دکتر پروانه افشاریان در گفت‌وگو با ایسنا، به همه‌گیری بیماری کرونا در کشور اشاره کرد و گفت: پژوهشگران باید این انعطاف‌پذیری را داشته باشند تا در بحران‌ها، متفاوت‌تر عمل کنند. به عنوان مثال، همکاران پژوهشگاه رویان به محض بروز این مشکل در کشور، بخشی از توان پژوهشی خود را در اختیار بخش تشخیص مولکولی قرار دادند تا بتوانند نیازهای مردم و جامعه را تأمین کنند.
وی افزود: دستگاه‌های گران‌قیمت و تجهیزاتی که در پژوهش‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتند، بلافاصله به بحث کووید 19 اختصاص داده شدند. چند نفر از همکاران و محققین تمام مدت بصورت داوطلبانه در این آزمایشگاه همکاری داشتند. همچنین برخی از پژوهشگران رویان به صورت داوطلبانه در تعطیلات عید به تیم سلول‌درمانی پیوستند.
افشاریان تأکید کرد: اگر پژوهش‌ها مسئله‌محور بوده و در راستای حل مشکلات و نیازهای جامعه انجام شوند، می‌توانیم بگوئیم پژوهشگر درحال انجام کاری است که مشمول این حدیث پیامبر اکرم (ص) می‌شود که "فرشتگان بال‌های خویش را زیر پای کسانی که در مسیر کسب علم و دانش حرکت می‌کنند، می‌گسترانند."
پژوهش صرف، بی‌عدالتی در حق جامعه
معاون پژوهشی پژوهشگاه رویان گفت: پژوهشگر نباید تنها به‌دنبال انجام یک کار پژوهشی صرف باشد و این کار، بی‌عدالتی در حق مردم بوده و موجب اتلاف بودجه، زمان و نیروی انسانی می‌شود. اگر پژوهش‌ها براساس نیاز جامعه باشند، مطمئناً در درجه اول شامل حمایت خداوند می‌شوند و خود پژوهشگر نیز از کاری که به ثمر رسیده است، احساس لذت کرده و انگیزه پیدا میکند.
وی با اشاره به مشکل بودجه در انجام تحقیقات افزود: یکی از چالش‌های بزرگ که در حوزه پژوهش با آن مواجه هستیم، افزایش بسیار زیاد هزینه‌ها است، به‌خصوص در بخشی که به شکل ارزی تهیه می‌شود و این مسئله، هزینه‌های انجام پژوهش‌ها را بسیار افزایش داده است. در شرایط کنونی با افزایش نرخ ارز، اثرات تحریم بیشتر احساس می‌شود. در این زمینه نیازمند حمایت بیشتر خیرین پژوهش هستیم و امیدواریم ما را همراهی و کمک کنند.
تاثیر تحریم‌ها در روند پژوهش
افشاریان خاطر نشان کرد: تحریم و افزایش نرخ ارز اگرچه تهدیدی برای پژوهش محسوب می‌شود، اما در عین حال فرصتی برای پژوهشگران کشور ایجاد کرده است. تهدید می‌تواند تبدیل به یک فرصت شود و این موضوع بستگی به این دارد که چطور به تهدید نگاه شود. نگاه مثبتی به تولیدات داخل بوجود آمده است که منجر به شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان متعدد در کشور شده و این شرکت‌ها با قوت و قدرت بیشتری محصولات خود را تولید و در اختیار بازار داخلی قرار می‌دهند.
وی افزود: به عنوان مثال، اوایل دهه 90 به چند ماده پژوهشی (فاکتور رشد سلولها در محیط خارج از بدن) با قیمت بالا برای انجام تحقیقات نیاز داشتیم و هر ویال بسیار کوچک آن، چند صد دلار قیمت داشت. همکاران پژوهشگاه رویان به این نتیجه رسیدند که توانمندی تولید این مواد را دارند و با حمایت صنایع نوین وزارت صنعت، معدن و تجارت، این کار با موفقیت انجام شد یا مثال دیگر که حمایت سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران از طرح پژوهشی جداسازی سلول های بنیادی از نمونه خون بند ناف، منجر به تأسیس شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان شد.
معاون پژوهشی پژوهشگاه رویان تأکید کرد: بها دادن به پژوهش‌های داخل باعث می‌شود منِ پژوهشگر زمانی که می‌بینم تولیداتم با رعایت همه استانداردهای لازم برای تولید، به سمت تجاری‌سازی پیش می‌رود و قرار است در بازار داخلی عرضه شده و با نمونه‌های خارجی رقابت کند، با انگیزه بیشتری کار می‌کنم. البته امیدواریم این توجه و حمایت از پژوهش در کشور و تولید داخل تنها بخاطر افزایش نرخ ارز نبوده و ادامه پیدا کند.
افشاریان افزود: در همه کشورها، دولت همه سازمان‌ها را موظف میکند که بخشی از بودجه خود را به پژوهش اختصاص دهند. در ایران، این مسئله در بعضی از سازمان‌ها رخ داده و در برخی دیگر از سازمان‌ها به دلیل مشکلات مختلف، این اتفاق روی نداده است. امیدوارم سیاستمداران کشور این موضوع را مدنظر داشته باشند که هرچه به پژوهش‌های داخل کشور بهای بیشتری بدهند، علاوه بر رفع نیازهای کشور، منجر به کارآفرینی بیشتر خواهد شد. در این شرایط، هم پژوهشگر وظیفه دارد نیاز جامعه را به درستی شناسایی کند و هم مجموعه‌های سیاست‌گذاری در سطح کلان، وظیفه دارند از پژوهش و پژوهشگران کشور حمایت کنند.
نمی‌توانیم تولید مقاله را امر نابجایی بدانیم
معاون پژوهشی پژوهشگاه رویان گفت: نمی‌توانیم تولید مقاله را امر نابجایی بدانیم. تولید مقاله از نظر افرادی که در حوزه مدیریت دانش کار می‌کنند، پایه اولیه تولید محصول یا خدمت است، اما یک پژوهشگر نباید تنها به تولید مقاله اکتفا کند. اگر منِ پژوهشگر بدانم محصولی که تولید کرده‌ام، در کشور مورد حمایت قرار می‌گیرد، مطمئناً به سمت تولید محصول حرکت می‌کنم و کنام هم باید به این تفکر پژوهشگر کمک کند. معتقدم اگر کنام بر این نکته تأکید کند که تولید محصول مهم نیست، خواه ناخواه روی ذهن پژوهشگر تأثیر گذاشته و فقط به سمت تولید مقاله هدایت می‌شود. برای تولید محصول در ابتدا نیاز به انباشت دانش داریم که بصورت چاپ مقاله ظهور پیدا میکند.
وی افزود: این مسئله در فرم‌های ارتقاء اعضای هیئت علمی هنوز به صورت پررنگ دیده نشده است که اگر یک عضو هیئت علمی، محصولی تولید کرد و مورد تأیید قرار گرفت، این محصول به اندازه 5 تا 10 مقاله امتیاز داده شود. البته ما در پژوهشگاه رویان این کار را انجام داده‌ایم و در ارزش‌یابی سالیانه اعضای هیئت علمی پژوهشگاه، تولید محصول در حد ارائه چند مقاله دیده شده است.
اخلاق در پژوهش به یک واحد درسی اجباری تبدیل شود
افشاریان با اشاره به اهمیت رعایت اخلاق در پژوهش گفت: وقتی مسئله‌ای آموزش داده نمی‌شود، چطور می‌توان انتظار داشت که این موضوع رعایت شود؟ معتقدم اخلاق در پژوهش نیازمند آگاهی دادن و آموزش است و اگر جای مسئولین وزارت علوم بودم، آن را در همان سال نخست دانشگاه، تبدیل به یک واحد درسی اجباری می‌کردم.
وی افزود: کمیته اخلاق در پژوهشگاه رویان بسیار فعال است بطوری که طرح‌های پژوهشی بعد از تصویب علمی تا زمانی که توسط این کمیته تأیید نشوند، مجوز شروع فعالیت ندارند. جلسه‌های مداومی بین مدیر گروه اخلاق پزشکی با مدیران سایر گروه‌ها برگزار می‌شود. فرم‌های کمیته اخلاق مرتب به‌روز رسانی می‌شوند و دانشجویان پژوهشگاه از بدو ورود با بحث رعایت اخلاق در پژوهش آشنا و به آنها آگاهی‌های لازم داده می‌شود.
افشاریان تأکید کرد: افراد باید به صورت عملیاتی با بحث اخلاق در پژوهش آشنا شوند و اگر این موارد در هر سازمانی که کار پژوهشی میکند به‌درستی رعایت شود، پژوهشگران جوان، استاندارهای لازم در زمینه اخلاق پژوهش را فراگرفته و رعایت می‌کنند.
معاون پژوهشی پژوهشگاه رویان گفت: سیستم‌های نظارتی هم باید در این زمینه دخالت کنند و اگر پژوهشگری از روی ناآگاهی مرتکب خطایی شد، وظیفه سیستم است که به موقع این خطا را شناسایی کند. آگاهی دادن صحیح و در گام بعد، نظارت دقیق و مستمر در این حوزه می‌تواند زمینه را برای تقلب و داده‌سازی علمی بسیار محدود کند بطوری که با آموزش صحیح این گونه تقلب ها بصورت نپذیرد و با نظارت مستمر جلوی مواردی که به اجرا رسیده است، گرفته شود.
انتهای پیام