به گزارش ايسنا، صنايع‌دستي، جزو لاينفك شيراز به‌شمار مي‌رود، اگرچه از خيلي وقت‌ها قبل، بخشي از اين هنرها به ديگر نقاط ايران نيز راه باز كرد و بعضا به نام ديگر شهرها، آوازه گرفته است اما همچنان ريشه در شيراز و هنرمندان شيرازي دارد.
خاتم، يكي از اين هنرها است، هنري خاص، كه شيرازي آن سبك و سياقي ويژه داشته و به لحاظ زيبايي، ديده‌نوازي و البته ارزش، با ساير خاتم‌ها، قابل تفريق است و جمع ناپذير.
هنرمند خاتم‌كار، مجموعه‌اي از هنرها را در خود دارد، منبت، نجاري، حكاكي، نقاشي و ... بايد رنگ‌ها را بشناسد و چوب‌ها را هم، بايد هندسه بداند و قرينه‌سازي را با هوشياري اجرا كند.
خاتم‌كار، سرشار از ذوق است و سرزندگي، علم نقوش هندسي را خوب مي‌داند و با بهره‌بردن از چوب و استخوان و فلز، تلفيقي خلق مي‌كند كه ديده‌ات پر از لذت مي‌شود و لبخندي دلنشين، چهره‌ات را متبسم خواهد كرد.
این هنر زیبا و اصیل که زاده تفکر خلاقانه هنرمندان شیرازی است، بيشتر از 10 قرن سابقه دارد، آن روزهايي كه منبر خاتم مسجد جامع عتيق را دستان هنرمند خاتم‌كاران شيراز ساختند.
هنر نهفته در بطن خاتم شيراز است كه علي‌رغم ورود بسياري از شهرهاي ايران و حتي كشورهاي شرق و غرب دنيا به اين حرفه، همچنان خاتم شيراز را بر صدر نشانده و مهر اصالت بر آن حك كرده است.
به گزارش ايسنا، هنر خاتم‌كاري، چوب‌ها رنگي با نشاط و طبيعي به خود گرفته و چنان با استخوان و فلز، تلفيق مي‌شوند كه نظم را مي‌توان در هر جزء آن يافت و طرح‌هاي دل‌انگيز را پي‌گرفت و براي روح بخشيدن به خانه، آن را در جاي‌جاي كاشانه، به تزئين نشاند!
خاتم سازی از دو مرحله کاملا متفاوت تشکیل شده است؛ خاتم سازی یا خاتم پیچی و خاتم کاری یا خاتم چسبانی.
در مرحله اول یعنی خاتم سازی یا خاتم پیچی هنرمندان خاتم ساز با کنار هم گذاشتن انواع چوب‌های رنگی، همچون آبنوس، فوفل، سرخدار، نارنج، گردو، عناب و ... و تلفيق آنها با انواع استخوان، استخوان قلم دست و پای شتر یا گاو و ... به‌كارگيري انواع فلز، از نقره گرفته تا مس و برنج و .... ظرافتي خلق مي‌كند ماندگار در اشكالي نظير پره، شش، بغل شش، گل و ... و در نهايت با كنار هم گذاشتن اين اشكال، طرحي نو در مي‌اندازد كه قامه نام دارد و با آن هنرش را به رخ مي‌كشاند.
در انتها اين هنرمند خاتم ساز، با برش لایه به لایه قامه، برگه‌های زیبای خاتم را توليد مي‌كند و با گذاشتن لایه‌های نازک چوبی (آستري) پشت آن برگ‌ها، به آن استقامت می‌بخشد.
اما در مرحله دوم يا همان خاتم چسباني يا خاتم‌كاري، صنعتگر، برگ‌هاي آستر شده را طبق اصولي خاص، روي زيرساخت‌هاي چوبي مانند ميز و صندلي، قاب و جعبه و ... با سريشم، مي‌چسباند، با دقتي كه اشكال به هم تنيده شده و يك شاكله زيبا را در نظر ايجاد كند.
پايان كار استاد هنرمند، پالیش سطوح خاتم‌کاری شده با جلا دهنده‌هایی مانند سیلر، کیلر و پلی‌استر است تا با ايجاد لايه‌اي شيشه‌اي، هم جلا به كار ببخشد و هم خاتم را در برابر سايش‌هاي طبيعي و مصنوعي، حفظ كند.
نبوغ، استعداد، زيبايي‌شناسي، مهارت، دقت و ظرافت و ... از ملزومات هنرمند خاتم‌‌ساز و خاتم‌كار است و نبود هر كدام از اين خصيصه‌ها، لنگشي مشهود در روند كار ايجاد خواهد كرد.
خاتم را چگونه بشناسيم
اين سوال كه چگونه مي‌توان خاتم مرغوب را شناخت، همواره ذهن بسياري از هنر دوستان را به خود مشغول داشته است. در پاسخ به اين پرسش، مي‌توان گفت؛ خاتم بر اساس نوع مواد مورد استفاده و همچنین عملکرد خاتم ساز وخاتم کار در تولید آن به درجات مختلف تقسیم مي‌شود.
ویژگی‌های خاتم مرغوب
خاتم مرغوب، دست‌ساخته‌اي است كه 12 اصل در ساخت و خلق آن رعايت شده باشد.
ابتدا، نظم در اشكال هندسي، دوم رعايت اصل قرينه اجزاي خاتم، از گل و شكل هندسي و زوايا و ...، سوم داشتن گل‌هايي با اضلاع كمتر يا بيشتر از شش ضلع، چهارم كوچك بودن مثلث‌ها، پنجم استفاده از استخوان و مفتول‌هاي فلزي، ششم بهره‌بردن از آستر پشت برش‌ها خاتم، هفتم چسب مرغوب طبيعي، هشتم چوب‌هاي رنگي، نهم يكدستي و صاف بودن سطح زير كار، دهم مشخص نبودن بتونه‌كاري سطح زيركار، يازدهم صاف و يكدست بودن لاك و جلا و دوازدهمين ويژگي، استفاده از لايه برنجي بين پره‌ها، توگلوها و لوزها.
ویژگی‌های خاتم شیراز
به گزارش ايسنا، نكته اصلي اما شناخت سره از ناسره است، اينكه خاتم شيراز چه ويژگي‌هايي دارد كه آن را انحصاري كرده و از ديگر خاتم‌ها جدا مي‌كند.
شايد چهار ويژگي را بتوان بيش از همه مد نظر قرار داد، ويژگي‌هايي كه در ساير خاتم‌ها، خصوصا به شكل مجموع، كمتر يا شايد اصلا وجود ندارد.
اولين ويژگي، استفاده از لايه برنجي بين پره‌ها، توگلوها و لوزها است. ويژگي دوم، برخورداري از آستر چوبي پشت برش‌ها يا برگ‌هاي خاتم و سومين آنها، استفاده از سريشم به‌عنوان چسب است.
در نهايت اينكه، هنرمندان خاتم در شيراز همواره از طرح‌هايي خاص بهره مي‌برند. طرح‌هايي كه تكراري نيست و تنوع را مي‌توان به وضوح در آنها يافت.
شايد با كنار هم قرار دادن خاتم‌هاي ساخته شده در نقطه‌اي جز شيراز، طرح‌ها بسيار شبيه هم يا نزديك به هم باشد اما خاتم شيراز، طرح‌هايي بسيار متفاوت و ظريف‌تر و چشم‌نواز‌تر دارد و در عين‌حال ظرافت كار را مي‌توان در جزء جزء كار مشاهده كرد.
از ميان طرح‌هاي مختلف، خاتم‌های پره وارو، پره شش دار لایه دار، تاجی، طاقی ترنج، شش پره‌ای، قلوه‌ای، ابری لوزی، ابری شش گوش، هفت شمسه، جویی، شش گلی تخمه‌ای، شش گلی هفت شمسه، عالم زر، قمی، موج، شش گلی تاجی و زنجیره‌ای، بيشتر از ساير طرح‌ها در كارگاه‌هاي خاتم شهر شيراز، مورد توجه هنرمندان صنعت خاتم، قرار دارد.
خاتم شيراز، هنري اصيل است كه استادكاران قديمي آن را بسيار پاس مي‌دارند. هنري كه ارج و قرب بسيار دارد و همچنان بر تارك هنرهاي صنايع‌دستي اين خطه، مي‌درخشد.
انتهای پیام