واکسیناسیون کرونا از چند ماه پیش در بسیاری از کشورها آغاز شده و از آن زمان در بسیاری مناطق دنیا در حال اجرا است، اما ایمن سازی گسترده همه مردم زمان می برد. برخی از کشورهای کم درآمد هنوز هم حتی یک دوز واکسن دریافت نکرده اند و این موضوع نگرانی مقامات بهداشتی را در پی داشته است.

چندی پیش اکونومیست در گزارشی پیش بینی کرد که بخش عمده ای از جمعیت بالغ کشورهای پیشرفته تا اواسط سال آینده واکسینه می شوند. این گزارش مدعی شده که این جدول زمانی برای بسیاری از کشورها با درآمد متوسط ‌تا اوایل سال ۲۰۲۳ و حتی برای برخی از کشورهای کم درآمد حتی تا سال ۲۰۲۴ ادامه دارد. این موضوع کنترل همه گیری را در سراسر جهان چالش برانگیز خواهد کرد.

روند واکسیناسیون در جهان

آمریکا، برزیل و هند همچنان بالاترین آمار مبتلایان و مرگ و میر ناشی از این بیماری را دارند و از سوی دیگر واکسیناسیون در کشورهای مختلف دنیا با سرعت در حال اجرا است. تاکنون براساس آمار منتشر شده در "nytimes"، بیش از ۶۳۷ میلیون دوز واکسن در سراسر جهان تجویز شده که برابر با ۸.۳ دوز برای هر ۱۰۰ نفر است. از ۱۴۰ کشوری که واکسیناسیون را آغاز کرده اند، ۶۴ کشور با درآمد بالا، ۶۷ کشور درآمد متوسط و ۹ کشور با درآمد پایین هستند.

به طور کلی، ایالات متحده و چین بیشترین دوز واکسن را داشته اند،  اما هنگام تقسیم ارقام به تفکیک جمعیت، بررسی دوزهای تجویز شده در هر ۱۰۰ نفر مشخص می شود که در ۱۰ کشوری که بیشترین واکسیناسیون را انجام دادند، انگلیس، آمریکا و ترکیه هستند.

علیرضا عندلیب- عضو هیات علمی گروه ایمنی شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در گفت و گو با ایسنا با اشاره به پاندمی کووید-۱۹ که توسط ویروس SARS-CoV-۲ از خانواده‌ ویروس‌های بتاکرونا ایجاد ‌شده، اظهار کرد: بیماری با علائمی خفیف تا شدید مانند تب و لرز، سرفه، تنگی نفس، بدن درد و علائم گوارشی بروز می‌یابد و با التهاب شدید، طوفان سایتوکاینی، سندرم زجر تنفسی حاد و نقص در عملکرد ارگان‌های دیگر همراه می شود.

وی با بیان اینکه از افرادی که به ویروس مبتلا می‌شوند جمعیت زیادی به زندگی عادی برمی‌گردند، افزود: هر چند که آسیب‌های بافتی ناشی از ویروس ممکن است در بافت‌ها باقی بماند.

به گفته عضو هیات علمی گروه ایمنی شناسی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، این ویروس شباهت زیادی به ویروس سارس و مرس دارد که به ترتیب در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۱۲ اپیدمی با منشاء حیوانی ایجاد کردند،  اما میزان کشندگی آن نسبت به این دو ویروس کمتر است. با این وجود به دلیل سرعت انتقال بالا، درگیری بیش از ۲۲۰ کشور از جهان، پیچیدگی ها و مقاومت در برابر روش‌های درمانی و نبود درمان قطعی و واکسیناسیون، فشارهای زیادی بر بیماران، کادر درمانی، دولت‌ها، اقتصاد جهانی و ... وارد کرده است.

عندلیب تصریح کرد: بیش­ترین نحوه‌ انتقال بیماری در تماس نزدیک افراد با یکدیگر، از طریق قطرات تنفسی صورت می گیرد که فرد بیمار و یا ناقل بدون علامت به هنگام سرفه، عطسه و یا صحبت کردن آن‌ها را در محیط پخش می‌کند. به همین علت رعایت فاصله‌ دو متری با یکدیگر توسط مرکز جلوگیری و کنترل بیماری (CDC) آمریکا توصیه شده‌است. علاوه بر این، لمس سطوح آلوده به قطرات تنفسی و یا مدفوع آلوده و سپس تماس دست آلوده با چشم، دهان و بینی نیز راه دیگر انتقال ویروس از انسان به انسان است.

توضیح ساختار ویروس کرونا

وی گفت: ساختار ویروس کرونا، تصویر میکروسکوپ الکترونی ساختاری کروی با برآمدگی شبیه تاج را نشان می‌دهد. کرونا ویروس با تکثیر در نواحی تحتانی دستگاه تنفسی (آلوئول‌ها) قادر به ایجاد پنومونی و علائم شدید هستند. ویروس سارس ۲ بیش­ترین شباهت ژنتیکی را (۹۸ درصد) با کرونا ویروس خفاش (RaTG۱۳۹) دارد. حدود یک سوم ژنوم ویروس مسئول بیان پروتئین‌های ساختاری S۱,۲ (Spike)، E (Envelop)، M (Membrane) و N (Nucleocapsid) است و بقیه پروتئین‌های غیر ساختاری ویروس مانند NSP ها را تشکیل می‌دهند. به علاوه پروتئین‌های غیرساختاری تداخل‌های فراوانی در عملکرد فیزیولوژیک سلول آلوده دارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه داد: ویروس از طریق دومن متصل شونده به پذیرنده [II] (RBD) در پروتئین "ساختاری" S به گیرنده اختصاصی خود (ACE۲) متصل شده و به سلول میزبان وارد می‌شود. سپس ویروس وارد شده به سلول میزبان می‌تواند محتویات ژنتیکی خود را در سیتوزول میزبان آزاد کند. ماده‌ ژنتیکی ویروس به صورت  RNA قابل ترجمه است که از آن پروتئین‌های غیرساختاری ویروس ترجمه می‌شود. پس از آن پروتئین‌های ساختاری ترجمه می‌شوند. در ادامه پروتئین‌های ساختاری دیگر با ژنوم ویروس تجمیع می‌شوند و ویریون را تشکیل می‌دهند که با یک وزیکول کوچک و از طریق اگزوسیتوز از سلول آزاد می‌ شود و توانایی دارد که سلول‌های دیگر را آلوده سازد.

عندلیب با بیان اینکه ویروس SARS-COV-۲، به اندازه‌ ۱۲۰-۸۰ نانومتر اندازه دارد، خاطرنشان کرد: گلیکوپروتئین S (Spike) پروتئین غشاء گذر است که در لایه‌ خارجی ویروس یافت می‌شود. این پروتئین در اتصال ویروس به پذیرنده‌ سطح سلول (ACE۲)در غشاء میزبان نقش دارد. پروتئین Nucleocapsid، به ماده‌ ژنتیکی ویروس متصل می‌شود.  پروتئین M یا پروتئین Membrane، در تعیین شکل پوشینه‌ ویروس نقش مهمی دارد. جزء، پروتئین Envelope کوچکترین پروتئین ساختاری ویروس است.

این متخصص ژنتیک، در پاسخ به نقش آنتی بادی که بدن انسان علیه ویروس کوید-۱۹ می سازد، توضیح داد: این آنتی بادی که قدرت خنثی سازی ویروس و عدم اتصال مجدد آن بر گیرنده های سلول های میزبان را دارد آنهایی هستند که علیه دومن S  ایجاد شوند. چون مانع اتصال پروتئین S به گیرنده ACE۲ می شود. واکسن ها بر همین پایه جهت تولید آنتی بادی علیه پروتئین S طراحی و تولید می شوند و چون رابطه اتصالی آنتی بادی علیه گیرنده اختصاصی است، بنابراین تراتب اسید امینه های آنتی بادی و توالی رسپتور دقیقا مثل قفل و کلید عمل می کند و هر تغییر در توالی محل اتصال آنتی بادی با رسپتور موجب ناکارایی اتصال آنتی بادی به گیرنده می شود و به همین دلیل در تغییر توالی در پروتئین S آنتی بادی های به وجود آمده برای توالی قبلی بلااثر باقی می ماند.  

وی گفت: تاکنون در پروتئین S ویروس کوید-۱۹، چهار هزار موتاسیون گزارش شده است که فقط ۱۷ موتاسیون در پروتئین S تغییر ایجاد کرده است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان اظهار کرد: موتاسیون ها در ناحیه E۴۸۴k در آفریقای جنوبی و برزیل و انگلستان شناسایی شد که این موتاسیون اثر واکسن ها را کاهش می دهد و قدرت سرایت ویروس های دارای این نوع موتاسیون ۵۶-۷۴ درصد گزارش شده است. این توانایی سرایت در بین ماه های اکتبر و نوامبر ۲۰۲۰ در انگلستان شناخته و گزارش شده است.  در گزارش دیگری قدرت سرایت ۷۰-۸۰ درصد بیان شده و با افزایش قدرت تکثیر ویروس و شدت عوارض و توزیع ویروس به سنین مختلف جامعه همراه بوده است.

عندلیب با بیان اینکه این نوع ویروس های موتاسیون یافته در شهرهای انگلستان حالت غالب در سرایت پیدا کرده و توسط افراد به سایر مناطق و جمعیت های منتقل شده و در حال گسترش است، تصریح کرد: این موتاسیون ها باعث افزایش ایجاد مرگ و میر در مبتلایان بوده است. این نوع موتاسیون در دومن (RBD) ویروس رخ داده و باعث می شود که آنتی بادی های طراحی شده نتواند این توالی های جدید را تشخیص دهد و ناکارا شود. ویروس های موتاسیون یافته جدید قدرت سرایت و عفونت زایی بیشتری از خود نشان داده است.

وی اضافه کرد: یکی از موتاسیون های اخیر به نام N۵۰۱Y در پروتئین S قدرت سرایت بیشتری داشته و مانع عملکرد آنتی بادی های خنثی کننده شده است. ویروس های موتاسیون یافته با شاخصه B.۱.۱.۷ نسبت به نوع فاقد این نوع موتاسیون ۷۰ درصد مرگ ومیر بیشتری را باعث شده است. حتی برخی موتاسیون های جدید در ORF۸ مانع عملکرد طبیعی سیستم ایمنی در دفاع ذاتی خود به ویروس گزارش شده است که با تشدید عوارض بیماری های حاصل همراه خواهد بود. بنابراین این نوع موتاسیون ها و گسترش ویروس های موتاسیون یافته در سطح اجتماعات و کشورها واکسن ها را بی اثر کرده و مجددا لازم می شود برای این نوع موتاسیون ها واکسن های جدید طراحی و تولید شود.

انتهای پیام