اسم جزیره هرمز این روزها بیشتر سر زبان‌ها افتاده است؛ جزیره تنهای جنوب. جزیره‏‌ای در نزدیکی قشم که نه تجاری است، نه منطقه آزاد. بیشتر هم کسانی از آن دیدن می‏‌کنند که طبیعت‌دوستند و شیفته مکان‌های خلوت و آرام. البته هنردوستان هم این جزیره را می‌شناسند؛ جزیره‏‌ای که بارها ساحلش بوم نقاشی شده و خاک رنگ‎به‌رنگش با قلم‌موی دست هنرمندان، ابزار خلق زیباترین فرش‌های محیطی شده و بارها رنگین‏‌کمانی از خاک جزیره بر ساحلش نقش بسته است.

اما شگفتی جزیره هرمز تنها به رنگین بودن خاکش نیست؛ عجیب‌ترین مورد در این جزیره، «خوردنی» بودن بخشی از این خاک رنگارنگ است. در میان کوه‏‌های رنگ به رنگ جزیره که سبز، قهوه‏‌ای، سفید، اُخرایی، سرخ و سیاهند، «کوه سرخ» چیز دیگری است؛ خاکش را هم می‌خورند، هم می‌بَرند.

مردم بومی هرمز به این خاک سرخ، «گِلَک» می‏‌گویند و آن را برای پخت نوعی نان محلی به کار می‎برند و از آن به عنوان ادویه برای طعم‎دار کردن ترشی هم استفاده می‏‌کنند. اما مهم‏ترین غذایی که به کمک گِلَک درست می‎شود، ماهی است. در این غذا، ماهی ساردین با نارنج و گلک طعم‎دار و بعد از مدتی پخته شده و با نان خورده می‏‌شود. غذاهایی که با این خاک سرخ پخته می‎شوند مزه ترش دارند و به آن‏ها پسوند «سوراغ» داده می‎شود؛ نان سوراغ، ماهی و ترشی سوراغ.

خاک این کوه سرخ مملو از اکسید آهن است و علاوه بر مصارف خوراکی، برای کارهای هنری هم مورد استفاده قرار می‎‌گیرد. اما هیچ‌کدام از این موارد ایرادی ندارد و مشکلی در جزیره ایجاد نکرده است. مشکل اصلی اینجاست که چون این خاک، استفاده صنعتی هم دارد و برای ساخت رنگ‎های صنعتی، سرامیک، صنایع شیمیایی، سیمان، پلاستیک، کاغذ‌سازی، شیشه‌سازی و لوازم آرایشی هم استفاده می‏‌شود، برداشت فله‌ای از آن زیاد است.

بر اساس اطلاعاتی که در برخی سایت‌ها منتشر شده است، خاک سرخ از سال 1314 استخراج می‌شده و پس از انقلاب چند سال معدن خاک سرخ در اختیار دولت بوده و از سال 1370 این معدن از سوی وزارت معادن و فلزات به شرکتی خصوصی واگذار شده که در واقع تنها شرکت خصوصی است که در جزیره هرمز باطله‎برداری، استخراج و خردایش کان‌سنگ می‌کند. البته تنها بخش کوچکی از خاک سرخ استخراجی در صنایع داخلی استفاده می‎شود و این خاک با ارزش از سوی این شرکت خصوصی کشتی کشتی به کشورهایی چون چین و هند و آلمان صادر می‏‌شود.

برداشت فله‌ای خاک جزیره چنان زیاد است که به نظر می‌رسد نوعی فاجعه زیست‌محیطی در هرمز در حال وقوع است و اگر فکری به حال این موضوع نشود، شاید 20 سال بعد چیزی از خاک سرخ نماند. از سوی دیگر، استخراج خاک سرخ و دیگر خاک‏‌های رنگین آلودگی محیط زیستی هم برای جزیره در پی داشته و حتی دانش‏‌آموزان برخی مجتمع‏‌های آموزشی که در نزدیکی معدن قرار دارند به بیماری‏‌های ریوی، چشمی یا تنگی نفس مبتلا شده‎اند.

مردم محلی هم بارها به این صادرات خاک تَن جزیره اعتراض کرده‌اند و می‎گویند این استخراج به جزیره و وضعیت معیشت آنها هیچ کمکی نمی‌کند و آن‏ها از عواید خاک سرخ کاملاً بی‌بهره‎اند ‎و اشتغال‌زایی معدن تنها برای افرادی به تعداد کمتر از انگشتان دست کمک کرده است و این اشتغال‏‌زایی را می‏‌توان با حفظ خاک رنگین جزیره و جذب توریسم، بیشتر و بیشتر کرد.

عرفان خوشخو - عکاس ایسنا - در ایام نوروز سری به این جزیره زد تا حاصل آن تهیه گزارشی تصویری از این جزیره خاص باشد؛ گزارشی که نهم فروردین بر روی خروجی این خبرگزاری قرار گرفت.

او در بخشی از توضیح گزارش تصویری خود آورده است: «هرمز جزیره‌ای بیضی شکل از نوع گنبد نمکی است و به مساحت 42 کیلومتر مربع در ورودی خلیج فارس در 8 کیلومتری بندرعباس قرار دارد. این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. سطح جزیره هرمز را طبقات رسوبی و آتشفشانی تشکیل داده است. طبقات نمکی نیز به صورت تپه‌هایی قسمت اعظم جزیره را پوشانده‌اند و اغلب از جنس نمک طعام هستند.

به دلیل بارش‌های اندک جوی و نمکی بودن خاک و شور بودن آب، هیچ نوع مرتع و گیاهی در جزیره وجود ندارد. جزیره هرمز در میان زمین‌شناسان به علت این‌که از گونه‌های مختلف خاک تشکیل شده و تنوع بالایی دارد، به بهشت زمین‌شناسی مشهور شده است.»

ایسنا - آزاده شمس

انتهای پیام