهری به بزرگی قوچان، دانش‌آموزان ما تا پایه ششم درس می‌خوانند و از پایه ششم به بعد یا باید در خانه بمانند یا به مشهد بیایند که اکثرشان هم به مشهد نمی‌آیند.

وی افزود: از روزی که این نیازسنجی را انجام دادیم، ساخت ۴ الی ۵ مدرسه در حوزه متوسطه را در شهرستان‌ها شروع کردیم. مدارس درفیض‌آباد، گناباد، تربت جام، منطقه رضویه و قوچان در دست احداث است. همچنین شهرستان‌های سبزوار، نیشابور و تربت حیدریه مدارس متوسطه اول و دوم برای دانش‌آموزان استثنایی دارند.

انتهای پیام