علیرضا قیامتی در مراسم چهلمین روز درگذشت مرحوم محمدرضا شجریان که شامگاه گذشته، ۲۶ آبانماه، به همت خردسرای فردوسی و انجمن ادبی سیاوش به صورت مجازی برگزار شد اظهار کرد: همانطور که فردوسی ۳۰ سال رنج را برای بیان اسطورهها، روایتها و تاریخ ما تحمل کرد، شجریان در شکل محدودتر تمام عمر خود را برای اعتلاء فرهنگ موسیقایی ایران صرف کرد.
وی با بیان این مطلب افزود: شجریان در زمانهای این کار را انجام داد که موسیقی سنتی خیلی با اقبال مواجه نبود و جاذبه موسیقیهای روز و به ویژه موسیقی پاپ باعث شده بود که بسیاری از جوانان ما به سمت موسیقی پاپ و موسیقیهای دیگر بروند. در چنین شرایطی شجریان یک تنه پرچمدار موسیقی سنتی و اصیل ایران شد و اجازه نداد که موسیقی سنتی اندک آسیبی ببیند و تبدیل به فریاد اندیشه و مرام ایرانیها شد.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی تصریح کرد: استاد شجریان شاید به اندازه صدها پژوهشگر و ادیب بزرگ به گسترش و تعمیق ادبیات، شعر و هنر ما خدمت کرده است. بسیاری از مردم ما بیش از آنکه دیوان شاعران را دیده باشند و با شعر آنها آشنا باشند از طریق آواز استاد شجریان به آن شعرها دسترسی پیدا میکردند و توانستند شعر را بشناسند.
قیامتی خاطرنشان کرد: شجریان از بین همه اساتید آواز بی نهایت شعرشناس و ادیبتر بوده است. او ظرایف موسیقی را در قله میداند و ظرایف شعر را هم در قله میداند؛ او در انتخاب شعرها بسیار دقیق بوده است و در جایی گفته است که گاهی برای انتخاب و اجرای اشعار و غزلیات چهارماه وقت میگذارد و به تمام ظرافتها، وزن، موسیقیِ شعر دقت میکند و حتی تناسب ساز با شعر را در نظر میگیرد.
وی بیان کرد: در واقع صدای شجریان، صدای فرهنگ و هویت ایران بوده و است. شجریان با حنجره خود همیشه سربلندی ایران را فراخواند و با حنجره خود فریاد میزند که به گذشته پر از شکوه، عظمت و اعتبار خود برگردند و کسی بهتر از شجریان نتوانسته بود این زمانه را بشناسد. دلیل اینکه او برای اجرا اشعار حافظ را انتخاب میکند نشان دهنده تعهد اجتماعی شجریان است و اینکه متوجه نیاز زمانه است.
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان مشهد ادامه داد: شجریان هیچگاه موسیقی را برتر از شعر ندانست و این دو هنر را همراه یکدیگر میدانست. او هیچوقت در آثارش کلام را فدای تحریر و موسیقی نکرد، یعنی کلام کاملا منعقد و واژه ادا میشود و سپس تحریرها به اجرا درمیآید. این نکته را در کمتر کسی میتوانیم پیدا کنیم.
قیامتی عنوان کرد: در نگاه حافظ و شجریان، موسیقی یک برایند بزرگ عرفانی است. صدای حافظ صدای عشق است و شجریان نیز همان نوا را انتخاب میکند. حنجره استاد شجریان حنجرهای است که در خدمت سربلندی و فرهنگ ایران و برگرفته از موسیقی نیاکانی ما است که در شاهنامه آمده است.
وی اضافه کرد: استاد شجریان در جایی حسرت میخورد و عنوان میکند که حسرت من این است که اقتضائات موسیقی اجازه نداد که شاهنامه را به اجرا دربیاورم و بخوانم، البته این سفارش را به همایون شجریان کرد و او این کار را انجام داد اما خود استاد این کار را انجام نداد و دریغ و دردی برای او بوده است. البته درست است که او اشعار شاهنامه را نخواند، اما غرور ملی، آزادگی، خردورزی، اندیشمندی و ایران دوستی فردوسی را به زیباترین شکل ممکن را در آوای خود نمایان کرد.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی بیان کرد: مردمداری، خردورزی و آزادگی میراثهای بزرگی بود که شجریان از فردوسی و حافظ گرفت و با وصیتی که برای مکان دفنش میکند ادای دینی به فردوسی میکند، یعنی اینکه با آرزوی دفن شدن در کنار حکیم بزرگ ایران به نحوی میخواست ارادت خود به فردوسی و خاکساری خود به فرهنگ ایران را برساند؛ چراکه او خود را متعلق به فرهنگ ایران میدانست.
رونمایی از کتاب اشعار تقدیم شده به استاد شجریان تحت عنوان «مهمان مهر»
محمد جعفر یاحقی، عضو پیوسته شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی و مدیر خردسرای فردوسی، در این مراسم اظهار کرد: با جمع آوری و گردآوری سرودهها و نگاشتههای دوستداران شجریان که به اندازه جمعیت ایران و فارسی زبان هستند، برخی از آثار را گلچین کردیم و در مجموعهای که عنوان آن «مهمان مهر» است به چاپ رساندیم.
وی افزود: این عنوان به دلیل مهری است که در سخن حافظ و آواز شجریان وجود دارد و اتفاقی که ماه مهر افتاده است. شجریان هم متولد مهرماه است و هم متوفی مهرماه و با مهری که به فردوسی داشت در کنار آرامگاه فردوسی آرام گرفت.
این استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی با اشاره به کنار یکدیگر قرار گرفتن فردوسی و شجریان خاطرنشان کرد: امیدواریم این تجالس و تقارن به نفع فرهنگ ایران باشد و پس از این مجموعه شایستهای از شعر و هنر در آرامگاه فردوسی را داشته باشیم و دوستداران زبان، شعر فارسی و موسیقی اصیل از این مجموعه بیشتر دیدار کنند. به این جهت مجموعه کتاب مهمان مهر را تدارک دیدیم که به یاد چهلمین روز درگذشت شادروان شجریان عرضه کنیم و تا چند روز دیگر این کتاب به بازار میآید.
شجریان سنت هماهنگی شعر و موسیقی را احیاء کرد
یاحقی با بیان تاریخچهای از تلفیق شعر و موسیقی گفت: این یک سنت دیرینه در فرهنگ و زبان فارسی بوده که همیشه موسیقی و شعر با یکدیگر تلازم داشته است. در گذشتههای دور و در پیش از اسلام، شعر در خدمت موسیقی بود، موسیقی بیشتر خود را نشان میداد و زبان، بیان و کلام در واقع بستر القای موسیقی بود. به طوری که ما از شعرهای پیش از اسلام خیلی خبری نداریم اما از موسیقی آن آگاه هستیم. باربد، نکیسا، رامتین و سرکش شخصیتهای برجستهای بودند که در عصر ساسانیان فضای فرهنگ ایران را با کمک ادبیات و شعر تلطیف میکردند. البته آنقدر موسیقی در آن زمان پررنگ بود که شعر خیلی جلوهای نداشت.
وی افزود: در دوره پس از اسلام، زمانی که زبان فارسی دری احیاء شد هنوز این سنت ادامه داشت، اما به دلیل ممنوعیتهایی که در فرهنگ اسلامی برای موسیقی به طور عام و برخی موسیقیها به طور خاص بود، کم کم فاصله بین موسیقی و ادبیات ایجاد شد. درحالیکه در همان قرون اولیه بسیاری از شاعران ما موسیقیدان نیز بودند. میدانیم که رودکی هم شاعر بوده است و هم موسیقیدان و با کمک موسیقی، شعر خود را موثر میکرده است. در واقع موسیقی وسیلهای برای ابلاغ مفاهیم و اندیشههای موجود در شعر و ادب بود.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی عنوان کرد: در پیش از اسلام شاید خیلی مفاهیم بلند و عمیقی در شعر ما وجود نداشته که نمانده است، اما شعر پس از اسلام مانند اشعار رودکی، منوچهری، فردوسی و... با موسیقی اجراء میشده است و در واقع پیام بلندی که در ادبیات نهفته بوده است، با کمک موسیقی به گوش مخاطبان خود میرسیده است.
یاحقی ادامه داد: در بسیاری از دورهها خود شاعران، موسیقیدان بودهاند و با هنرشان به تبلیغ اندیشههای شعری خود میپرداختند، مانند رودکی و منوچهری، اما برخی از شاعران که توانایی ابلاغ موسیقی را نداشتند معمولا برای تبلیغ سخن خود موسیقیدان استخدام میکردند و از آنها برای خواندن آهنگین شعر خود استفاده میکردند و به اصطلاح به این افراد راوی میگفتند. چون شعر شاعران را روایت میکردند. به همین جهت بود که تاثیر زیادی بر مخاطب گذاشته میشد، وگرنه شاید نفس شعر و کلام تاثیر مستقیم، عمیق و ژرف را بر افراد نمیگذاشت و با موسیقی بود این که این تاثیر ایجاد میشد.
وی تصریح کرد: متاسفانه بعدها این کار سستی گرفت و ارتباط بین موسیقی و شعر کمرنگ شد. اما باید درود فرستاد بر روان پاک محمدرضا شجریان که این سنت را در روزگار ما احیاء کرد. برپایی سنت همپایی، هماهنگی و همدوشی شعر و موسیقی کاری بود که شادروان شجریان در کار خود عرضه کرد و امیدواریم که این سنت همچنان ادامه داشته باشد. یقینا این سنت از طریق نسلهای بعد و به خصوص از طریق همایون شجریان که جانشین به حق پدرش است باید ادامه پیدا کند و تلازم و همراهی را به خصوص با ادب سنتی خود شاهد باشیم.
این عضو شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی خاطرنشان کرد: همیشه موسیقی با ترانه و سخن همراه بوده است، اما در برخی دورهها سخنان کوچه بازاری خیلی در تبلیغ اندیشه و ابلاغ سخن نقش نداشته است. سخنان ژرف و اشعار وسیع و پرمغز مولوی، عطار، حافظ و خیام که شجریان آنها را انتخاب میکرد هنری است که میتواند در تبلیغ مفاهیم و معانی بلند ادبیات موثر باشد و ما یقین داریم که این سنت در همایون شجریان نیز تجلی خواهد داشت. ما بسیار خرسندیم که نسلهای باخلفی در هنر ما وجود دارند که راه پدران خود را ادامه میدهند.
آلبوم خوشنویسی «بالعجب یار خراسانی» رونمایی و به استاد شجریان تقدیم شد
در ادامه حسین صالحی، از اساتید خوشنویسی مشهد، با رونمایی از این آلبوم خوشنویسی اظهار کرد: این آلبوم خوشنویسی، آلبوم نفیسی از آثار خوشنویسان حال حاضر ایران است که شامل آثار استاد امیرخانی و ۱۱ استاد خراسانی است که خوشبختانه به چهلمین روز درگذشت استاد شجریان رسید و به ایشان تقدیم میگردد.
وی افزود: این مجموعه حاوی آثار بسیار والایی است و بهترین آثاری است که خوشنویسان خراسانی در سالهای اخیر نوشتهاند. این آثار را استادان غلامحسین امیرخانی، مسعود مرادی، قائم مقامی، رضوانی، فانی، دربان، حسینی، سبزه، عبادی، سیفخانی، احسان احمدی و صالحی نوشتهاند.
صالحی تصریح کرد: این قدم در راستای پیوند فرهنگی بین هنرهای مختلفی که استاد شجریان در آنها مطرح بودهاند برداشته شد. استاد شجریان از نخستین افراد ممتاز انجمن خوشنویسان ایران بودهاند و هنگامی که ۳۰ نفر برای نخستین بار حائز رتبه ممتاز خوشنویسی شدند، استاد شجریان از شهر مشهد هم جزو آنان بود.
این استاد خوشنویسی عنوان کرد: استاد شجریان یکی از بهترین خوشنویسان این سرزمین و از پیشکسوتان هنر خوشنویسی بودهاند و نوای آواز استاد شجریان همراه همیشگی خوشنویسان بوده است. کمتر خوشنویسی وجود دارد که هنگام نوشتن صدای آواز استاد شجریان را گوش ندهد.
انتهای پیام