دخترک هر از گاهی فارغ از دنیای واقعی پیرامون، چادر سفید گل‌گلی خود را که مادر برایش دوخته، به سر می‌کشید و عروسکش را زیر چادر در بغل می‌گرفت و به‌تنهایی یا با دختران هم‌سن و سال همسایه بازی‌اش را شروع می‌کرد.
این روزها اما داستان خاله بازی دختر بچه‌ها در بعضی نقاط ایران به واقعیت پیوند خورده و هنوز بساط خاله بازی‌شان گوشه‌ی حیاط خانه پهن است که به خانه‌ی بخت می‌فرستندشان، خانه‌ای که تصویری از آن در ذهن کودکانه‌اش جز یک بازی نیست!!!.
به گزارش ایسنا، ازدواج دختران کم سن و سال را مدت‌ها به فراموشی سپرده بودیم؛ سال‌هاست نه شنیده و نه دیده بودیم که دامادی عروسش را بغل بگیرد و برای ممانعت از بهانه‌جویی عروسکی به دستش داده و به خانه‌ی بخت ببرد! اما یکی دو سالی است که شاهد رواج ازدواج دختران زیر ۱۵ سال هستیم.
سن قانونیِ ازدواج در ایران ۱۳ سال برای دختران و ۱۵ سال برای پسران است. امروزه در ایران محدودیت سنی برای ازدواج وجود ندارد و افراد در هر سنی می‌توانند ازدواج کنند؛ ازدواج کودکان نیز هم در سنت هم در قانون ایران به نوعی دیده شده است.
اگرچه ازدواج دختر کمتر از ۱۳ ساله و پسر کمتر از ۱۵ سال "منوط است به اذن ولی به شرط مصلحت با تشخیص دادگاه صالح" ازدواج قبل از بلوغ ( ۹ سال قمری در دختران و ۱۵ سال قمری در پسران) توسط ولی کودک (پدر و جد پدری) انجام می‌شود. تشخیص دادگاه نیز کاملاً از عرف منطقه تأثیر می‌گیرد.
لزوم اخذ مجوز دادگاه برای ازدواج کودکان از سال ۱۳۸۱ وارد قوانین ایران شد، تا پیش از آن تشخیص مصلحت فقط به عهده ولی کودک بود. هم‌اکنون نیز مجازاتی برای عدم کسب مجوز دادگاه تعیین نشده است.
یک مشاور و مدرس آموزش خانواده در گفت و گو با ایسنا ضمن تایید رواج ازدواج دختران و پسران، خصوصا دختران در سنین پایین، مسائل فرهنگی، فقر مالی، اعتیاد و طلاق والدین را از مهترین علت‌های ازدواج زود هنگام فرزندان اعلام کرد.
حمیدرضا شعبانی در عین‌حال گفت: معضلی به نام ارتباطات در قالب دوستی، ازدواج سفید، هم‌خانه بودن و همچنین سطح بالای توقعات مثل داشتن شرایط مالی و امکانات سخت افزاری کامل برای ازدواج از علل ازدواج‌های دیرهنگام است.
او گفت: امروزه در جامعه ما مشکل تقارن سنی و همچنین تعارض در سن ازدوج به عنوان یک آسیب جدی شناخته شده است.
شعبانی با بیان اینکه در انسان‌ها دو نوع سن به نام سن شناسنامه‌ای و سن شخصیتی وجود دارد، گفت: سن شناسنامه‌ای سن جسمی محسوب می‌شود و عواملی نظیر تغذیه، ورزش، وراثت و ... برآن تاثیر داد؛ در مقابل سن شخصیتی نشان‌دهنده رشد عقلی، اخلاقی، عاطفی و اجتماعی افراد و تابع محیط و اکتسابی است.
وی با اشاره به اینکه محیط مهمترین عامل برای رشد شخصیتی افراد به‌شمار می‌رود افزود: از آنجایی که افراد در محیط‌های متفاوتی زندگی می‌کنند نمی‌توان برای سن شخصیتی عددی تعیین کرد؛ به همین دلیل همیشه یک ناهمگونی بین سن شخصیتی و سن شناسنامه ایی وجود داشته که گاها نمی‌توان سن دقیقی را برای ازدواج تعیین کرد و برای ازدواج بیشتر از رشد سن شناسنامه‌ای نیازمند رشد سن شخصیتی هستیم .
شعبانی با طرح این سئوالات که آیا یک پسر 17 ساله یا یک دختر 9 ساله از نظر جسمی و فیزیکال به اندازه کافی رشد کرده است؟ آیا یک دختر برای ازدواج میزبان است؟ آیا یک پسر شخص فعالی در حوزه ازدواج است؟ بیان کرد: در جامعه کنونی ما به دلیل تغذیه ناسالم و کم تحرکی گاهی اوقات فرزندان ما دچار بلوغ دیررس یا ضعف بدنی هستند.
این مشاور و مدرس آموزش خانواده گفت: علل عمده چنین اتفاق‌هایی بیشتر مسائل فرهنگی نظیر فرار از آسیب‌های موجود در جامعه است، بسیاری از خانواده‌های که تن به ازدواج فرزندان خود در سن پایین می‌دهند، به نوعی می‌خواهند رفع تکلیف کنند، آنها احساس می‌کنند فضای جامعه مسموم است و اگر فرزندان آنها در سن پائین ازدواج کند، از این فضا در امان هستند.
شعبانی ادامه داد: چنین خانواده‌هایی نجات فرزندان خود را از آسیب‌هایی چون دوستی یک دلیل قانع کننده برای ازدواج فرزندان خود می‌دانند اما غافل از اینکه فرزندان آنها هنوز از نظر جسمی و عقلی به حد مطلوب نرسیده‌اند و بعد از ازدواج متوجه می‌شوند که در چه شرایطی قرار گرفته‌اند، چرا که فرزندان ما در این شرایط قدرت تصمیم‌گیری نداشته و نمی‌توانند با مرجع قدرت که پدر و مادر هستند، بجنگد و در نهایت تسلیم خانواده می‌شوند.
این کارشناس خانواده در عین حال گفت: خانواده‌ها بعد از ازدواج فرزندان خود در سن پائین با این تصور که آنها می‌توانند برای خود تصمیم بگیرند؛ رهایشان می‌کنند، حال آنکه این افراد حتی ابتدایی‌ترین مسائل زندگی را هم نمی‌دانند.
وی یکی دیگر از دلایل این امر را ترس خانواده‌ها از بالا رفتن سن فرزندان خود دانست و افزود: متاسفانه در فضای کنونی جامعه‌ی ما دوستی و روابط فرزندان، سختگیری‌های تشریفاتی زائد و وارداتی توقعات برای تکمیل زندگی از نظر سخت ابزاری و همچنین وضعیت اشتغال و وضعیت مالی فرزندان ما را از سن مطلوب ازدواج دور کرده است.
شعبانی یکی دیگر از دلایل چنین اتفاق‌هایی را رسانه‌های بصری داخلی و خارجی برشمرد و گفت: رسانه‌های داخلی و خارجی از یک فرمول پیروی کرده و فیلمنامه‌های آنها کپی یکدیگر است؛ مسائلی که سطح انتظارات جامعه را بالا برده، به حدی که جوان تصور دارد باید با امکانات کامل وارد زندگی شوند.
وی افزود: در گذشته رسانه‌ها زندگی و ازدواج‌های ساده و فارغ از تجملات را نمایش می‌داد اما اکنون شخص احساس این را دارد که وقتی قرار است زندگی خود را شروع کند باید امکانات کامل داشته باشد؛ حال آنکه این یک آسیب بزرگ به جامعه وارد کرده است.
این کارشناس اضافه کرد: ازدواج به معنای آن است که دو نفر در کنار هم دیواری را بسازند نه آنکه هر یک دیواری به موازات یکدیگر احداث کنند و هر فردی جداگانه تلاشی را انجام دهد و در نهایت رقابتی باشد و فراقت!!.
شعبانی رسانه را ملزم به آسیب‌شناسی مسائلی نظیر این موضوع دانست و گفت: در گذشته فیلم‌ها و سریال‌هایی پخش می‌شد که مشکلات و آسیب‌های جامعه را نشان می‌داد و در همان سریال کارشناس مربوطه راهکاری را برای حل موضوع ارائه می‌داد که کارگشا بود اما امروزه چنین رویکردی نداریم و پایان اکثر فیلم‌ها و سریال‌ها باز است!!.
وی گفت: در گذشته شاعران و ترانه سراهای ما چون سعدی، مولانا، حافظ و ... مهارت‌های زندگی را در قالب شعر بیان می‌کردند اما امروزه چنین اتفاق‌هایی در جامعه کمرنگ شده و ترانه‌سراها، ترانه خوان‌ها و هنرمندان ما هم از جدایی، یاس، خیانت، ناامیدی و فقر می‌سرایند و می‌خوانند.
مشاور و مدرس آموزش خانواده با اشاره به اینکه دین اسلام دینی کامل و غنی است، مهمترین راهکار حل این مشکل را به روز کردن آموزش‌ها در سطوح پائین آموزشی عنوان و تاکید کرد: لازم است درس زندگی را از مهدکودک‌ها و با استفاده از زبان هنرهای نمایشی، داستانی و شعر و ... به فرزندانمان بیاموزیم.
شعبانی اعتقاد دارد که متولی اصلی این موضوع آموزش و پرورش است اما اگر سازمان‌ها به‌دنبال بهره‌وری و سود بالا هستند باید در بحث خانواده و ارتباطات خانوادگی حداقل روی پرسنل خود کار کنند؛ چرا که وقتی کارمندی پمپاژ عاطفه و آرامش از سمت خانواده شود، تکریم اباب رجوع بهتری خواهد داشت و زمام بیشتر با دقت را برای کار خواهد گذاشت.
وی با بیان اینکه باید همه مجموعه های فرهنگی متولی این کار باشند و با همکاری دیگر سازمان‌ها این اتفاق را نهادینه کنند، تاکید کرد: باید به سمت شناسایی آسیب‌های نو پدید چون فضای مجازی و آسیب‌هایی که به بدنه و پیکره خانواده وارد می‌کند، مورد بررسی قرار داد؛ باید کلاس‌های آموزش خانواده که امروزه کمرنگ‌تر شده است را از سر گرفت و به سمت کیفی سازی برد، از آنجایی که چنین مشکلاتی دیگر با سخنرانی حل نمی‌شود، با توجه به تنوع و اختصاصی شدن مشکلات باید به سمت کارگاهی شدن آموزش‌ها برویم.
شعبانی با اشاره به اینکه در حال حاضر ازدواج متعارف در جامعه کمرنگ شده است، افزود: در مقابل ازدواج‌های نامتعارف با تقارن سنی افراد، نوع آشنایی و ... در حال رشد است.
این کارشناس خانواده ادامه داد: ما در ازدواج با دو نوع مسیر سنت و مدرنیته مواجه هستیم؛ فرآیند ازدواج در مسیر سنتی مشخص شده اما با توجه به مسائل وارداتی در حوزه‌ی فرهنگ ازدواج، امروزه با نوع مدرنی از آن مواجه هستیم و برخی خانواده‌ها نیز آن را پذیرفته‌اند!!.
وی با تاکید بر اینکه آسیب‌های زیادی از ازدواج‌هایی به اسم مدرن داشته‌ایم، گفت: کلمه مدرن کلمه‌ی زیبایی است اما متاسفانه ما یک شیوه غلط را به اسم مدرن و یک شیوه درست را به اسم سنت تلقی می‌کنیم و در مقابل آن جبهه می‌گیرم.
شعبانی اضافه کرد: ما نمی‌توانیم صرفا با همان مسیر گذشته پیش برویم چرا که در جامعه کنونی ما بخشی از نیروی مولد را بانوان تشکیل می‌دهند و به دلیل تنوع جوانان ما در سن ازدواج با نمونه‌های مختلفی مواجه هستند، در صورتی که در گذشته چنین نبوده و ما نمی‌توانیم همانند گذشته عمل کنیم.
وی با اشاره به اینکه باید حد وسطی برای این امر قائل شد ادامه داد: باید در مرحله انتخاب به فرزندان خود اجازه تصمیم گیری بدهیم اما باید بقیه مراحل همانند گذشته مسیر سنت را طی کند.
شعبانی با تصریح اینکه ازدواج شروع آرامشی دو طرفه است، گفت: بهتر است خانواده‌ها فرزندان خود را درک و دخالت‌ها و ناکامی‌های زندگی گذشته خود را در مسیر بهبود زندگی فرزندان خود استفاده کنند؛ خانواده‌ی دختر سطح توقع خود را پایین آورده و خانواده پسر حمایت خود را از فرزند خود بدون شرط داشته باشند و به او قدرت انتخاب و اختیار بدهند.
مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علوم پزشکی شیراز نیز در گفت و گو با ایسنا منطقه فارس با اشاره اینکه ازدواج دختران کم و سن و سال و همچنین تفاوت سنی زیاد در ازدواج یک آسیب اجتماعی تلقی می‌شود، گفت: این معضل اجتماعی از گذشتخ تاکنون دامن جامعه را گرفته و در هر زمانی با آسیب‌های مختص خود نمایان شده است.
حجت‌الاسلام حمید مقامی افزود: ازدواج دختران زیر ۱۸ و پسران زیر ۲۰ سال از موارد نیازمند مشاوره‌ی خصوصی و تخصصی است، زیرا دنیای مدرن امروز این آمادگی برای جوانان وجود ندارد.
مقامی با بیان اینکه علت چنین ازدواج‌هایی اکثرا فقر مالی و فرهنگ خانواده خصوصا در مناطق حاشیه نشین یا روستاها است، گفت: سن ازدواج در شهرستان‌ها و مناطق مختلف به دلایل فرهنگی متفاوت بوده و برخی خانواده‌های ازدواج در سن پائین یا با تفاوت سنی زیاد هرگز به عنوان آسیب لحاظ نشده و حتی یک سن به موقع برای ازدواج خوانده می‌شود.
مدیر مرکز آموزش و مشاوره بهارنکو با تاکید بر اینکه ازدواج در سنین کم یا با تفاوت سنی بالا به عنوان ازدواج با ریسک بالا شناخته شده و لازم است مورد توجه بررسی قرار گیرد، خاطر نشان کرد: اگر مشاوره‌های قبل از ازدواج و همچنین آموزش صحیح به خانواده‌ها خصوصا در شهرستان‌ها فراگیر شود، می‌توان به چنین آسیب‌هایی پاسخ داد.
مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری فارس با نیز در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه بحث توجه به حقوق کودکان موضوع مهمی است، گفت: کنوانسیون مرجع حقوق کودکان به عنوان یکی از مراجع قانونی کشور زیر نظر دادگستری این مهم را پیگیری می‌کند.
معصومه دستغیب با بیان اینکه انچه بیش از قانون تاثیرگذار است، مسئله فرهنگ است، افزود: باید به موضوع حقوق کودکان هم از لحاظ مراجع قانونی و هم از لحاظ مراجع فرهنگی و آموزشی توجه و حساسیت ویژه‌ای داشت، باید قوانین را اصلاح و اجرا کرد.
دستغیب در خصوص آسیب‌های وارده‌ی ناشی از ازدواج در سن کم و همچنین ازدواج با تفاوت سنی زیاد بیان کرد: علل عمده چنین اتفاق‌هایی فقر مالی و فرهنگی و نبود اطلاعات کافی از شرایط جسمی و فکری و آموزش‌های لازم در این حوزه است.
مدیر کل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری فارس خاطرنشان کرد: در برخی موارد به دلیل فقر شدید مالی خانواده‌ها تن به ازواج دختران کم سن و سال خود با افرادی که از شرایط مالی خوبی دارند می‌دهند؛ بخش زیادی از این مشکل به نبود شرایط مناسب و پایدار اقتصادی و امنیت شغلی باز می‌گردد و تا زمانی که این مشکل برطرف نشود، از این دست مسائل وجود دارد و تاثیرات منفی خود را بر جامعه بار می‌کند.
وی ادامه داد: در برخی موارد به دلیل نبود اطلاعات و آمادگی کافی، جوان با هیجان وارد زندگی می‌شود اما بعد از فروکش کردن این هیجان‌ها و مواجهه به روی واقعی زندگی، پشیمان می‌شود و همین امر هم مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کرده یا به مسائل دامن می‌زند.
دستغیب معتقد است که دید خانواده‌ها در سال‌های اخیر نسبت به ازدواج دختران تغییر کرده است؛ گفت: اکثر خانواده‌ها زمینه تحصیل را برای دختران خود فراهم کرده‌اند و این امر ازدواج دختران را به تاخیر انداخته است.
وی با بیان اینکه یکی از شرایط مهم در ازدواج هم کفو بودن است، عنوان کرد: دختر و پسر باید از لحاظ سنی، اعتقادی، فرهنگی، جسمی و ... شرایط همخوانی داشته باشند؛ هنگامی که تفاوت سنی چه برای دختر و پسر معنادار می‌شود ازدواج‌ها دچار مشکل شده، چرا که نیازهای عاطفی و روانی هر دو کاملا متفاوت است.
مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری فارس با تصریح اینکه آموزش و پرورش و بهزیستی به عنوان دو نهاد بسیار مهم و تاثیرگذار در حوزه کودک و نوجوان محسوب می‌شوند، برگزای جلسات تخصصی راجع به تاثیرات ازدواج زود هنگام را یک ضرورت دانست و گفت: یقینا هر چه میزان آموزش و اطلاعات خانواده‌ها در این زمینه افزایش یابد ازواج در سنی پائین و با تفاوت سنی بالا نیز کاهش می‌یابد.
وی ایجاد شرایط پایدار اشتغال برای زنان و مردان و فرهنگ سازی و بالا بردن اطلاعات در فضاهای مجازی را راهکارهای مقابله با این آسیب جتماعی دانست و گفت: از آنجایی که سطح مطالعه مردم کاهش پیدا کرده باید فضای مجازی ما به شکل علمی و تخصصی تقویت شود، شاید این کار قابل دسترس‌ترین حالت ممکن باشد.
دستغیب با اشاره به اینکه علی‌رغم شرایط اقتصادی نامطلوب در جامعه، اگر سطح آگاهی افزایش پیدا کند میزان آسیب‌ها در ازدواج‌های غیر عادی کاهش می‌یابد، افزود: فرآیند ازدواج‌های غیرعادی پایدار نیست، زیرا هنگامی که افراد جامعه اثرات منفی این ازدواج‌ها را ببینند فرآیند متوقف می‌شود، اما تاثیرات این رخداد بر فرهنگ و اجتماع خوب نیست.
انتهای پیام