بنای برج قربان یکی از جاذبه‌های تاریخی شهر همدان است، که در بافت کهن و تاریخی شهر و به فاصله اندکی از حاشیه جنوبی تپه مصلی، بین خیابان‌های طالقانی و مدنی و در محله زندی‌ها قرار گرفته است .
ساختمان برج قربان از نوع مقبره‌های برجی با نقشه دوازده ضلعی بیرونی و درونی، گنبد دو پوش مخروطی و به ارتفاع 16 متر است .
به گزارش ایسنا، منطقه همدان، برج مقبره‌ای موسوم به قربان با شماره 1078.3 و در تاریخ 1354.3.28 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و از ساخته‌های منسوب به سده های ششم تا هشتم هجری قمری است .
بر اساس مستندات تاریخی، این اثر زیبا جزئی از یک مجموعه بزرگ متشکل از مدرسه، مسجد، کتابخانه، خانقاه و ... بوده، که امروزه تنها بنای باقیمانده از این مجموعه عظیم، بنای تاریخی برج قربان است .
درباره وجه تسمیه و نامگذاری این اثر نظرات متفاوتی وجود دارد، از جمله گفته‌اند در فتنه افغان شخصی به نام قربان، برج را سنگر قرار داده و با کمک مردم به مقابله با افغان‌ها پرداخته است، نظر دیگر حاکی از این است که مردم در روزهایی معین شتری را در آنجا قربانی می‌کرده‌اند، برخی دیگر معتقدند قربان نام معمار بنا بوده است .
به نظر می‌رسد این بنا مدفن یکی از بزرگان و مفاخر همدان به نام حافظ ابوالعلاء همدانی باشد .
هم‌چنین گفته شده عده‌ای از امیران سلجوقی در برج مدفونند که شاید اشاره به قبور طغرل دوم یا مسعود سلجوقی و یا هر دو باشد .
|
بنای تاریخی برج قربان فاقد کتیبه تاریخی، نام سازنده و بانی است، اما بر روی سنگ قبری که در داخل بنا قرار گرفته، نوشته‌ای وجود دارد که تنها کتیبه تاریجی موجود در بناست .
این سنگ قبر ساده که دارای تاریخ 1009 یا 1090 هجری قمری و مربوط به دوره صفویه است، هیچ ارتباطی با تاریخ ساخت بنا ندارد و گویا مدفن یکی از امیران یا کارگزاران صفوی است .
نمای برج قربان در جداره بیرونی با آجر پوشیده شده و به عبارت دیگر بدنه آجری بنا بر روی پی سنگی قرار گرفته و هر یک از اضلاع دوازده‌گانه برج نیز 2 متر عرض دارند .
طاق‌نماهای نمای بیرونی از نوع طاق‌نمای جناغی هستند که تزیینات خاصی ندارند و در داخل هر ضلع قرار گرفته‌اند؛ بنابراین بدنه بیرونی بنا بدون تزیینات خاص و گنبد مخروطی که بر آن ایجاد شده و 9 متر ارتفاع دارد، قرار گرفته است .
بدنه داخلی مانند نمای بیرونی دوازده ضلعی است و در هر ضلع آن طاق‌نماهایی قرار دارد که از نوع طاق جناغی است .
طاق‌نماهای داخل بنا نیز با آجر و بدون تزیین هستند، در داخل چهار طاق‌نما و در نمای بیرونی، چهار دریچه یا نورگیر مشبک آجری تعبیه شده که از داخل با قاب‌های چوبی پوشش یافته‌اند .
|
هم‌چنین کف مقبره از آجر پوشیده شده و مربوط به مرمت سال‌های اخیر است .
در زیر برج، سردابی وجود دارد که ورودی آن در سمت شمال غربی بیرونی بنا است؛ این مدخل در سال 1329 هجری شمسی و طی عملیات مرمت بنا یافت شد .
در داخل سرداب همانند دیگر قسمت‌های بنا، هیچ گونه عناصر تزیینی مشاهده نمی‌شود و سقف آن نیز به صورت طاق ضربی آجری است .
بنای برج قربان همدان طی عملیات‌های مرمت که در آن انجام گرفته از وضعیت نسبتا خوبی برخوردار است و برای علاقمندان به میراث تاریخی،جذابیت‌های فراوان دارد .
|