به گزارش ایسنا، آنچه بیش از دیگر چیزها در مورد موزه جلب نظر می‌کند، خاصیت ویترینی آن است؛ در موزه نظاره‌گر اشیاء هستیم، بی‌آن که لمس آن‌ها ممکن باشد. اشیایی که به گونه‌ای روایت‌گر تاریخ هستند، ممکن است در نظر ما جالب یا قابل تأمل باشند. به نظر می‌رسد که در جهان امروزی، صرف نظاره‌گر بودن کافی نباشد. این موضوع به‌خصوص در مورد علم صادق است، البته که خاصیت انباشتگی و تکوینی آن همچون تاریخ مدنظر است، اما زمانی می‌تواند ذهن افراد را درگیر خود کند که خاصیت تعاملی آن حفظ شود.
صرف‌نظر از فضای تعاملی موزه‌های علم که خلاقیت ذهنی بازدیدکنندگان از جمله دانش‌آموزان و دانشجویان را تقویت کرده و گاها آن‌ها را به ایده‌پردازی می‌رساند، موزه‌های دانشگاهی افتخارات علمی یک منطقه یا دانشگاه را به نمایش گذاشته و موجب تقویت انگیزه‌های علمی دانشجویان و دانش‌آموزان می‌شود. در اینجا نقش ترویجی موزه‌های دانشگاهی مطرح می‌شود که با کمک دانشجویان انجمن‌های علمی و ...، فضایی را فراهم می‌آورند تا افراد با ابعاد واقعی یک علم به‌خصوص آشنا شده و در آینده آن را با اهداف مشخص‌تری دنبال کنند.
در کشور ما نیز موزه‌های علوم و فناوری دانشگاهی که پیوند میان تاریخ و علم هستند، از 9 سال پیش با افتتاح "موزه مقدم" دانشگاه تهران آغاز به کار کرده و در حال حاضر موزه‌های دانشگاهی بیشتری در حال فعالیت هستند. در این گزارش، به سراغ سرپرست موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی رفته‌ایم تا با مجموعه فعالیت‌های آن‌ها آشنا شده و نقش ترویجی این موزه‌ها را بیشتر بشناسیم.
موزه به مثابه نمایش هویت علمی و افتخارات دانشگاه
محمد انوار، رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به اینکه "موزه تاریخ علوم" زیر نظر معاونت پژوهشی دانشگاه محقق اردبیلی راه‌اندازی شده است، یکی از گالری‌های این موزه را مربوط به تاریخ و افتخارات آموزش عالی استان اردبیل معرفی کرد و گفت: این گالری ضمن تأکید بر دانشگاه مادر استان دانشگاه محقق اردبیلی، افتخارات علمی اساتید، دانشجویان و کارمندان و نیز هدایا و یادبودهایی را که به دانشگاه اهدا شده، در معرض نمایش قرار داده است.
وی موزه علوم هر منطقه یا به طور خاص، گالری افتخارات علمی آن را نشان‌دهنده هویت علمی منطقه عنوان و خاطرنشان کرد: در این موزه افراد علمی و دانشمندانی که در طول فعالیت خود در استان افتخاراتی را کسب کرده‌اند، معرفی شده و ارائه آثار آن‌ها به دانش‌آموزان، دانشجویان و استادان جوان که از این موزه بازدید می‌کنند، باعث ایجاد انگیزه و خلاقیت در آن‌هاست.
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی بازدید از موزه تاریخ علم را همچنین فرصتی برای شناسایی و الگوگیری از افراد علمی و دانشمندان آن منطقه دانست و افزود: مهم‌ترین اهداف ما از ابتدای تأسیس موزه فعالیت‌های آموزشی بوده است؛ بدین منظور که جنبه آموزشی گالری‌هایی که به درس‌های تخصصی و فنی دانش‌آموزان و دانشجویان همچون دروس علوم، فیزیک وشیمی، یا برخی رشته‌ها همچون کامپیوتر و مکانیک اختصاص دارد، عملیاتی شود.
فراهم شدن امکان لمس و آشنایی با دستگاه‌ها
انوار با بیان اینکه به نمایش گذاشتن سیر تحول دستگاه‌ها از جمله دستگاه تلفن همراه، در بازه‌های زمانی مختلف، برای دانش‌آموزان و دانشجویان یک تور علمی به حساب می‌آید، تشریح کرد: در گالری فناوری اطلاعات و ارتباطات که به الکترونیک، کامپیوتر و مکانیک مربوط است، انواع ماشین‌های چاپ، کامپیوترها و ماشین‌های نوشتار را به نمایش گذاشته‌ایم. این شیوه ارائه بر خاصیت تعاملی موزه علم دست می‌گذارد که بر اساس آن بازدیدکننده با اشیاء ارتباط برقرار کرده و می‌تواند دست به ایده‌پردازی بزند.
وی با اشاره به اینکه بعضی دستگاه‌ها را به صورت باز در معرض عموم قرار داده‌ایم، اظهار کرد: در این حالت دانش‌آموز می‌تواند داخل دستگاه را لمس کرده و از نزدیک با روش کار آن آشنا شود. طی این فرآیند ذهن دانش‌آموز در یک محیط سیال و تعاملی به چالش کشیده شده و می‌تواند به ایده‌پردازی و پیشنهاد شیوه‌های دیگر منتج شود.
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی ضمن تأکید بر نگاه جامع‌نگر به علوم، به گالری مخصوص علم زمین‌شناسی در این موزه اشاره کرد و گفت: در این گالری اکثر سنگ‌ها و کانی‌ها را به نمایش گذاشته‌ایم که برای دانشجویان این رشته‌ها جنبه عملی کلاس درس به حساب می‌آید.
انوار افزود: گالری گیاه‌شناسی و گیاهان دارویی نیز مورد استقبال دانشجویان زیست‌شناسی، منابع طبیعی و کشاورزی قرار گرفته که درصدد گسترش و تکمیل آن‌ها هستیم؛ همچنین با تأکید بر نگاه جامع‌نگر به علوم، قصد داریم گالری‌های جدید از جمله یک گالری انرژی تعریف کرده و در آن شاخه‌های مختلف انرژی از سوخت‌های فسیلی گرفته تا انرژی‌های نو مثل انرژی خورشیدی، انرژی بادی و حتی انرژی هسته‌ای را به صورت شماتیک به نمایش بگذاریم.
وی خاطرنشان کرد: در گردآوری اشیای مربوط به موزه، وسایلی را که نتوانسته‌ایم گردآوری کنیم، به صورت ماکت و عکس به نمایش گذاشته‌ایم تا دانشجو بتواند از آن‌ها الگوبرداری کند.
توسعه پژوهشی موزه در دستور کار
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی ذیل امر توسعه پژوهش‌ها در موزه تاریخ علوم، بیان کرد: از آنجایی که موزه را زیر نظر معاونت پژوهشی دانشگاه تعریف کرده‌ایم، از انجام پژوهش اساتید و دانشجویان در موزه استقبال کرده، ضمن آن‌که دانش‌آموزانی را که در زمینه تهیه ماکت، نشان دادن یک اختراع و ... تمایل به همکاری داشته باشند، مورد حمایت پژوهشی قرار خواهیم داد. در زمینه پژوهشی چندین مورد دانشنامه، کتاب و دستگاه داریم که اعضای هیئت علمی و دانشجویان مشغول به کار روی آن‌ها هستند و می‌توانند آن‌ها را با گرنت‌های پژوهشی خود عملیاتی کنند.
انوار با بیان اینکه مشکل ما در آموزش‌های دانشگاهی ضعیف بودن جنبه عملی آن‌هاست، گفت: دانشجویی که وارد دانشگاه می‌شود، بیشتر از جنبه‌های نظری آموزش داده شده و در جنبه عملی ضعیف است. این در حالی است که موزه‌های علوم و موزه‌های دانشگاهی می‌توانند این جنبه مغفول مانده را فعال کنند.
وی خاطرنشان کرد: علی‌رغم در اولویت نبودن افتتاح یک موزه دانشگاهی، زمانی که مسئولان احساس نیاز کردند که در دانشگاه‌های امروز باید یک موزه دانشگاهی هم باشد که افتخارات دانشگاه را به نمایش گذاشته و موجب انگیزه‌بخشی به دانشجویان شود، بودجه مورد نیاز برای شروع به کار را در اختیار ما قرار دادند.
همکاری انجمن‌های علمی با موزه
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی این دانشگاه را یک دانشگاه جامع توصیف کرد و با اشاره به اینکه نمایش تاریخ علوم در موزه نیز باید جامع‌نگر باشد، اظهار کرد: پروژه‌ای را تعریف کرده‌ایم که ضمن آن اعضای انجمن‌های علمی هر رشته می‌توانند گالری مربوط به رشته خود را با حمایت ما در دانشکده مربوط به آن‌ها یا محل کنونی موزه، افتتاح کنند.
انوار در همین زمینه ادامه داد: تقریباً 5 الی 6 گروه آموزشی ما از جمله گروه خاک‌شناسی، فعال شده و در حال ایجاد گالری مربوط به خودشان هستند. آن‌ها انواع و اقسام خاک‌های منطقه و سنگ‌ها را گردآوری کرده، مواردی را که نتوانسته‌اند به موزه بیاورند، در قالب عکس یا پوسترهای تخصصی به نمایش گذاشته‌اند. بدین طریق این گروه آموزشی تا 70 الی 80 درصد کار را پیش برده، ضمن آن‌که گروه‌های فنی از جمله ریاضیات، زیست‌شناسی و زمین‌شناسی نیز در این امر پیشرفت خوبی داشته‌اند.
وی با اشاره به اینکه قرار است در گالری ریاضیات که در شرف آغاز به کار است، انواع و اقسام روش‌های ریاضی و بازی‌ها به نمایش گذاشته شود، از مشکل کمبود فضای فیزیکی یاد کرد و گفت: فضای فعلی موزه برای ما کوچک و همین حالا هم به قدر کافی شلوغ هست، اما در شرایطی که موزه اولویت اول یک مجموعه نیست، به فضای 300 الی 400 متری که در اختیار ما قرار داده شده، اکتفا کرده‌ایم اما به طور پیوسته قصد توسعه آن را داریم.
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی خاطرنشان کرد: صرف نظر از حضور راهنما در موزه، در برگزاری نمایشگاه‌ها و تورهای علمی خود از همکاری دانشجویان بهره‌مند شده و تمام گروه‌های آموزشی که تمایل به همکاری داشته باشند، مورد حمایت ما هستند.
امضای تفاهم‌نامه با موزه ملی علوم و فناوری ایران
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی از فعالیت دو گالری زمین‌شناسی و گیاهان دارویی در دانشکده‌های علوم و کشاورزی خبر داد و افزود: در طول حدود چهار سال فعالیت ما در موزه، جو عمومی دانشگاه نسبت به فعالیت‌های ما مثبت بوده و مورد حمایت معنوی قرار گرفته‌ایم. همچنین با انجمن ایکوم ایران ارتباط خوبی داشته و به محض برطرف شدن مشکل فضای فیزیکی، شعبه استانی موزه علم و فناوری را در اردبیل راه‌اندازی خواهیم کرد که در این زمینه یک تفاهم‌نامه با موزه علوم و فناوری تهران امضاء شده است.
انوار تعداد بازدیدکنندگان عادی این موزه را، با در نظر گرفتن تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها در تابستان، 200 الی 250 نفر در هفته اعلام کرد و گفت: بازدیدکنندگان ما هم در داخل دانشگاه و هم خارج از آن، که دانش‌آموزان مدارس و دانشجویان سایر دانشگاه‌ها را شامل می‌شوند، ارتباط خوبی با موزه برقرار کرده‌اند.
وی در ادامه به برخی فعالیت‌های این موزه طی سال‌های فعالیت خود پرداخت و توضیح داد: در مهرماه سال 94 نمایشگاه سیار موزه علوم و فناوری در سالن تربیت بدنی دانشگاه برگزار شد که طی 6 روز، بالای پنج هزار نفر از آن بازدید کردند و این در نوع خود یک رکورد به حساب می‌آمد.
برگزاری نمایشگاه‌ها در کنار همایش‌ها و کنفرانس‌های تخصصی دانشگاه
رئیس موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی با اشاره به اینکه هر سال در هفته پژوهش یک نمایشگاه از طرف موزه برگزار می‌شود، گفت: سال گذشته اجلاس رؤسای دانشگاه‌های آسیای میانه در دانشگاه ما برگزار شد که در جوار آن نمایشگاه اسناد و نقشه‌های تاریخی خلیج فارس را برپا کردیم. در کنار همایش‌ها و کنفرانس‌های تخصصی دانشگاه، سعی داریم یک موضوع تخصصی مثل آب، خاک یا محیط زیست را معین کرده، مصالح مورد نیاز برگزاری یک نمایشگاه تخصصی حول محور آن را تهیه کنیم یا با دانشکده‌ها در برگزاری آن همکاری داشته باشیم.
انوار در پایان با بیان اینکه این موزه تاکنون با بیش از 15 اداره، نهاد، موسسه و موزه دولتی و غیردولتی تفاهم‌نامه همکاری منعقد کرده است، از اجرایی شدن این تفاهم‌نامه‌ها در جهت پربارتر شدن موزه خبر داد و افزود: همچنین تاکنون بیش از 200 نهاد و فرد حقوقی و حقیقی به موزه اشیا، آثار، اسناد، کتب و مجلات، عکس و دستگاه اهدا کرده‌اند.
به گزارش ایسنا، موزه تاریخ علوم دانشگاه محقق اردبیلی از سال 94 شروع به کار کرده و گالری‌های "فناوری اطلاعات و ارتباطات"، "سنجه‌های اندازه‌گیری"، "طبیعت استان اردبیل"، "تاریخ آموزش عالی استان اردبیل"، "تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی" و گالری‌های مربوط به علم زمین‌شناسی و گیاه‌شناسی در آن دایر هستند. این در حالی است که بخش سکه و اسکناس و تمبر موزه نیز در حال راه‌اندازی است. این موزه 3 سال متوالی 94، 95 و 96 از سوی کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) در رده‌بندی موزه‌های دولتی کوچک، موزه برتر کشور شناخته شده و نیز در سال 95 از سوی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و انجمن ترویج علم ایران، برنده هفدهمین دوره جایزه ترویج علم جمهوری اسلامی ایران اعلام شده است.
انتهای پیام