به گزارش خبرنگار ایسنا، صندوق نوآوری و شکوفایی به منظور کمک به تحقق و توسعه اقتصاد دانشبنیان، تکمیل زنجیره ایده تا بازار و تجاریسازی نوآوریها، دستاوردهای پژوهشی و اختراعات و کاربردی شدن دانش از طریق ارائه کمکها و خدمات مالی و پشتیبانی به شرکتها و مؤسسات دانشبنیان تشکیل شده است.
این صندوق پیرو تصویب قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان در سال ۱۳۸۹ در مجلس شورای اسلامی، ایجاد شد. در ماده ۵ این قانون ایجاد صندوقی با نام «صندوق نوآوری و شکوفایی» وابسته به شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری و زیر نظر رئیس شورا پیشبینی شده است.
این در حالی است که در سال ۱۳۹۲ ایجاد زیر ساختهای این صندوق از جمله تهیه ساختار سازمانی، دستورالعملها، ایجاد کمیته اعتباری، تشکیل جلسات شورای معاونین و بررسی طرحهای ارائه شده از سوی شرکتها آغاز شد و در آن زمان حدود ۲۵ میلیارد تومان از سرمایه اولیه صندوق به آن پرداخت شد و در پایان این سال ۳۳ شرکت دانشبنیان شدند.
در سال ۱۳۹۳ بالغ بر ۷۰۰ درخواست برای ارزیابی به صندوق نوآوری و شکوفایی ارسال شد و در مجموع بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان مصوبه برای این خواستها مقرر شد.
همزمان با این تلاشها و اقدامات کارگروه ارزیابی و صلاحیت شرکتهای دانشبنیان در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، تاکنون«دانش بنیان» شدن ۳ هزار و ۳۲ شرکت احراز شده است. این آمار در سال ۹۲ تعداد ۳۳ شرکت بوده و در سال ۹۶ به بیش از ۳ هزار شرکت بالغ شده است.
میزان سرمایه تائیده شده به این تعداد شرکت ۲۰۳۳ میلیارد تومان است و این میزان در سال ۹۲، ۲۵ میلیارد تومان ذکر شده است و این عدد نشان از ۹۲ برابر شدن این شرکتها دارد.
مبلغ پرداختی تسهیلات این صندوق به طرحها در سال ۹۲ صفر بوده است و این میزان در سال ۹۶ به ۴۶۴ میلیارد تومان رسیده، ضمن آنکه در سال ۹۶ مبلغ پرداختی برای انواع خدمات ۷۴۶ میلیارد تومان بوده است.
تاکنون ۴۳۸ محصول خاتمه فنی یافته است که از این تعداد ۱۰۳ طرح از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی رونمایی شده و ۲۲ طرح نیز خاتمه یافته ناموفق بوده است.
خدمات ارائهشده به شرکتهای دانشبنیان
صندوق نوآوری و شکوفایی با توسعه فعالیتهای خود توانسته است تعداد خدمات خود را از یک مورد در سال ۹۲ به ۲۰ خدمت در سال ۹۶ برساند که از آن جمله میتوان به خدمات توانمندسازی، ایجاد دفاتر کاری برای شرکتهای دانشبنیان، خدمات لیزینگ، اعطای تسهیلات قرضالحسنه، صدور ضمانتنامه، تجاریسازی، اخذ استاندارد، سرمایهگذاری خطرپذیر، تسهیلات برندسازی و تامین سرمایه در گردش اشاره کرد.
علاوه بر آن در حالیکه در سال ۹۲ تنها ۴۸ شرکت طرحهای خود را به این صندوق با هدف دریافت تسهیلات ارائه کرده بودند، این میزان در سال ۹۶ به ۲۲۰۳ شرکت افزایش یافت. ضمن آنکه تعداد درخواستهای ارائه شده به این صندوق از ۵۱ درخواست در سال ۹۲ به ۳۵۳۳ درخواست در سال ۹۶ افزایش یافته است.
خدماتی که تاکنون صندوق نوآوری و شکوفایی به شرکتهای دانش بنیان از سال ۹۲ تا کنون ارائه داده، به این شرح است:
شرح خدمات | ۱۳۹۲ | ۱۳۹۶ | میزان رشد |
تنوع خدمات | یک مورد | ۲۰ مورد | ۲۱ برابر |
تعداد مصوبات طرحها | ۴ مصوبه | ۱۹۴۷ مصوبه | ۴۸۷ برابر |
رقم مصوبات طرحها | ۳ میلیارد تومان | ۱۰۶۷ میلیارد تومان | ۳۵۶ برابر |
مبلغ پرداختی تسهیلات طرحها | ۰ | ۴۶۴ میلیارد تومان | |
خدمات توانمندسازی | ۰ | ۴۲۳۰ نفر ساعت آموزش و مشاوره | |
تعداد دفاتر کاری برای شرکتهای دانشبنیان | ۰ | ۱۳۳ دفتر | |
مبلغ پرداختی برای انواع خدمات | ۰ | ۷۴۶ میلیارد تومان | |
صدور ضمانتنامه | ۰ | ۸۴۹ میلیارد تومان | |
فروش لیزینگ محصولات | ۰ | ۷۷ میلیارد تومان | |
تعداد خط تولید ایجاد شده | ۰ | ۵۶ هزار نفر |
بیشترین میزان حمایتهای ارائه شده این صندوق به ۴ فناوری زیستفناوری، الکترونیک، فناوری اطلاعات و ارتباطات و تجهیزات ساخت و تولید اختصاص یافته است. ۲۶۶ شرکت حوزه زیست فناوری به مبلغ ۲۱۲ میلیارد تومان، ۲۳۲ شرکت در حوزه الکترونیک به میزان ۱۲۷ میلیارد تومان و از ۲۳۴ شرکت حوزه ICT به میزان ۱۱۹ میلیارد تومان حمایت شده است.
طرحهای خاتمه یافته فنی
تاکنون ۴۲۸ طرح از کل طرحهای ارسال شده به صندوق نوآوری و شکوفایی تمام فرآیندهای ارزیابی، نظارت و پرداخت خود را با موفقیت طی کردهاند و در مجموع مبلغ ۱۷۷ میلیارد تومان از این طرحها حمایت شده است. نسبت تعداد طرحهای خاتمه یافته به طرحهای مصوب در شرکتهای نوپا، تولیدی و صنعتی به ترتیب ۱۸ درصد، ۲۲ درصد و ۱۳.۳ درصد بوده است.
چالشهای شرکتهای دانشبنیان
علی رغم اقدامات انجام شده، ولی هنوز کاستیهای زیادی در حوزه شرکتهای دانش بنیان وجود دارد که از آن جمله میتوان به اعتراض شرکتهای دانشبنیان در زمینه کسب مجوزهای مربوط به صلاحیت شرکتهای دانشبنیان است که در این زمینه هماهنگیهایی از سوی صندوق با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری برای تایید صلاحیت شرکتهای دانشبنیان در حال انجام است تا شرکتهای دانشبنیان نوپا تنها یک بار مورد ارزیابی قرار گیرند. این تلاشی است که به گفته دکتر بهزاد سلطانی، رییس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی تاکنون موفقیتی در آن حاصل نشده است.
از سوی دیگر حمایت این صندوق به غیر از شرکتهای دانشبنیان نوپا مشمول همه نوع شرکت دانشبنیان میشود. مستثنیشدن شرکتهای نوپا از این تسهیلات به دلیل عدم تحقق اختصاص یک درصد اعتبارات دستگاههای اجرایی به امر پژوهش است.
معافیت مالیاتی از دیگر تاکیدات قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان است که تا پایان سال مالی ۹۲ تعداد ۴۰ شرکت، تا پایان سال مالی ۹۳ تعداد ۱۳۰۰ شرکت و تا پایان سال مالی ۹۴ تعداد ۲ هزار و ۳۰۰ شرکت به سازمان امور مالیاتی معرفی شدهاند. در سال ۹۲، صددرصد شرکتهای متقاضی معافیتهای مالیاتی در سازمان امور مالیاتی تائید شدند، ولی در سال ۹۳ تعداد معدودی از این شرکتها مشمول این حمایت نشدند که دلیل آن عدم هماهنگی ممیزها بوده است.
از چالشهای دیگر این شرکتها این است که علیرغم آنکه این شرکتها از پرداخت مالیات معاف هستند، ولی باید هزینه حسابرسی را پرداخت کنند. طبق قوانین و مقررات موجود شرکتهای بزرگ برای بهرهمندی از مزایای معافیت مالیاتی باید حسابرسی مالی شوند تا اطمینان حاصل شود که این شرکتها فاکتورسازی نکردهاند.
به گفته دکتر صاحبکار، دبیر کارگروه ارزیابی و شناسایی شرکتهای دانشبنیان انجام حسابرسی در شرکتهای دانشبنیان، راهکاری برای تقویت فعالیتهای شرکتها است و بر این اساس به شرکتها اعلام شده در صورتی که حسابرسی را انجام دهند، مشمول کمک هزینههای حسابرسی بلاعوض به مبلغ ۳ میلیون تومان خواهند شد.
بر این اساس، تمام شرکتهای دانشبنیان مشمول معافیت مالیاتی میشوند؛ ولی برای شرکتهای دانشبنیانی که فروش حاصل از محصولات تولیدی آنها بیشتر از یک میلیارد تومان باشد و تقاضای بهرهمندی از معافیت مالیاتی را دارند، الزامی برای انجام حسابرسی در نظر گرفته شده است.
در صورتی که فروش حاصل از محصول دانشبنیان از سوی شرکتی کمتر از یک میلیارد تومان باشد، نیازی به انجام حسابرسی ندارند، ولی انجام حسابرسی برای این شرکتها منجر به ارتقای توانمندی آنها خواهد شد.
بیمه طرحهای دانشبنیان چالش دیگر محققان کشور
یکی دیگر از دغدغههای شرکتهای دانشبنیان بیمه محصولات تولید شده است. بیمه طرحهای دانشبنیان هر چند که بسیار مهم است، ولی این موضوع در دستور کار صندوق نوآوری و شکوفایی نیست؛ چون بیمه طرحها برای صندوق تکلیف نشده است. در عین حال این صندوق اقدام به بررسی در زمینه بیمه طرحها کرده است و این بررسیها نشان داد که اگر طرحی از سوی شرکتهای بیمهگذار بیمه شود، ۷ تا ۸ درصد به هزینههای شرکت اضافه خواهد شد که این امر ممکن است برای آنها مشکلاتی ایجاد کند.
به گفته رییس هیات عامل صندوق نوآوری و شکوفایی در حال حاضر سود بانکی ۲۴ درصد است و سود تسهیلات صندوق از ۲۴ درصد به ۱۱ درصد کاهش یافته است و با اضافه شدن ۸ درصد سهم بیمه به هزینههای شرکتها، سود تسهیلات این صندوق حدود ۱۹ درصد خواهد شد. این میزان برای شرکتها سنگین است، به ویژه آنکه نیم درصد بودجه عمومی کشور که میتوان از آن برای پوشش سود استفاده کرد، هنوز به صندوق داده نشده است و اگر این اعتبارات محقق شود، میتوان بیشتر بر روی بیمه، تمرکز کرد و این موضوع را مدیریت کرد.
وی راه حل دوم برای بیمه محصولات دانشبنیان را مسیر طی شده در ژاپن دانست و گفت: ما نیز همانند کشور ژاپن میتوانیم به سمتی برویم که تضامین دریافت نشود و ریسک طرح به روشهای دیگری برآورد شود؛ ولی بررسیهای ما نشان داد که در حال حاضر فضای حقوقی آن در کشور فراهم نیست.
سلطانی راهکار سوم در این زمینه را سرمایهگذاری خطرپذیر نام برد و اضافه کرد: شرکتها به جای آنکه وام دریافت کنند که بخواهند تضمین دهند تا وام را بیمه کنند، بهتر است اقدام به سرمایهگذاری خطرپذیر کنند. اگر شرکتی سرمایهگذاری خطرپذیر کند، نیازی به ارائه تضمین و بیمه ندارد.
به گفته وی، در صورت ایجاد صندوق سرمایهگذاری خطرپذیر با مشارکت صندوق نوآوری و شکوفایی و شرکت، اگر طرح موفق شد، سود دریافتی به میزان آورده بین طرفین تقسیم میشود و در صورت شکست، صندوق از شرکت پولی دریافت نخواهد کرد.
این حمایت در حالی در این صندوق تعریف شده است که هیچ یک از شرکتهای دانشبنیان حاضر به مشارکت در سرمایهگذاری نیستند که این امر بیشتر ریشه در فرهنگ دارد.
انتظارات جامعه علمی و برنامههای دولت آتی روحانی
یکی از مطالبات جامعه فناوری کشور از دولت دوازدهم ایجاد زمینه مناسب برای تجاریسازی محصولات دانش بنیان است که در این راستا حجت الاسلام والمسلین دکتر حسن روحانی برنامه خود را برای دولت دوازدهم در حوزههای مختلف از جمله حوزه علم و فناوری اعلام کرد.
تدوین لایحه مشوقهای مالیاتی و تعرفهای مربوط به نوآوری و تحقیق و توسعه در بنگاههای بزرگ کشور، از جمله برنامههای وی در دولت دوازدهم است که با توجه به معیارهای «پذیرش بخشی از هزینه تحقیق و توسعه به عنوان هزینه مالیاتی»، «معافیت مالیاتی بر اساس درصدی از هزینه تحقیق و توسعه بنگاهها تا سقف مشخصی از مالیات»، «استفاده از "سربازان پژوهش و فناوری" در بنگاهها»، «استفاده از امتیاز خرید دولتی»، «استفاده از معافیت مالیاتی در صورت خرید شرکتهای دانشبنیان نوپا و جذب نیروهای این شرکتها» و «استفاده از تسهیلات با نرخ ترجیحی به شرط مشارکت در طرحهای کلان پژوهش و فناوری کشور» اجرایی خواهد شد.
یکی از چالشهای موجود در کشور نبود شرکتهای دانشبنیان بزرگ و صنعتی است که در این راستا اجرای راهکار اتصال بنگاههای بزرگ به شرکتهای کوچک دانشبنیان توسط صندوق نوآوری و شکوفایی به منظور دستیابی بنگاههای بزرگ به فناوریهای نوین و پیشرفته و نیز ایجاد بازار برای شرکتهای دانشبنیان کوچک از یک سو و تبدیل دستاوردهای ملی در عرصههای راهبردی مانند فناوری هستهای، فناوریهای دفاعی و فناوریهای هوافضا به شرکتهای دانشبنیان به منظور سرریز توانمندی ملی در بازار اقتصادی و فناوری از سوی دیگر از برنامههای دولت روحانی خواهد بود.
دولت دوازدهم روحانی همچنین به منظور تأمین مالی کارآمد، شفاف و اثربخش فعالیتهای پژوهش و فناوری اقدامات ذیل را اجرایی خواهد کرد تا بنیان نهادی مناسبی برای توسعه این بخش ایجاد شود:
تدوین لایحههای جمعسپاری، سرمایهگذاری جسورانه و عرضه سهام شرکتهای نوآور و دانشبنیان.
بازتعریف ماموریتهای «صندوق نوآوری و شکوفایی» به عنوان راهبر نظام تأمین مالی زیستبوم نوآوری و نهاد تنظیمگر تامین مالی توسعه فناوری و صندوقهای دولتی و خصوصی در حوزه پژوهش و فناوری
تغییر رویکرد دولت از حمایت مستقیم و مالی به حمایتهای غیرمستقیم و غیرمالی.
طرح حمایت از شرکتهای کارآفرینی از دیگر برنامههای روحانی در دولت دوازدهم است. این شرکتها به ویژه در محیطهای کسب و کار نامساعد، شرایط رکودی، بدون دسترسی به نظامهای تأمین مالی مناسب و بسیاری شرایط دیگر که در اقتصاد ایران وجود دارد، نیازمند حمایت مؤثر ولی شفاف دولت هستند که این حمایت با اقدامات زیر عملی میشود:
حمایت از شرکتهایی که در آغاز فرآیند رشد قرار دارند و امید است تا در مدت دو سال به یک شرکت بالغ تبدیل شوند.
تسهیل ورود و خروج افراد نوآور و کارآفرین و کاهش ریسک ناشی از شکست از طریق تعریف «شرکتهای کارآفرین» بر اساس تجربیات کشورهای پیشرو در نوآوری و تدوین لایحه مربوط، بر اساس معیارهایی چون «تسهیل تاسیس شرکت با نام شرکت کارآفرین و انحلال آن پس از دو سال به
صورت خودکار به شرط عدم تبدیل به شرکت سهامی خاص یا مسئولیت محدود»، «معافیت مالیاتی برای مدت دو سال به شرط درآمد کمتر از یک میلیارد ریال در سال»، «◦الزام به تخصیص ۲۵ درصد از سود به سرمایه شرکت»، «تعهد دولت به پرداخت بیمه کارکنان در سطح مشخص سه نفر
برای یکسال به شرط تداوم آن در سال دوم توسط شرکت» و «تبدیل شرکت به یک شرکت سهامی خاص یا مسئولیت محدود بعد از دوسال یا پس از درآمد بالاتر از یک میلیارد ریال».
بررسی و حل برخی از بزرگترین چالشهای کشور که فقط به کمک خلق ظرفیتهای علمی و فنی بزرگ قابل حل هستند، نیازمند ساماندهی طرحهای کلان پژوهش و فناوری است که این امر در دولت دوازدهم با انجام اقدامات ذیل پیگیری خواهد شد:
تدوین آییننامه طرحهای کلان پژوهش و فناوری کشور بر اساس مدلهای پیشروی جهانی با توجه به معیارهای طرحها همراستا با چالشهای کلیدی کشور و برآمده از برنامه آیندهنگاری ملی
الزام به مشارکت حداقل ۵۰ درصدی بخش غیردولتی
الزام به مشارکت متنوع دانشگاهها، بنگاهها، سازمانهای غیردولتی و سمنها در هر پروژه
الزام به مشارکتکننده خارجی با تامین مالی حداقل ۱۰ درصدی (در پروژههای غیرامنیتی-نظامی)
الزام دانشگاههای عضو طرح به تعریف حداقل ۱۰ پایاننامه و رساله و به ازای هر ۵ میلیارد ریال مشارکت ۱۰ پایاننامه و رساله
قرارداد در قالب کنسرسیومها با راهبری بنگاههای تجاری
همکاری با شرکتهای خارجی پیشرو در توسعه نوآوری از دیگر برنامههای روحانی در دولت آینده خواهد بود. همکاریهای فناورانه یکی از ضرورتهای اقتصاد و جامعه ایران تلقی شده است تا کشور بتواند با سرعت مناسب به فناوریهای برتر برای ارتقای بهرهوری و تولید کالاهای رقابتپذیر
دست یابد. جذابیتهای اقتصادی و اجتماعی ایران زمینهساز تشویق شرکتهای بزرگ دارای فناوری برای ورود به این گونه همکاریها است که بر این اساس برنامههای ذیل تعریف شده است:
الزام بنگاههای خارجی دارای بازار بزرگ (بیش از ۳۰۰ میلیون دلار در سال) در ایران به راهاندازی مراکز تحقیق و توسعه در ایران
همکاری با شرکتهای خارجی در پروژههای نوآورانه
صادرات کسبوکارهای دانشبنیان در کنار محصولات و خدمات دانشبنیان از طریق تسهیل خرید سهام شرکتهای نوپای دانشبنیان توسط شرکتهای خارجی
الزام قراردادهای بزرگ خرید خارجی به پیادهسازی «پیوست فناوری و نوآوری»
تدوین آییننامه همکاری شرکتهای خارجی پیشرو با دانشگاهها و بنگاههای ایرانی و بسته تشویقی مرتبط با آن
انتهای پیام