لرستان دارای پتانسیلها و جاذبههای متعدد توریستی بوده که لازمه بهره وری مناسب از این جاذبهها، شناسایی و معرفی درست آنهاست.
گردشگری بر مبنای اکوتوریسم و طبیعت، امکان ایجاد توریسم علمی- ورزشی را فراهم می سازد و میتواند جاذب بسیاری از علاقهمندان باشد. در این میان میتوان از بازدید غارها و غارنوردی نام برد که اگر این غارها تاریخی و دستکند هم باشند میتوانند در جذب دوستداران تاریخ نیز موثر باشند.
به گزارش ایسنا منطقه لرستان، در پژوهشهای گردشگری کشور به بررسی قابلیت غارها و به خصوص آنهایی که ارزش تاریخی دارند جهت بهرهبرداری توریستی کمتر پرداخته شده است. در گستره استان حدود 250 غار شناسایی شده و خیلی از آنها هنوز ناشناخته هستند. قرار است این غارها در راستای گردشگری مورد استفاده قرار گیرند و اولویت با غارهای دستکند از جمله کوگان است.
این غار حدود 2200 سال پیش در دوره اشکانیان به جهت پرستش مهر و آیین میتراییسم تراشیده شد که حال زمزمههایی از به کار بردن آن در جذب توریست شنیده می‌شود و باید دید که آخر این داستان چه می‌شود؟
غار یک مکان مربوط به مهرپرستان است
عطا حسن‌پور، مدیر گنجینه آب شرکت آب منطقه‌ای لرستان در این باره گفت: غار کوگان در دوره اشکانیان حدود 2200 سال پیش به قصد نیایش ساکنان قلعه کوگان روی کوه تراشیده و مسیر آن نیز به صورت دستکند ساخته شده است.
وی با بیان اینکه غار کوگان در 51 کیلومتری جنوب خرم‌آباد و روستایی به همین نام قرار گرفته است، افزود: روستای کوگان از نظر تقسیمات سیاسی لرستان، جزو دهستان میانکوه شرقی از توابع بخش معمولان و شهرستان پلدختر محسوب می‌شود .
حسن‌پور با اشاره به اینکه هزار مترمکعب غار دستکند به شکل مربع و کاملا منظم ساخته شده است، اضافه کرد: موقعیت جغرافیایی آن عبارت است از 48 درجه و 15 دقیقه و 44 ثانیه طول شرقی و 33 درجه و 14 دقیقه و 21 ثانیه عرض شمالی و در ارتفاع 1759 متری از سطح دریا قرار گرفته است .
مدیر گنجینه آب شرکت آب منطقه‌ای لرستان ادامه داد: در حال حاضر، آزادراه خرم‌آباد-خوزستان از شش کیلومتری غرب روستا می‌گذرد. همچنین بنای معروف و چشمگیر کاروانسرای چمشک در شرق بزرگراه قرار گرفته و روشن است که مکان‌یابی جهت ساخت و استقرار این کاروانسرا ارتباط تنگاتنگی با یک راه قدیمی دارد .
این پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: برای رسیدن به غار، جاده‌ای در امتداد رودخانه به سمت شرق می‌رود که پس از طی 150 متر به غار کوگان می‌رسد. غار در دره‌ای تنگ با دیواره‌ای عمودی از نوع ناودیس‌های فشرده که جنس دیواره‌های کوهستانی آن از سنگ آهک آسماری تشکیل شده، شکل گرفته است .
وی اظهار کرد: همچنین در محدوده تنگ دره، رودخانه کوگان عبور می‌کند و در دیواره عمودی کوهستان جنوبی غار کوگان می گذرد. در دیواره عمودی کوهستان جنوبی غار، به صورت دستکند در دو طبقه ایجاد شده که روزنه‌های کوچک و بزرگ آن از دور نظر را به خود جلب می‌کنند .
حسن‌پور گفت: این ویژگی به همراه پلکان جدید که راه دسترسی به درون غار را امکان‌پذیر می‌کنند، راهنمای مناسبی برای یافتن محل غار به شمار می‌آید. غار کوگان در یک محیط کاملاً کوهستانی و مرتفع قرار گرفته و موقعیت عالی برای نظارت و کنترل دره پایین‌دست دارد .
این محقق بیان کرد: دهانه غار در حدود 60 متر بالاتر از کف دره واقع شده و رو به شمال است. پنجره‌های غار، ناظر کوهستان مرتفع روبرو جریان رودخانه است که از کف تنگ دره آن عبور می‌کند .
وی با بیان اینکه در سال 1981 ژان ژاک دومورگان فرانسوی که معمار هم بود این غار را شناسایی و به جهانیان معرفی کرد، گفت: حمید ایزدپناه نیز به معرفی غار کوگان در کتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان پرداخته و به استناد کشف سکه‌های دوران اشکانی در اطراف غار، احتمال می‌دهد که غار یک مکان مربوط به مهرپرستان باشد .
حسن‌پور گفت: احمد پرویز که نوشته‌های او درباره راه و سفال بسیار آموزنده است، معماری صخره‌ای و قلعه کوگان را منطقه‌ای حاکم‌نشین معرفی می‌کند و برای نخستین بار به سفال‌های پارتی در کنار سفال‌های اسلامی مربوط به قرون پنجم تا هفتم هجری قمری در قلعه کوگان اشاره کرده است .
این باستانشناس خاطرنشان کرد: این غار شگفتانگیز دارای حمام و سرویس بهداشتی نیز بوده و فضاهای آنها در غار وجود دارد.
وی یادآور شد: در لرستان 21 غار شبیه کوگان شناسایی شده که بین سه تا هفت طبقه دارند. تنها غار ارجنک در الیگودرز هفت طبقه دارد.
بیشترین غارهای تاریخی را در لرستان داریم
مهندس مهرداد فتحی بیرانوند، مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان نیز اظهار کرد: موضوع غار و غارشناسی از اهمیت بالایی برخوردار است و بیشترین غارهای تاریخی را در لرستان داریم.
وی با بیان اینکه طبیعت و اکوسیستم ها طوری که در معرض تهدید نباشند باید به نفع مردم مورد استفاده قرار گیرند، ادامه داد: غارها نیز یکی از این ظرفیتها هستند که در برخی از استانها نهایت استفاده را از آنها داشتهاند؛ ما نیز باید از این داشتههای خود نهایت بهره را ببریم.
فتحیبیرانوند با اشاره به اینکه بحث ژئوتوریسم چندین سال بوده که در دستور کار استان قرار گرفته است، گفت: در همین راستا باید زیرساختها اصلاح و شناسایی شوند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست لرستان با اشاره به غار کوگان گفت: این غار یکی از بینظیرترین غارهای دنیاست و امیدواریم در استفاده از آن در راستای توسعه استان تحولی صورت گیرد؛ در همین راستا و برای شناسایی دیگر غارهای استان نهایت حمایت و همکاری را با دیگر ارگانها خواهیم داشت.
وی تصریح کرد: برای این کار ارادهای بالاتر از وظایف دستگاهی میبایست داشته باشیم.
موضوعات کارگروه غارشناسی اولویت بندی شوند
مهندس رضا آریایی، مدیرکل مدیریت بحران لرستان نیز در این رابطه گفت: با توجه به وجود کارگروههای متعدد در استان و مصوبات زیاد آنها، باید موضوعات کارگروه غارشناسی اولویت بندی شوند.
وی خاطرنشان کرد: در راستای استفاده از ظرفیت غار کوگان باید مشکلات آن اولویتبندی شده و آنها را دسته‌بندی کرد.
آریایی با بیان اینکه این اولویتها هر کدام به صورت تکی پیگیری شوند، ادامه داد: بعد انجام شدن بیش از 80 تا 90 درصد کار، اولویت بعدی مورد پیگیری قرار گیرد.
مدیرکل مدیریت بحران لرستان گفت: اعتبار خاصی برای این کار وجود نداشته و اداره کل میراث فرهنگی نیز بضاعت کافی ندارد؛ اگر اولویتبندی کنیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت.
25 سال هنوز کار عملیاتی و کارشناسی روی غار کوگان انجام نشده است
مهندس محمدرضا صفیخانی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان نیز می‌گوید: در سال 71 از غار کوگان بازدیدی به عمل آوردیم و بعد از 25 سال هنوز کار عملیاتی و کارشناسی شدهای روی آن انجام نشده است.
وی با بیان اینکه باید در این زمینه بررسیهای بیشتری انجام شود، اضافه کرد: در زمینه مطالعه روی غار کلدر اقدامات خوبی انجام شده و دکتر بازگیر اکتشافات گذشته در این رابطه را متحول کرده است.
صفیخانی خاطرنشان کرد: صنعت گردشگری از مزیتهای زیادی برخوردار است و با توجه به ظرفیتهای استان در این زمینه باید بیشتر کار شود.
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان یادآور شد: سال گذشته جلسهای با دانشگاه صنعتی شریف داشتیم که اقدامات خوبی در این رابطه انجام میدهند و تنها باید پتانسیلها را به آنان معرفی کنیم.
وی با بیان اینکه آنان دارای شبکه هستند و سرمایهگذار را نیز مشخص دارند و تنها باید مورد حمایت قرار گیرند، گفت: باید ژئوسایتهای استان را معرفی کنیم.
کمیته احصا غارها در استان تشکیل شود
مهندس محمد اصلانی، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان نیز گفت: لرستان دارای ظرفیتهای بالقوه زیادی از جمله خاک مناسب، اقلیم متنوع و بارش کافی باران و برف است که میتوان در راستای توسعه از آنها استفاده کرد.
وی اضافه کرد: هر منطقه از استان آب و هوای مختص به خود را دارد اما از این پتانسیلها استفاده نمیکنیم.
اصلانی خاطرنشان کرد: حدود 2000 سال پیش قوم لر کوه را حفاری کردند و غار شگفتانگیز کوگان را تراشیدند اما حال استان به لحاظ میل به کار اضافی رتبه 26 را دارد؛ اگر بخواهیم اتفاقی بیفتد باید خودمان سرنوشت را تغییر دهیم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان با بیان اینکه همه زیرساختها و امکانات را به روستاها بردیم اما روی فرهنگ استفاده از آنها کار نکردیم، افزود: هم اکنون در جوامع مترقی سیر مهاجرت معکوس شروع شده و شهرنشینی افتخار نیست.
وی خاطرنشان کرد: دولت نمیخواهد تصدیگری کند و پولی هم ندارد. در تمام دنیا بخش خصوصی کار می‌کند و اینجا هم باید همین گونه باشد.
اصلانی با بیان اینکه در راستای شناسایی غارها باید کمیته احصا غارها در استان تشکیل شود، ادامه داد: شناسنامه دقیقی از غارها باید تهیه و دقیقا تجزیه و تحلیل شوند. با این کار برای ساماندهی و ایجاد زیرساختهای لازم زمینه سازی می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: در سال آینده هم همایشی برای شناسایی و معرفی غارها برگزار شود و حداکثر در بهار سال آینده باشد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری لرستان افزود: همچنین بستر فرهنگی و اجتماعی در مکان غارها برای مشارکت مردم ایجاد شود. تفاهمنامهای نیز برای مطالعات آنها منعقد شود چراکه هیچ بخشی مانند گردشگری و خدمات درآمدزا نیست.
شناسایی و بررسی قابلیتها و محدودیت‌های محیطی غار کوگان میتواند جهت بهرهبرداری توریستی برای گردشگران انگیزه ایجاد کند؛ برای همین میبایست بررسی بیشتری در این زمینه شود چراکه موجب اشتغال و درآمدزایی برای ساکنان منطقه می‌شود.
گزارش از سمیرا عزیزی خبرنگار ایسنا منطقه لرستان