به گزارش ایسنا، شامگاه هجدهم اردیبهشت ماه سرای ایکی قاپیلی بازار تبریز طعمه آتش شد و مثل همیشه مردم همیشه در صحنه همزمان با نیروهای امدادی به محل حادثه رسیده و مشغول فیلمبرداری و عکاسی شدند، هر چند نیت بسیاری از این افراد خیر بود، اما حضور بی‌جای تماشاگران، عملیات امدادرسانی را با مشکل مواجه شده بود.
گزارش میدانی خبرنگار ایسنا از محل حادثه نیز نشان می‌دهد که با گذشت ۱۷ ساعت از وقوع حادثه آتش‌سوزی در بازار تبریز، همچنان پیر و جوان و کودک به تماشای صحنه آمده بودند و تلاش پلیس برای متفرق کردن مردم نتیجه نداشت و هر رهگذری بدون استثنا با گوشی همراهش یک عکس از این صحنه را ثبت می‌کرد و برخی تماشاگران نیز بیش از نیم ساعت در محل توقف کرده و مشغول تماشای صحنه حادثه می‌شدند.
محمد قلیزاده، مدیرعامل سازمان آتشنشانی تبریز در این خصوص به ایسنا می‌گوید: مهم‌ترین مشکلی که عملیات اطفا حریق را با مشکل مواجه می‌کرد، حضور و تردد بی‌جای مردم بود، تصور کنید با آن حجم از حضور مردم، آتشنشانان چگونه امدادرسانی کردند، تعدادی از شیلنگ‌هایی که بیرون از محل حادثه بودند توسط مردم و تماشاگران باز شده بودند و نیروهای ما مجبور به اضافه کاری و جمع کردن شیلنگ‌هایی که مردم بازشان کرده بودند، شدند.
ایسنا طی گفت‌وگویی علل جامعه شناختی بروز چنین رفتارهایی را به هنگام وقوع حوادث بررسی می‌کند:
علیرضا مختاری، جامعه شناس در این خصوص به ایسنا می‌گوید: جامعه ما درگیر سه حیطه سنت، مدرنیته و پست مدرنیته بوده و فردگرایی یکی از ویژگی‌های اصلی جوامع مدرن است، در چنین جامعه‌ای افراد هر یک به فکر منافع شخصی خودشان هستند.
رشد پارامترهای مدرنیته، علت تشویق شدن افراد به فردگرایی
وی ادامه می‌دهد: تازگی و جذابیت داشتن شبکه‌های مجازی نیز مخاطب را برای عقب نماندن از این قائله تشویق می‌کند، از طرفی نیز رشد پارامترهای مدرنیته در جامعه باعث می‌شود مردم در مواجهه با بحران‌ها به جای کمک به حل بحران با فردگرایی به فکر جمع کردن سوژه برای خود باشند، از طرفی نیزممکن است در تحلیل سلفی گرفتن دچار خطا شویم؛ چرا که نیت برخی افراد از این کار، ثبت واقعه، مستندسازی و اطلاع رسانی درست است.
وی با اشاره به پارامترهای اصلی توسعه شامل توسعه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می‌گوید: توسعه اقتصادی در گرو توسعه سیاسی و فرهنگی است و اگر در این دو حوزه مشکل داشته باشیم، به شکوفایی اقتصادی هم نمی‌رسیم، حاکم شدن رانت و منافع گروه‌های مختلفی و رشد دلال‌ها در یک جامعه، افراد آن جامعه را به سمت فردگرایی سوق می‌دهد.
نبود اعتماد در یک جامعه، فردگرایی را افزایش می‌دهد
این جامعه شناس بیان می‌کند: فردگرایی در میان مردم یک جامعه نیز خود را در قالب‌های مختلفی همچون سلفی گرفتن با صحنه حوادث نشان می‌دهد، مردم به عنوان سرمایه اجتماعی از محورهای اصلی توسعه یک جامعه به شمار می‌آیند و اگر اعتماد، تعلق خاطر و مشارکت بر جامعه‌ای حاکم نباشد، فردگرایی هم بیشتر می‌شود.
وی با اشاره به نتایج تحقیقی مبنی بر نقش سرمایه اجتماعی در زلزله ورزقان، می‌گوید: در این حادثه، روستاهای آسیب دیده‌ای که دارای سرمایه اجتماعی بیشتری بودند، زودتر بازسازی شدند، اما در برخی روستاها که سرمایه اجتماعی پایین بود، تعدادی به فکر عکس گرفتن بودند و تعدای هم به اسم زلزله زده، کمک‌های امدادی و کانکس دریافت کرده و باعث به تأخیر افتادن بازسازی شدند.
ضرورت سازماندهی مؤثر گروه‌های مردمی خواهان کمک توسط ستاد مدیریت بحران
وی با تاکید بر ضرورت سازماندهی مؤثر گروه‌های مردمی خواهان کمک توسط ستاد مدیریت بحران، اظهار می‌کند: این گروه‌ها باید از قبل تحت آموزش قرار گرفته و کارت داوطلبی دریافت کنند تا در مواقع بحرانی شاهد هجوم افراد نبوده و بحران را با برنامه‌ریزی مدیریت کنیم، در حالی که جلسات متعدد تئوری و نظری قبل از وقوع بحران، برگزار می‌شود، اما جلسات عملیاتی و برنامه‌ریزی شده بعد از وقوع بحران.
مختاری با بیان اینکه هر فردی دارای هویت اسلامی، ملی، غربی و محلی است، می‌گوید: فرهنگ غربی با تحت تأثیر قرار دادن هویت افراد و با برنامه‌ریزی نسبت به مشابه سازی سایر جوامع تلاش می‌کند و از طرفی سیستم سرمایه داری نیز فردگرایی و رفاه طلبی را ترویج می‌دهد.
وی تاکید می‌کند: با وجود ترویج فرهنگ فردگرایی، این رفتار به جامعه ما تعلق ندارد و مردم ما همان مردمی هستند که در طول هشت سال دفاع مقدس دست از منافع فردیشان کشیده و با کار گروهی به مبارزه با دشمن پرداختند، بنابراین نباید اجازه داد فرهنگ غنی بومی ما به دست فراموشی سپرده شود.
ضرورت تقویت المان‌های سنتی و اصلاح گروه‌های مرجع
وی تقویت المان‌های سنتی را از جمله راهکاهای پیشگیری از فردگرایی می‌داند و ادامه می‌دهد: گروه‌های مرجعی که به نوعی الگوی مردم هستند نیز باید اصلاح شوند، به عنوان مثال تقریباً تا سال ۷۰، گروه‌های ارزشی و مذهبی به عنوان گروه‌های مرجع شناخته می‌شدند و از آن به بعد، گروه‌های سرمایه‌داری، الگوها و ذائقه‌های ناب را ترویج دادند و فردگرایی نیز به دنبال آن رشد کرد.
این جامعه شناس با اشاره به نقش سازمان‌ها در ترویج الگوهای ناب و بومی بیان می‌کند: اگر ارگان‌ها و سازمان‌های متولی به درستی به وظیفه‌شان عمل کرده و رسم امانتداری را به جا آورده و حقوق مردم را رعایت کنند، مردم نیز این رفتارها را به عنوان الگو می‌پذیرند، اما وقتی مردم می‌بینند مسئول و یا هر فرد دیگری به دنبال منافع شخصی خودش است، سلفی گرفتن با صحنه حادثه هم تبدیل به دلخوشی می‌شود.
وی در پایان با تاکید بر نقش نشاط اجتماعی نیروی انسانی به عنوان بازوی اصلی توسعه جامعه، خاطرنشان می‌کند: توسعه فیزیکی شهر از جمله رنگ آمیزی و طراحی مناسب شهری، عدالت شهری و اجرای برنامه‌های شاد متنوع از جمله راهکارهای مؤثر در ایجاد نشاط اجتماعی است که اینجا هم فرهنگ غربی بسیاری از برنامه‌های بومی و سنتی ما مثل مراسم گرامیداشت چهارشنبه سوری را تحت تأثیر قرار داده است.
گزارش از نسرین سوار-خبرنگار ایسنا در آذربایجان شرقی
انتهای پیام