به گزارش ایسنا؛ پروژه‌ی "ضامن" موتورِ این اتفاق را در حالی در بافت تاریخی مشهد روشن کرد که نخست خانه تاریخی «امیری» را زیرِ سایه خود برد، سپس با حکم خروج از ثبت بنای «کوزه کنانی» در قطاع یک حرم امام‌رضا (ع) توسط دیوان عدالت اداری و سرای «عزیزالله اُف» در قطاع ۴ حرم، قدم‌های بعدی به سمت مسجد «صاحب‌الزمان (عج) و حوض (آب‌انبار) «معجردار» برداشته شد، تا با برداشتن سایه‌ی قانون از سر این بنای تاریخی، کارها راحت‌تر پیش بروند.
تلاش‌ها در سال گذشته (اسفند ۹۵) نتیجه داد و حدود ۱۵ روز قبل، با تائید درخواست خروج از ثبت این مسجد ِ تاریخی، اکنون خانه‌ی خادم مسجد و مغازه‌ی که از حدود ۷۰ سال پیش روی آب‌انبار و برای درامدزائی خادم مسجد استفاده می‌شد، تخلیه شده‌اند.
می‌گویند مسجد کمتر از ۱۰۰ سال قدمت دارد
علیمرادی، خادم مسجد «صاحب‌الزمان (عج)» در این زمینه به ایسنا توضیح می‌دهد: تا جائی که به یادم دارم از ابتدا با پدرم در این مغازه کار کرده‌ام، او حدود ۸۰ سال پیش خادم مسجد بود، من نیز در این مسجد به دنیا آمدم، تا سال‌های ۶۳ که با درگذشت او، من جای وی را گرفتم به عنوان خادم مسجد در مغازه‌ی روی آب‌انبار برای کسب درآمد کار می‌کنم.
وی ادامه می‌دهد: می‌گویند آب انبار معجردار حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد، مردم در گذشته برای وضوگرفتن و برداشتنِ آب به این آب‌انبار می‌رفتند، استفاده آن مانند قنات بود، وقتی آب آن خشک شد، دیگر قابل استفاده نبود، مردم از آب بیرون استفاده می‌کردند، «حوض» همان‌جا مانده بود، تا حدود ۶۰ سال پیش که هیات امنای مسجد و امام جماعت زمین روی آب‌انبار را به خادمِ مسجد دادند تا با توجه به اینکه هیچ درآمدی از خادمی در مسجد نداشت، برای درآمدزایی خود استفاده کند.
او بیان می‌کند: در چند سال گذشته، حرف از تخریب مسجد با هدف بزرگ‌تر کردن خیابان به میان آمد، هیات امنا و امام جماعت مسجد با شهرداری صحبت کردند و قرار شد مسجد را پایین‌تر بسازند، تا این مسجد را تحویل شهرداری بدهیم. حدود پنج سال نه شهرداری زیر بار رفت تا مسجد بسازد و نه هیات امنا قبول کرد که مسجد را تحویل دهد. تا اینکه سازمان اوقاف با شهرداری کنار آمد و در قراردادی، اوقاف مسجد را به شهرداری داد و شهرداری نیز قرار شد، مسجدی به صورت موقت و برای حدود دو سال به ما بدهد تا مسجد جدید ساخته شود.
علیمرادی با اشاره به تخلیه‌ی مسجد، خانه‌ی خادم و مغازه‌ی روی آب‌انبار، ادامه می‌دهد: می‌خواهند آب انبار را حفظ کنند، چون اسفند ۹۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است، در آن زمان مسجد را نیز ثبت کردند اما با اعتراض شهرداری، کار به دادگاه کشاند بعد از چند جلسه اعلام شد ،مسجد سابقه‌ی خاصی ندارد که ثبت شود و عمر آن زیر ۱۰۰ سال است، بنابراین کمتر از یک ماه گذشته از ثبت ملی خارج شد.
وی با بیان اینکه در حال حاضر این مسجد در میان خیابان قرار گرفته است و مردم در آن رفت و آمد می‌کنند، می‌گوید: مسئولان پروژه‌ی ضامن می‌گویند شهرداری به آن‌ها قول داده است که این‌جا مسجد نیست و فضای سبز است، اکنون آن‌ها متوجه شده‌اند این‌جا فضای مسجد است، آن‌ها از این اتفاق ناراحتند.
ضوابطی که بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) را باید مصون نگه دارد
یازدهم مرداد امسال زهرا احمدی‌پور، معاون وقت رئیس‌جمهور و رئیس سابق سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، خطاب به علیرضا رشیدیان، استاندار خراسان‌رضوی، «ضوابطِ حریمِ حرمِ امام رضا (ع)» را ابلاغ کرد. بر اساس این ابلاغیه «در اجرای بند ۱۲ از ماده ۳ ”قانون اساسنامه سازمان میراث‌فرهنگی کشور“ و مواد مربوطه از ”قانون راجع به حفظ آثار ملی“ مصوب سال ۱۳۰۹ و نظام‌نامه اجرایی قانون اخیرالذکر، نقشه محدوده عرصه، حریم و ضوابط حفاظتی و معماری مربوط به آثار ملی فرهنگی‌تاریخی "مجموعه حرم مطهر امام رضا و آثار تاریخی پیرامون" در شهر مشهد مقدس که به‌شرح ذیل در فهرست آثار ملی ایران به‌ثبت رسیده است ابلاغ می‌شود.
محدوده حریم اثر مذکور تحت حفاظت و نظارت این سازمان است و هر گونه دخل و تصرف در محدوده حریم و تخلف از ضوابط حفاظتی مقرر، برابر مواد ۵۵۸ لغایت ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، ”تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده“، جرم محسوب می‌شود و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد. خواهشمند است دستور فرمایید مراتب جهت اطلاع و اجرا به مقامات و مسئولین ذی‌ربط در استان ابلاغ شود و از نتیجه این سازمان را مطلع نمایند.
۱. مجموعه حرم مطهر امام رضا شماره‌ثبت ۱۴۰، تاریخ ۱۳۱۰/۱۰/۱۵
۲. آثار تاریخی پیرامون حرم مطهر رضوی»
از سوی دیگر وفا ثابتی مدیر پایگاه میراث فرهنگی ثامن ۲۷ تیر امسال از آغاز طرح زنده‌سازی دوباره بافت تاریخی مشهد در راستای رویداد مشهد ۲۰۱۷ خبر داده بود، طرحی که قطعا لازمه‌ی آن ساماندهی بافت تاریخی در مشهد است، اما انتشار خبرهای جدید از وضعیت این بافت، چیزی مخالفِ آن طرح است.
از سوی دیگر علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث‌فرهنگی به دنبالِ تصویبِ طرح‌های کلان در حوزه‌ی میراث فرهنگی است که شاهد این مدعا را می‌توان طرحِ «ساماندهی بافت‌ها و بناهای تاریخی» دانست که براساس آن به شهرداران اجازه داده می‌شود تا «با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در زمینه شناسایی اماکن تاریخی، بناهای میراث فرهنگی واقع در محدوده و حریم شهرها برای تملک، بهره‌برداری و مرمت در چارچوب ضوابط این سازمان همکاری داشته باشد. از سوی دیگر در این قانون دائما اشاره شده که شهرداران با رعایت ضوابط سازمان میراث فرهنگی باید اقدام کنند، برای همین قرار است در ذیل این مصوبه آیین‌نامه اجرایی با مشارکت وزارت کشور تنظیم شود که هر گونه تملک، ترمیم، حفاظت و احیا با ضوابط معاونت میراث فرهنگی این سازمان باشد.»
هر چند در وضعیت طرح تفصیلی بافت اطراف حرم امام رضا (ع) به نظر می‌رسد، باید شهرداری مشهد را از این طرح مستثنی کرد، چون با وجود اینکه چنین طرحی با پیشنهاد کمیسیون کلان شهرها در هیأت دولت مطرح شده است اما قدم‌های شهرداری مشهد در راستای حفاظت از بناهای تاریخی این شهر کاملا مخالف وضعیت کنونی است، هر چند مونسان امروز ۱۶ دی تاکید کرده باشد، «نگاه تخریب (در شهرداری‌ها) تغییر کرده و کمتر جایی است که مورد بی‌توجهی شهرداران قرار گرفته باشد.»
که البته این طرز نگاه بیشتر این فکر را به ذهن می‌آورد که او، از اطلاعاتی جزئی‌تر درباره‌ی وضعیت بناهای تاریخی مانند این مسجد در مشهد اطلاعی ندارد و بیشتر به طرح‌های کلان توجه می‌کند، تا تصویبِ برخی ضوابط تاریخی و حتی ابلاغ آن‌ها به استانداران و مدیریت‌های شهری.
رای اول دادگاه مبنی بر تخریب مسجد است، درخواست تجدیدنظر داده‌ایم
محمدرحیم رهنما، مدیر کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی نیز هر چند نخست در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید از همه چیز بی‌اطلاع است، اما در ادامه روندِ وضعیت پیش آمده را این طور بیان می‌کند: مسیر این است که مسجد در یکم اسفند ۹۴ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. اما با توجه به اینکه طرح تفصیلی مشهد پیش از ثبت ملی این بنا به تصویب رسیده بود و این مسجد در مرکز شهر و در تقاطع بلوار شارستان و خیابان نواب صفوی قرار گرفته است، متاسفانه این بنا در مسیر تخریب قرار می‌گیرد، اما اگر ثبت ملی بنا، قبل از تصویب طرح تفصیلی بود، امکان جابجایی بلوار وجود داشت.
او با اشاره به شکایتی که شهرداری امسال از میراث فرهنگی خراسان رضوی کرده است، ادامه می‌دهد: رایِ نخست دادگاه به نفع شهرداری است و سازمان میراث فرهنگی با اعلام این رای، شکایت کرده و درخواست تجدید نظر داده است، حتی دایره حقوقی سازمان میراث فرهنگی کشور، یک لایحه برای مرحله‌ی تجدید نظر تدوین کرده وهیات‌های یک نفره، سه نفره و پنج نفره، مسیر بررسی را طی کرده‌اند، اما اینکه چه اتفاقی می‌افتد یا اگر رخ داده باشد، هنوز اطلاعی نداریم.
به گفته‌ی وی، رای دادگاه در مرحله‌ی نخست برای تخریبِ مسجد است؛ بعد از درخواستِ تجدیدنظرِ میراث فرهنگی، نتیجه هنوز به ما ابلاغ نشده است.
رهنما با تاکید بر اینکه قطعا مصوباتِ شورای عالی معماری و شهرسازی درباره‌ی ضوابط بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) نیز در این زمینه قابل پیگیری و استفاده است، ادامه می‌دهد: ما از همه اهرم‌ها برای به نتیجه رسیدن استفاده کرده‌ایم تا بتوانیم جلوی تحریب این بنا را بگیریم، اکنون نیز منتظر رای نهایی دادگاه هستیم.
با این وجود مدیر کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی تاکید می‌کند: تا زمان اعلام نتیجه نهایی رای دادگاه، فعلا برای مسجد صاحب‌الزمان (عج) و حوض (آب‌انبار) «معجردار» هیچ اتفاقی نمی‌افتد و تخریبی پیش نمی‌آید.
او درباره‌ی علت تخلیه‌ی مسجد و خانه‌ی خادم نیز می‌گوید: براساس اعلام اداره کل اوقاف استان، فعلا به دلیل نبود استحکامِ کافی در مسجد و برقراری امنیتِ نمازگزاران در مسجد نماز خوانده نمی‌شود، اما دلیل تخلیه را نمی‌دانم.
خبرنگار ایسنا تلاش کرد تا در تماس با مدیر پایگاه میراث فرهنگی "ثامن" و شهردار منطقه "ثامن" درباره‌ی آخرین وضعیت و تصمیم‌ها نسبت به این مجموعه بنای تاریخی صحبت کند، اما موفق نشد.