‌به گفته یک کارشناس هواشناسی کشاورزان جنوب سیستان و بلوچستان به سبب فعالیت سیستم‌های آب و هوایی مختلف نظیر سامانه آب و هوایی «مونسون»، سابقه دیرینه‌ای در شناسایی پدیده‌های جوی دارند، آنها در واژگان زبان بومی خود (زبان بلوچی)، نام‌ها و اصطلاحات محلی از یافته‌ها و پژوهش‌های علمی و امروزی متخصصان در هواشناسی دارند.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا)، منطقه سیستان و بلوچستان، در سیستان و بلوچستان اقوام متعددی با زبان و گویش‌های متفاوت زندگی می‌کنند، دو قوم بلوچ و سیستانی اقوام عمده بومی و ساکن در این استان هستند که با زبان و گویش‌های مختلف در سراسر این استان جای گرفته‌اند.

وسعت 181 هزار کیلومتر مربعی این استان سبب شده تا هر یک از این اقوام در فاصله‌های یکهزار کیلومتری نسبت به هم سکونت یافته و دارای زبان، گویش و آداب‌های متفاوتی باشند.

قوم بلوچ که اکثریت ساکنان این استان را تشکیل می‌دهند نیز داری گویش‌های مختلفی از زبان بلوچی هستند که به طور کلی به دو گویش "مکران" و "سرحد" دسته بندی می‌شوند، اما در میان این دو گویش عمده، نواحی مرکزی بلوچستان در جنوب شرق سیستان و بلوچستان، نوعی گویش بلوچی توسط مردم سراوان در بین مردم رایج است که با دو گویش بالا نیز تفاوت‌هایی دارد.

زبان و گویش رایج مردم سراوان علاوه بر نقش ارتباطی که بر عهده دارد، دارای اصطلاحات مختلف علمی، فرهنگی، و اجتماعی است که همچنان در بین افراد قدیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این اصطلاحات با افزایش و حساسیت مسائلی که به زندگی و شغل انسان‌های این منطقه وابسته بوده است، دامنه گسترده تری پیدا کرده و با تکامل علوم مختلف، میزان دقت و کاربردهای آن اثبات شده است.

‌هواشناسی از جمله این اصطلاحات رایج بومی در شهرستان سراوان است که با توجه به اهمیت آن در پیشه اصلی مردم سراوان -یعنی کشاورزی، دامداری و باغبانی- استفاده فراوانی داشته است.

محمد نعیم ملازهی، کارشناس هواشناسی به خبرنگار ما گفت: از گذشته تا کنون سراوان به لحاظ جغرافیایی و آب و هوایی تحت تاثیر جریانات دائمی «مونسون» هند در تابستان‌ها قرار داشته و دارد، این جریانات گسترده از استان‌های شرقی و جنوب شرقی هند با شدت بیشتر شروع شده و پس از عبور از نواحی مختلف پاکستان به نواحی جنوب شرقی ایران می‌رسد و در نهایت به ایستگاه آخر خود در شهرستان سراوان ختم می‌شود.

وی با بیان اینکه اصطلاحات امروزی هواشناسی از گذشته‌های خیلی دور در بین مردم بومی بلوچستان استفاده می‌شده است، ادامه داد: افزایش رطوبت، بارندگی‌های مختلف و وزش باد از پدیده‌های متاثر از این جریانات است که به سبب اهمیت آن برای کشاورزان، اصطلاحاتی در باره آن در سراوان بکار می‌رود.

ملازهی با اشاره بر اینکه مردم بومی سراوان باران‌های ناشی از این جریانات در تابستان‌ها را «بَش» می‌خوانند، گفت: علاوه بر این بومیان این منطقه در اصطلاحات محلی خود باد‌های جنوبی که از سمت اقیانوس هند، دریای عرب و خلیج فارس می‌وزند را «نَمبَی» می‌دانند.

تبحر بومیان بلوچستان در شناسایی بادهای منطقه

به گفته این کارشناس هواشناسی، مردم بومی بلوچستان در جهت یابی باد و وزش‌ بادهای مختلف در فصل‌های سال تبحر ویژه‌ای دارند، بطوری‌که برای انواع اینها نامگذاری‌های متعددی دارند.

ملازهی با اشاره بر نقش برخی بادهای موسیمی در سراوان، عنوان کرد: در اصطلاحات محلی «گَرُک» نام باد‌های غربی است، «سیس‌دِر» نیز نام بادی است که در فصل بهار می‌وزد، «سیس‌در» از آن جهت برای کشاورزان اهمیت دارد که عاملی برای بیرون آمدن خوشه‌های خرما از درخت نخل در بهار است که علاوه بر آن، گرده افشانی نخیلات را نیز آسان می‌کند.

وی در ادامه اضافه کرد: «گُوریچ» نیز نام باد شمالی در پاییز و زمستان است که در تابستان‌ها با گرم شدن هوا به «لوار» تغییر نام پیدا می‌کند، در واقع لوار همان باد شمالی در تابستان است که به سبب گرمایی که دارد، لوار خوانده می‌شود.

این کارشناس در ادامه به وقوع پدیده گردباد در تابستان‌ها در شهرستان‌های مختلف جنوب سیستان‌وبلوچستان اشاره کرد و گفت: تنوره‌های باد یا همان گردباد در منطقه سراوان «لود» نام داشته و به طور کلی برای پدیده باد واژه «گواد» مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اصطلاحات پدیده‌های ریزشی در زبان قوم بلوچ

در مجموع پدیده باد یکی از پارامتر‌های جوی است که مردم سراوان در مورد حالات مختلف آن اصطلاحات زیادی دارند، اما به گفته محمد‌نعیم ملازهی کارشناس هواشناسی سراوان پدیده‌های ریزشی نیز در این منطقه دارای تعابیر و اصطلاحات محلی هستند.

وی گفت: مردم سراوان به پدیده باران «حور» و پدیده تگرگ «تُلُونگَر» می‌گویند. حتی باران ملایم نیز اصطلاحی خاص با عنوان «نم‌گوار» دارد.

ملازهی در ادامه افزود: در زبان محلی پدیده رعد و برق نیز واژه‌های دیگری دارد، «اِستون» همان رعد و «گَروک» برق خوانده می‌شود. در زبان محلی مردم بلوچ این منطقه برای ابر نیز واژه محلی به نام «جَمبَد» وجود دارد.

این کارشناس با بیان اینکه خشکسالی، پایین رفتن طبیعی آب چاه‌ها در تابستان‌ها و خسارت‌های ناشی از باران به کشاورزان نیز در بین این مردم اصطلاحات خاصی دارد، بیان کرد: «جوهان یوسین» اصطلاحی است که کشاورزان خسارت زده از باران‌ها خوب بیاد دارند. «زال» یا همان فروکش کردن آب سفره‌های زیرزمینی نیز در واژگان زبان بومیان سراوان بکار می‌رود.

گفت‌وگو از: محمد فرتوت عنایت، خبرنگار ایسنا، منطقه سیستان و بلوچستان

انتهای پیام