پروفسور علی‌اکبر جلالی در گفت‌وگو با ایسنا به تشریح برخی تحولات حوزه آموزش و یادگیری پرداخت و توضیح داد: با توجه به روند توسعه فناوری اطلاعات و تحولاتی که هر روز در حوزه‌های مختلف به‌ویژه حوزه‌های آموزشی به وجود می‌آید، یک نگرانی دائمی در حوزه آموزش و یادگیری به وجود آمده است.
وی ادامه داد: فناوری، زمینه‌ای شده است تا تقریباً تمام مراحل زندگی و کار و تفریح انسان‌ها دچار تحول شدیدی شود. امروزه شاهد هستیم که از یک طرف می‌توان آموزش را از طریق شبکه‌های اجتماعی، تلفن همراه، ابزارهای هوشمند و بسیاری از فناوری‌های جدید توسعه داد و از طرفی گرفتار روش‌های سنتی و تقریباً غیرقابل تغییر در بسیاری از حوزه‌های آموزش و یادگیری هستیم.
رئیس کرسی آموزش و یادگیری الکترونیکی یونسکو خاطرنشان کرد: به همین دلیل متوجه می‌شویم که نه یادگیرندگان (دانش‌آموزان، دانشجویان) و نه آموزش‌دهندگان (استادان و معلمان)، از وضعیت موجود آموزش راضی نیستند.
جلالی اظهار کرد: دلیل عمده وضعیت حاضر شاید این است که ما انسان‌ها به صورت کلی خطی فکر می‌کنیم؛ مثلاً سعی می‌کنیم کتاب آموزشی را مقداری تغییر بدهیم و در هر سال ۵ درصد نسبت به سال قبل جلو ببریم.
رشد "کند" توسعه آموزشی نسبت به رشد "نمایی" فناوری
وی یادآور شد: این در حالی است که فناوری به صورت "نمایی" رشد می‌کند؛ یعنی ما وقتی به توسعه ۵ درصدی فکر می‌کنیم، فناوری هر دو سال قدرت دوبرابری پیدا می‌کند و بنابراین فاصله فکر ما در حوزه آموزش و یادگیری هر روز با واقعیت‌های نیاز جامعه که بر اساس فناوری‌های جدید به وجود آمده، زیاد می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت با بیان اینکه در صورت عدم پذیرش تحول اساسی که در حوزه آموزش و یادگیری به وجود آمده، مشکلات آموزش و یادگیری با روش‌های موجود قابل حل نخواهد بود، تأکید کرد: راهکار آن است که یادگیری و آموزش را با علائق دانش‌آموزان توسعه دهیم. زمانی من مسئول توسعه مدارس هوشمند در ایران بودم و کتابی را تحت عنوان "نقشه راه مدارس هوشمند" به کمک وزارت آموزش و پرورش تألیف کردم.
جلالی با اشاره به اینکه در آن زمان نزدیک به دو هزار و ۵۰۰ مدرسه از مارک یک ستاره تا سه ستاره نام‌گذاری شدند، تصریح کرد: در آن زمان فکر می‌شد هوشمندسازی یعنی اینکه چند کامپیوتر در مدرسه قرار داده شود، دانش‌آموزان تبلت به دست گیرند یا محتوای دروس صرفاً از حالت کتاب به دیجیتال تبدیل شود. اما امروز متوجه شده‌ایم که اگر چه آن روش برای آماده‌سازی تغییر در آموزش سنتی لازم بود، امروزه کارایی لازم را ندارد و با آمدن ابزارهای جدید واقعیت مجازی، از جمله عینک‌های سه‌بعدی، شرایط به کلی تغییر کرده است.
وی گفت: عینک‌های سه‌بعدی می‌توانند تصاویر و متون آموزشی را به شکل تصویری یا ویدیوئی سه‌بعدی به نمایش گذارند که این با صرف هزینه بسیار کمتر نسبت به تجهیزات سخت‌افزاری و بدون نیاز به استفاده از تجهیزات رایانه‌ای و تنها با استفاده از اینترنت سرعت بالا ممکن است. این فناوری در حال حاضر در خدمت برخی کشورهای توسعه‌یافته قرار گرفته است.
پدر فناوری اطلاعات ایران اظهار کرد: به عنوان مثال زمانی که قرار است اعضای بدن به دانش‌آموزان آموزش داده شود، آن‌ها می‌توانند عینک‌های سه‌بعدی به چشم بزنند و بدن را به صورت سه‌بعدی ببینند. قیمت این عینک ۳ دلار است که استفاده از آن نه احتیاج به کتاب و کامپیوتر و نه سایر تجهیزات دارد.
جلالی با بیان اینکه مدارس هوشمند که در ایران پایه‌گذاری شد، همچنان به کار خود ادامه می‌دهند، تأکید کرد: اما واقعیت این است که سرعت تغییرات در حوزه آموزش و یادگیری بسیار بیشتر از تغییری است که ما در مدارس هوشمند به آن عمل کردیم.
وی خاطرنشان کرد: بنابراین توسعه علمی با هدف آموزش برای دریافت مدرک رو به اتمام است و کمپانی‌های بزرگ دنیا دیگر برای استخدام منابع انسانی خود صرفاً به مدرک توجه نمی‌کنند، بلکه می‌خواهند بدانند کسی که استخدام می‌شود از توانایی انجام کار برخوردار است یا خیر. به همین دلیل باید روش‌های آموزشی بر مبنای آموزش تجربی و عملی، جایگزین آموزش‌های صرفا تئوری که در حال حاضر در سیستم‌های آموزش و یادگیری اکثر کشورهای جهان از جمله ایران رایج هستند، شوند.
جلالی افزود: برای این کار نمی‌توان به تجهیزات سخت‌افزاری امید داشت؛ اما فضای مجازی فرصتی را ایجاد کرده که از تغییر نرم‌افزارهای سه‌بعدی و سایر نرم‌افزارهای کم‌هزینه بتوان راهی برای برون‌رفت از این مشکل به وجود آورد.
جایگاه اخلاق فناوری در سیستم آموزشی
رئیس کرسی آموزش و یادگیری الکترونیکی یونسکو خاطرنشان کرد: بحث دوم که بسیار مهم است، بحث فناوری و اخلاق است که بیشتر کشورها نگران این بخش از توسعه فناوری هستند و به همین دلیل اجازه نمی‌دهند که فناوری به راحتی وارد سیستم‌های آموزشی کشورها شود.
جلالی در این خصوص به ارائه یک مثال پرداخت و توضیح داد: خود ما مدت‌ها اجازه نمی‌دادیم که دانش‌آموزان همراه خود تلفن همراه به مدرسه بیاورند، در حالی که فردا دانش‌آموزان که به سر هر کاری می‌روند، تنها وسیله ارتباطی و آموزشی آن‌ها برای ارتقا، تلفن همراه است. از طریق تلفن همراه باید جست‌وجو کنند و مشکلات خود را رفع کنند.
وی گفت: دلیل آنکه به دانش‌آموزان اجازه استفاده از تلفن همراه را در محیط‌های آموزشی نمی‌دهیم، آن است که فکر می‌کنیم دانش‌آموزان از طریق این ابزار به مسیرهای دیگر منحرف شوند. چاره کار آن است که معلمان و آموزش‌دهندگان تسلط کاملی بر آموزش از طریق گوشی همراه پیدا کنند و بتوانند از طریق همین گوشی همراه به دانش‌آموزان آموزش دهند، تکلیف دهند و امتحان بگیرند تا وقت دانش‌آموزان که به صورت طبیعی در فضاهای دیگر تلفن همراه صرف می‌شود، صرف بهره‌مندی از آموزش شود و کم کم به صورت طبیعی این مسأله حل خواهد شد.
رغبت کمتر دانشجویان ایرانی به حضور در واحدهای آموزش الکترونیک
رئیس کرسی آموزش و یادگیری الکترونیکی یونسکو سپس به سابقه کارهای انجام شده در حوزه آموزش و یادگیری الکترونیکی در کشور اشاره کرد و گفت: در ایران، تلاش زیادی برای توسعه آموزش و یادگیری الکترونیکی انجام شده است و خوشبختانه بخشی از سازمان‌های دولتی یا غیردولتی متوجه اهمیت استفاده از این فناوری شده‌اند؛ به عنوان مثال وزارت اقتصاد و دارایی کشور دارای یک سیستم آموزش الکترونیکی بسیار خوب است، به گونه‌ای که کرسی آموزش و یادگیری الکترونیکی یونسکو در ایران اولین جایزه ملی یادگیری الکترونیکی کشور را به این سازمان اعطا کرد.
جلالی خاطرنشان کرد: در زمان برگزاری جایزه مشخص شد که حتی سازمان‌های دولتی و غیردولتی، بهتر از دانشگاه‌ها که واحدهای آموزشی الکترونیکی دارند، موفق شده‌اند. دلیل آن این است که آموزش الکترونیکی صرفه‌جویی‌های زیادی را برای این سازمان‌ها داشته است.
وی افزود: به عنوان مثال یکی از شرکت‌های بیمه کشور توانسته است در آموزش الکترونیکی پرسنل خود، تا ۹۰ درصد صرفه‌جویی نسبت به روش‌های آموزش سنتی خود داشته باشد. اما با این اوصاف، شاهد هستیم که دانشجویان پس از کنکور رغبت چندانی به حضور در واحدهای آموزش الکترونیکی کشور در دانشگاه‌ها ندارند و این یک اشکال مهم است؛ در حالی که در تمام دنیا تعداد علاقه‌مندان به حضور در واحدهای آموزش الکترونیکی دانشگاه‌ها در حال رشد است، در سال جاری تعداد دانشجویان پذیرفته شده در واحدهای الکترونیک کمتر بوده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت در پایان اظهار کرد: در هر صورت باید پذیرفت که متدهای آموزشی با توسعه فناوری‌های جدید به سرعت در حال تغییر است، بی‌توجهی به این مسأله مهم می‌تواند مشکلات ما را در آینده چندین برابر کند؛ بنابراین لازم است به دنبال یک تحول اساسی در حوزه استفاده از فناوری‌های اخلاق‌مدار الکترونیکی در حوزه آموزش و یادگیری باشیم تا دچار مشکل نشویم.
به گزارش ایسنا، شعار روز جهانی "علم در خدمت صلح و توسعه" سال ۲۰۱۹، "علم باز، علمی برای همه" (Open science, Leaving no one behind) است که بیش از هر چیز بر دسترسی همگانی به علم به عنوان یک سرمایه عمومی تأکید دارد.
انتهای پیام