به گزارش ایسنا، شاید شما هم به خاطر داشته باشید؛ روزگاری که درختان سَر به فلک کشیده از چنار و بید و سَرو و اقاقیا تا بوته‌های غرق گل و حتی چمن‌های پارک‌، پشت نرده‌های پارک‌ها حبس شده بودند و با فرارسیدن شب، درب‌های پارک‌ها به روی مردم بسته می‌شدند و گل‌ها، بوته‌ها و درختان، شب را پشت نرده‌ها به امید ملاقات مردم در سحرگاه سپری می‌کردند.

اما در دوره مدیریت غلامحسین کرباسچی در شهرداری تهران، ورق به گونه‌ای دیگر برگشت و دیوارها و حصارها از اطراف پارک‌ها و بوستان‌ها برداشته شد. دیوارها که برداشته شد، اتفاق خاصی و حادی نیافتاد، چند صباحی شاخه‌های درختان شکسته شد، گل‌هایی چیده شدند و در نهایت، مردم درک کردند که فضای سبز،‌ پارک‌ها و بوستان‌ها به خود آنها تعلق دارد و باید از آنها محافظت کنند. اینطور شد که دیگر امروز معدود بوستان‌هایی را در تهران می‌بینید که درختان و گل و گیاه آن، پشت حصارها زندانی شده باشند.

اما ماجرای برداشته شدن دیوارها و حصارهای پارک‌ها را یادآوری کردیم تا به سوژه‌ای متفاوت‌تر و البته نایاب‌تر در کشور برسیم؛ دانشگاهی بدون دیوار!! شاید بجز مردم اصیل، با فرهنگ و علم‌دوست شهر زنجان، علاقه‌مندان علم و دانش،  اساتید و دانشجویانی که دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان را برای تعلیم و تعلم انتخاب کرده‌اند، و مسافرانی که در ایام مختلف راهی این شهر می‌شوند، بسیاری از مردم از وجود دانشگاهی بدون هیچ حصار و دیواری در شهر زنجان بی‌خبر هستند؛ دانشگاهی که دیواری بین دانشگاه و جامعه نکشیده است تا عموم مردم بتوانند وارد فضای دانشگاه شوند و حتی از فضای سبز آن استفاده کنند؛ نمونه‌ای کم‌نظیر از پیوند بین جامعه و دانشگاه. پیشنهاد می‌کنیم در سفر به شهر زنجان، حتماً به این دانشگاه سری بزنید و خودتان از نزدیک همه این موارد را تجربه کنید.

شاید برای خود ما هم که برای اولین بار راهی شهر زنجان شدیم تا با یکی از افتخارات علمی کشور گفت‌وگو کنیم، رسیدن به محوطه‌ دانشگاهی بدون درب و دیوار، تعجب برانگیز بود! جایی که از نگهبانی و حراست، کنترل کارت دانشجویی یا خبرنگاری و سؤال و جواب‌های متعارف در دیگر دانشگاه‌ها، و البته هماهنگی‌های طولانی‌مدت برای ورود به محوطه دانشگاه هیچ خبری نبود!

تجربه عجیبی بود؛ مخصوصاً اینکه بارها و بارها به عنوان یک خبرنگار در نگهبانی و حراست دانشگاه‌های مختلف، معطل شده و مجبور به هماهنگی‌های چندباره شده بودیم، ورود ساده و بدون تشریفات به محیط "دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان" عجیب بود؛ دانشگاهی که نام بزرگی را در کارنامه خود به عنوان بنیان‌گذار دارد: "پروفسور یوسف ثبوتی".

پروفسور ثبوتی، نامی است که نیاز به هیچ تعریف و تمجیدی ندارد؛ اما برای آشنایی جوان‌تر می‌نویسیم: فیزیکدان و منجم سرشناس ایرانی، بنیان‌گذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان، مؤسس رصدخانه ابوریحان بیرونی در دانشگاه شیراز، عضو انجمن بین‌المللی نجوم (IAU) و استادی که دانش‌آموختگانی در تراز جهانی تربیت کرده است.

پروفسور ثبوتی چرایی شکل‌گیری این دانشگاه را اینگونه عنوان می‌کند: اواخر دهه ۶۰ دانشگاه‌ها بطور بی‌محابا به دنبال توسعه تحصیلات تکمیلی بودند و تقاضا بسیار زیاد شده بود. فشار در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه‌ها بسیار سنگین و امکانات مالی کم بود. به وزیر وقت علوم، دکتر مصطفی معین، دلایلم را که حق مطلب در مورد تحصیلات تکمیلی ادا نمی‌شود، عنوان کرده و پیشنهاد تأسیس دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان را مطرح نمودم و خواستم اجازه بدهند تجربه متفاوتی در نظام آموزش عالی ایران داشته باشیم.

به این شکل، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان به عنوان تجربه‌ای کاملاً متفاوت در نظام آموزش عالی ایران در سال ۱۳۷۱ تأسیس شد.

بر سر در دانشگاه نوشته شده است: پدر و مادر عزیز از محل تحصیل فرزندان‌تان دیدن کنید؛ دانشگاهی که خانواده‌ها را به حضور در یک محیط آکادمیک دعوت می‌کند! تا پیش از همه‌گیری کرونا، همه مردم حتی می‌توانستند به راحتی از کتابخانه این دانشگاه هم استفاده کنند؛ اتفاقی که شاید بتوانیم بگوئیم در دیگر کتابخانه‌های دانشگاهی اصلاً امکان‌پذیر نیست. دانشگاهی کاملاً متفاوت از دانشگاه‌های دیگر که در تمام شبانه‌روز می‌توانید در محیط آن قدم بزنید، بدون اینکه حصار یا دیواری مانع از ورود شما شود! جایی که خانواده‌ها می‌توانند از فضای سبز دانشگاه استفاده کنند و کسی به این موضوع فکر نمی‌کند که با این حرکت، شأن و اعتبار دانشگاه زیر سؤال می‌رود!

وقتی نام دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان را در گوگل جستجو می‌کنید، با این نوشته در قسمت ساعت کاری دانشگاه روبرو می‌شوید: ۲۴ ساعته (open ۲۴ hours)؛ پیشنهاد می‌کنیم نام دانشگاه‌های دیگر را هم در گوگل جستجو و نتایج را باهم مقایسه کنید.

اما شاید این سوال برای شما هم پیش بیاید که با نبود حفاظ و در و دیوار، امنیت دانشگاه چگونه حفظ می‌شود؟ پروفسور ثبوتی در این باره می‌گوید: همان سال‌ها استانداری وقت به من نامه نوشت که شما چرا برای حفظ و حراست از اموال دولتی، برای دانشگاه دیوار نمی‌گذارید؟! جواب من این بود که در آنجا ۳۱ خانه بود که خریدیم تا دانشگاه را درست کنیم و مسیر خیابان را هم مسدود نکردیم. در طول ۵ سال فقط یک حلقه شلنگ از دانشگاه گم شد، در شرایطی که فضای دانشگاه، نگهبان نداشت. استدلال من این بود که خب آقای استاندار که میگویی چرا دیوار نمی‌گذارم و از اموال دولتی حراست نمی‌کنم، اگر من قرار بود اینجا دیوار بگذارم، باید لااقل دو هزار متر محیط دیوار می‌ساختم و حداقل ۶ نگهبان استخدام می‌کردم. هزینه دیوار کشی و حقوق این نگهبانان را در مدت ۵ سال حساب کنید و بعد مقایسه کنید با قیمت یک حلقه شلنگی که در این مدت از ما گم شد! آیا من از اموال دولتی حراست نمی‌کنم؟  

وی افزود: در همین دانشگاه، دریچه‌های چُدنی روی چاه‌های فاضلاب قرار دارد. در این دانشگاه زمانی که زیر نظر من بود،‌ مردم در خیابان‌های منتهی به آن پیک‌نیک می‌کردند. زمانی به من گفتند که دریچه چُدنی برخی از چاه‌های فاضلاب گم شده است؛ لابد آدم بیچاره‌ای بوده که تنها چاره‌اش، برداشتن این دریچه‌های چُدنی بوده است. گفتم فقط این فرد را پیدا کنید؛  گشتند و طرف را پیدا کردند. یک آدم معتادی بود. به او اخطار کردیم که تو را دست پلیس نمی‌دهیم، اما دیگر این کار را تکرار نکن. دریچه‌ها را هم خریداری کردیم و این اتفاق دیگر تکرار نشد؛ حالا اگر می‌خواستم از این دریچه‌ها را محافظت کنم چقدر هزینه داشت؟ این کار (برداشتن دیوارهای دانشگاه) در تمام دانشگاه‌های کشور قابلیت اجرا دارد.

پروفسور ثبوتی تأکید می‌کند: اساس تفاوت این دانشگاه با بقیه دانشگاه‌ها در همین نکته است. در دانشگاه‌های دیگر هم به همین شکل است. شما فکر می‌کنید دانشگاه شیکاگو، دانشگاه هاروارد، دانشگاه پرینستون، دانشگاه پنسیلوانیا دورشان دیوار است؟ البته چرا؛ در انگلستان، فرانسه و کشورهای قدیمی با فرهنگ قدیمی مثلاً در دانشگاه سوربن هنوز در برخی قسمت‌های دانشگاه، این دیوارها و نرده‌ها وجود دارد. همین عوامل بازدارندگی است که باعث می‌شود اساتیدشان را تحویل آمریکا دهند.

بنیان‌گذار دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان تأکید کرد: احترامی که این نداشتن دیوار و دعوت از مردم برای اینکه بیایید و از دانشگاه فرزندان‌تان دیدن کنید، در جامعه ایجاد کرده است، قابل قیمت‌گذاری نیست. همین افرادی که وارد محوطه دانشگاه می‌شوند و از فضای سبز آن استفاده می‌کنند، پلاستیک‌های در مسیر را هم جمع‌آوری می‌کنند (چون مردم زنجان این دانشگاه را متعلق به خودشان و شهرشان می‌دانند)؛ وقتی احترام بگذارید، احترام هم می‌بینید.

اما تمایز این دانشگاه فقط به نداشتن حصار و دیوار خلاصه نمی‌شود. وقتی وارد فضای دانشکده‌ها می‌شوی، محیطی کاملاً متفاوت از دانشگاه‌های دیگر را تجربه می‌کنی؛ فضای سبز نسبتاً متفاوتی که در جای جای دانشکده‌ها به چشم می‌خورد، فواره‌های آبی که در داخل ساختمان‌ها تعبیه شده است و این ترکیب صدای آب و فضای سبز، آرامش خاطری را برای اساتید، دانشجویان، کارمندان و حتی مراجعان ایجاد می‌کند. این امکان در محوطه دانشکده‌ها فراهم شده است که کلاس‌ها در زمان همه‌گیری کرونا، در محیطی خارج از کلاس درس و در کنار همین فواره‌های آب و بوته‌ها و درختان تشکیل شود.

دانشجویانی که در این دانشگاه حضور دارند، دانشجویان مقطع دکترا هستند که در اتاق‌هایی که برای آنها در نظر گرفته شده است - مخصوص خانم‌ها و آقایان - بدون دغدغه و با آرامش خاطر، درحال مطالعه و پژوهش هستند. اتاق‌ها و محیطی کاملاً متفاوت از آنچه در دانشگاه‌های دیگر شاهد آن هستیم، البته درعین رعایت تمام شئونات و ضوابط جاری در کشور.

همین می‌شود که دانشجویان دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان برعکس بسیاری از دانشجویان در تهران و دیگر کلانشهرها، کافه‌های اطراف دانشگاه را به محیط دانشگاه ترجیح نمی‌دهند؛ زیرا آرامش و آسایشی که به دنبال آن هستند را به جای کافه، رستوران یا حتی پارک، در خود دانشگاه پیدا می‌کنند و درعین حال، به منابع آموزشی و پژوهشی، اینترنت و امکانات مختلف به راحتی دسترسی دارند.

پروفسور ثبوتی تأکید می‌کند: سعی کردم اینجا سر به سر دانشجو و استاد نگذارم. به جرأت می‌گویم، کسی اگر پیش من بیایید و پیشنهادی مطرح کند، به ندرت نه می‌گویم؛ می‌گویم فکر خوبی است، برو انجام بده. اگر موفق شد، تشویق‌اش می‌کنم و آفرین می‌گویم و اگر موفق نشد، می‌گویم متوجه اشتباهت شدی؟ برو و کار دیگری را انجام بده.

به گزارش ایسنا، زنگ خطر در بسیاری از دانشگاه‌های کشور به صدا درآمده است و باید فکری به حال دانشجویان و شرایط آموزشی، فرهنگی، رفاهی در دانشگاه‌های کشور بکنیم؛ سؤال اینجاست که چرا باید از الگوبرداری از نمونه‌های موفق داخلی، از جمله آنچه پروفسور یوسف ثبوتی در دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه زنجان موفق به انجام آن شده است، به این راحتی عبور کنیم؟ آنچه باید فرو بریزد، دیوارهای دانشگاه‌ها نیست، سد ذهنی است که خودمان برای خود ایجاد کرده‌ایم!

انتهای پیام