فریدون اللهیاری، شب گذشته در تماس تلفنی خود با اخبار ساعت ۲۰ شبکه چهارم سیما به سؤال‌های مجری این بخش خبری دربارۀ مرمت گنبد شیخ لطف‌الله پاسخ داد. متن مشروح آن گفت‌وشنود را در ایسنا می‌خوانید:
چرا در عکس‌های منتشر شده برف روی بخش مرمت شدۀ گنبد شیخ لطف‌الله ننشسته است؟
با توجه به آسیب‌دیدگی‌های شدیدی که رویه این گنبد، سطوح کاشی، آجر و بندهایش داشت، سال ۱۳۹۷ اقدام به مرمت دو ترک از ۱۶ ترک گنبد مسجد شیخ لطف‌الله شد و هنوز ۱۴ ترک از این گنبد مرمت نشده است. دیروز برف مختصری بارید و قاعدتاً چون آن ۱۴ ترک مرمت نشده سطح ناهمواری دارد و بندهای آن از بین رفته است و خلل و فرج دارد، انباشت برف بیشتری روی این قسمت را شاهد بودیم درحالی‌که بخش مرمت‌شده به این دلیل که مرتب است و چینش درستی دارد، لغزندگی بیشتری داشت و انباشت کمتری را به خود دید. این‌طور نیست که برف روی این قسمت ننشسته باشد بلکه حجم برف نشسته کمتر بود و زودتر آب شد درحالی‌که در بخش مرمت نشده به خاطر ناهمواری‌ها این برف دیرتر آب شد.
چندی پیش هم تصاویری از دورنگ شدن این گنبد پخش شد آیا این مسئله هم به‌نوعی با مرمت گنبد ارتباط داشت؟
بحث‌های زیادی پیرامون گنبد مطرح بود. بعدازاینکه داربست‌های دو ترک مرمت‌شده برداشته شد با توجه به منظری که از ظاهر میدان نقش‌جهان وجود داشت، تفاوت دیده می‌شد و اظهارنظرهای مختلفی صورت گرفت. ما از کارشناسان و متخصصان دعوت کردیم که بازدیدی از نزدیک از گنبد داشته باشند و فرایند مرمتی و آسیب‌های سطح مرمت نشده را ببینند و اظهارنظر کنند. طبیعی است که بخش وسیعی از گنبد آسیب‌دیده و در کنار بخش مرمت‌شده منظر متفاوتی را به وجود آورده است.
مرمت از چه زمانی آغاز شده بود و چه زمانی قرار بود تمام شود؟
مرمت گنبد از سال ۱۳۹۷ شروع شد و هنوز هم تمام نشده است. ما دو ترک از ۱۶ ترک را مرمت کرده‌ایم و داربست‌ها دارند نصب می‌شوند. کلیه ترک‌ها بایستی مرمت شوند چون آسیب‌دیدگی شدید است. به استحضار برسانم که بخش عظیمی از کاشی‌ها و آجرهای گنبد در اواخر دوره قاجار و اوایل پهلوی از بین رفته بود و سال ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ مرمت کاملی روی این گنبد انجام شد. اکنون بخش مهمی از آجرها و کاشی‌های گنبد شیخ لطف‌الله از دوره پهلوی اول است که اوایل دهه شصت نیز مجدداً با توجه به آسیب‌دیدگی‌هایی که مشاهده شد، سعی کردند به‌صورت موضعی روی گنبد مرمت‌هایی را انجام بدهند.
سال ۱۳۹۷ ما با ریزش بخش‌هایی از کاشی‌ها مواجه شدیم و بعد از بررسی‌ها و مطالعاتی که صورت گرفت و کارشناسان و صاحب‌نظران از گنبد بازدید کردند گفتند که با توجه به آسیب‌دیدگی شدید بخش زیرسازی و تزیینات روی گنبد، قاعدتاً باید آجرها و کاشی‌ها پیاده شوند و زیرسازی مناسبی روی گنبد مستقر شود.
این کار با فرایند مرمتی دقیق و با نظارت‌های درست با استفاده از تجربه استادکارانی که مهارت داشتند در این قسمت انجام گرفت. در دو ترک مرمت‌شده بیش از ۹۵ درصد آجرها و کاشی‌های سطح گنبد همان آجرها و کاشی‌های دوره پهلوی بوده که دوباره به‌کاربرده شده و شاید فقط ۵ درصد به علت از بین رفتن و ریختگی‌ها به‌تازگی ترمیم‌شده باشد اما عمده همان است.
تفاوتی که مشاهده می‌شود ناشی از این است که در قسمت آسیب‌دیده بندها از بین رفته، کاشی‌ها لب پر شده و سطوح دچار آسیب‌دیدگی شده است. به‌هرحال بعد از چندین سال که این بخش، از آلایندگی‌ها پاک‌سازی نشده با بخش پاک‌سازی‌شده تفاوت دارد و هیچ اتفاق خاصی رخ نداده است که دورنگی به وجود بیاورد.
انشالله با توجه به اینکه مرمت ادامه خواهد داشت همه گنبد سطح مناسب، یکسان و پایداری را خواهد داشت و فکر می‌کنم بخش مهمی از ابهامات در ذهن مشاهده‌کنندگان ناشی از این است که فکر کرده‌اند مرمت تمام‌شده و گنبد به همین شکل باقی خواهد ماند درحالی‌که اینجا یک کارگاه مرمتی است و بقیه بخش‌ها نیز باید مرمت روی آن صورت بگیرد. ضمن اینکه بعد از طرح مباحثی پیرامون مرمت گنبد، افرادی از وزارت میراث فرهنگی، صاحب‌نظران، متخصصان، اعضای شوراهای تخصصی پایگاه‌های جهانی میراث فرهنگی و پژوهشگاه میراث کشور همچنین اساتید دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه اصفهان دعوت شدند تا در جلسه‌ای فرایند مرمت انجام‌شده را بررسی کنند و در همان جلسه درباره نحوه ادامه مرمت بخش‌های باقی‌مانده نیز تصمیماتی گرفته شد. کارگاه مرمتی ۱۴ ترک باقی‌مانده به‌زودی تشکیل می‌شود و با استفاده ازنقطه‌نظر صاحب‌نظران کار را ادامه خواهیم داد. ما اعتقاد داریم در میراث فرهنگی کسانی که اظهارنظر می‌کنند علاقه‌مند به میراث هستند و به‌هرحال آماده دریافت نظرات صاحب‌نظران و متخصصان هستیم و آماده‌ایم تمام فرایندها را معرفی و اگر نقطه‌نظر تکمیلی و بهتری دارند دریافت کنیم.
به‌طورکلی مرمت بناهایی مانند مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان بر اساس چه استانداردهایی انجام می‌شود؟
پایگاه‌های میراث جهانی ما هم یک شورای کمیته راهبردی دارند و هم در استان یک شورای فنی داریم که در این‌گونه کارگاه‌ها سعی می‌کنند با توجه به ماهیت عملیات مرمتی و ضرورت‌های فنی از مشاوران و ناظران عالی کمیته‌های نظارتی و صاحب‌نظران استفاده کنند. در مواردی مثل مسجد شیخ لطف‌الله، چهل‌ستون، مسجد جامع عباسی که شاخص جهانی‌اند مرمت‌های مختلفی صورت می‌گیرد که گاه ممکن است در بخش‌هایی خاص باشد و طبیعی است که از صاحب‌نظران استفاده می‌شود. گاهی هم مرمت‌های معمول و ساده‌ای است که در مکانیسم کارهای مرمتی قرار می‌گیرد. در بحث گنبد مسجد شیخ لطف‌الله دقت‌های لازم در فرایند صورت گرفته و آنچه مسلم است اینکه کسانی که بررسی کردند تائید نهایی داشتند و گفتند که مرمت ادامه پیدا کند. باز هم هر کس از متخصصان نقطه‌نظری دارد ما خدمتگزار مردم و میراثیم و آماده‌ایم نظرات را دریافت کنیم و در ادامه مسیر به کار بگیریم.
در حال حاضر چند بنای تاریخی اصفهان باید مرمت شود و چه وضعیتی دارند؟
اصفهان به لحاظ آثار تاریخی جایگاه ویژه‌ای در کشور دارد و دارای ۲۲ هزار اثر واجد شرایط تاریخی و فرهنگی است که عمده آن سازه معماری است. به این شرح که ممکن است به لحاظ کمی آثار تاریخی سایر استان‌ها زیاد باشد اما بخش عظیمی از آن تپه‌های باستانی و سایت‌های باستان‌شناسی است درحالی‌که در اصفهان عمده این آثار سازه معماری است. حدود ۱۹۰۰ اثر از آثار تاریخی اصفهان در فهرست میراث فرهنگی ملی ایران به ثبت رسیده که بخش مهمی از آن‌ها نیازمند مرمت و بعد از مرمت، نیازمند حفاظت پایدار است.
چقدر اعتبار نیاز دارد؟
حجم اعتبار موردنیاز زیاد است اما آنچه مسلم است اینکه صرفاً تکیه ما بر منابع دولتی نیست. در استان اصفهان محور و حرکت عمومی برای مشارکت بخش خصوصی در احیای بناهای تاریخی آغاز شده است و حجم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در مرمت اگر برآورد شود بسیار زیاد است اما تمرکز منابع دولتی هم بر نفایس ملی و روی آثاری است که قابلیت تغییر کاربری‌های مورد نظری که بخش خصوصی به آن ورود پیدا می‌کند ندارد و این نیز منابع مالی بسیاری را می‌خواهد.
استحضار دارید با توجه به تنگناهایی که دولت در بخش‌های مختلف به خاطر شرایط اقتصادی با آن مواجه است این محدودیت در مورد میراث نیز قابل ملموس و طبیعی است که ما هم محدودیت داریم اما با همین منابع نیز سعی شده بیشترین استفاده از امکانات موجود صورت بگیرد.
روز گذشته مدیر کل میراث فرهنگی اصفهان به همراه مدیر پایگاه جهانی نقش جهان و تعدادی دیگر از کارشناسان میراث فرهنگی برای برآورد هزینه‌های ادامه مرمت ۱۴ ترک باقی مانده گنبد شیخ لطف الله بازدید کردند.
انتهای پیام