میزان نفوذ ورزش در سطح جامعه نه ارتباطی با مدالهای المپیک دارد نه به جام جهانی رفتن و نه به تعداد صفرهایی که جلوی قرارداد بازیکنان نقش می بندد.
سرویس علم ورزش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، با علم به اهمیت ورزش همگانی و نقش توسعه آن در افزایش سطح سلامت جامعه و توجه به اصل فعالیت بدنی به عنوان مهمترین مساله در پیشگیری از بروز بیماریها، ناهنجاریهای رفتاری، قامتی و اخلاقی میزگردی با محوریت توجه به ورزش همگانی و بررسی نقاط قوت، ضعف، فرصتها و تهدیدها را با حضور دکتر غلامرضا شعبانیبهار معاون ورزش همگانی وزارت ورزش و جوانان، دکتر علی مجدآرا رئیس فدراسیون ورزشهای همگانی و دکتر فرزاد غفوری عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار کرد.
رشد ورزش همگانی هرچند در سال های اخیر نسبت به ورزش قهرمانی بسیار کمرنگ بوده، اما با روی کار آمدن دولت جدید و به دنبال آن قرار گرفتن کادری تحصیلکرده و علمی در راس ورزش، امیدواری به گسترش این بعد کمرنگ اما بسیار مهم در حوزه ورزش افزایش یافته و امید آن میرود با وجود چالشها، تهدیدها و محدودیتهای موجود در سطح جامعه در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی با استفاده از ظرفیتهای بالقوهای که به گفته کارشناسان در سطح کشور وجود دارد، ورزش همگانی به اندازهای رشد پیدا کند که در کنار سایر فعالیتهای روزمره جزو سبد زندگی مردم قرار بگیرد.
ایسنا: در باب ورزش همگانی صحبت بسیار شده و کمتر کسی است که به اهمیت آن اقرار نکند. اما چیزی که در این میان مغفول واقع شده، ماهیت ورزش همگانی است. چه گونه فعالیتی را میتوان به عنوان ورزش همگانی در نظر گرفت؟
شعبانی بهار: این یکی از مهمترین سوالهایی است که ابتدا به آن باید پاسخ داده شود. اصل ورزش نه بر مدال مبتنی است و نه بر سکوی قهرمانی و نه ردهبندی المپیک و نه حتی برنامههایی که در قالب ورزش همگانی انچام میشود. اصل ورزش فعالیت بدنی و تحرک است. کارگری را در نظر بگیرید که از صبح تا عصر روی ساختمان فعالیت دارد. اما یک دقیقه در روز هم ورزش به آن شکلی که در نظر عموم مردم است انجام نمیدهد. آیا این فرد ورزش انجام نداده است؟ این فعالیت بدنی کارگر خودش یک ورزش است. ورزشی که در هیچ آماری ثبت نشده و هیچ جا هم دیده نمیشود. در سوی مقابل کسی هم هست که پیاده روی نمی کند اما نه آن قدر که حتی ضربان قلبش بالا برود و فکر میکند ورزش کرده است. پس در پاسخ به سوال شما باید گفت اصل ورزش همگانی فعالیت بدنی است و هر کسی که به طور مستمر فعالیت بدنی اضافه بر فعالیتهای روزمره زندگی داشته باشد ورزش کرده است.
ایسنا: انتظار آن میرفت که با روی کار آمدن وزیری از دل جامعه علمی ورزش، توجه به ورزش همگانی نسبت به گذشته بسیار بیشتر شود.
شعبانی بهار: ورزش به معنای عام به عنوان زیربنای توسعه جامعه انسانی از یک طرف و از سوی دیگر از ضروریترین فعالیتهایی است که میتواند نیروی انسانی و منابع آن را در جهت فعالیت بهینه آماده کند. بنده با این رویکرد به وزارت ورزش آمدم و به همراه دکتر گودرزی، این اعتقاد را داریم که ورزش همگانی از مهمترین اولویتهای ورزش در ایران باید مطرح باشد و رویکرد اصلی ما پرداختن آحاد مردم به فعالیتهای ورزشی است. ما درصددیم بر همین اساس تمامی سازوکارهای اجرای فعالیتهای ورزشی توسط آحاد مردم را فراهم کنیم. ما با کمک متخصصان و با بررسیهای متعدد فرصتها، تهدیدات، ضعفها و نقاط قوت خود را در رابطه با ورزش همگانی استخراج کردیم و برنامههای خود را بر این اساس تنظیم کردیم.
ایسنا: منظورتان چارت SWOT است؟
شعبانی بهار: بله این چارت برای بررسی چهار عنصر مهم در هر پژوهش مورد استفاده قرار میگیرد و به بررسی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و چالشها میپردازد. بر اساس بررسیهای صورت گرفته این چهار عنصر در ورزش همگانی به این شکل است:
فرصتها:
• مهمترین فرصت برای توسعه ورزش همگانی در ایران این است که ما تاکیدات قانونی خوبی برای انجام فعالیتهای ورزشی توسط مردم داریم که همان قانون اساسی کشور است که میگوید ورزش باید برای همه و به صورت رایگان باشد.
• دومین فرصت، نگاه دینی و مذهبی به ورزش در ایران است که در منابع قرآنی و سیره ائمه علیهم السلام تاکیدات بسیاری بر انجام فعالیتهای ورزشی توسط آحاد جامعه اسلامی در سنین مختلف شده است.
• سومین فرصت که در خارج از وزارتخانه است، نگاه مسئولان عالی رتبه به ورزش میباشد. که در طول سالیان مختلف از بالاترین مقام عالی رتبه کشور که رهبر معظم انقلاب اسلامی هستند تا رییس جمهور و نمایندگان مجلس و وزرا، همواره در صحبتهای خود تاکید بسیاری بر ورزش همگانی و ضرورت توسعه آن در کشور داشتهاند. حتی وزیر ورزش به عنوان سکاندار ورزش ایران اخیرا در بوشهر گفت رسالت ما باید همگانی کردن ورزش در کشور باشد. مردم باید به اهمیت ورزش برای سلامتی خود آگاه شوند و ما نیز باید امکانات این امر را برای مردم فراهم کنیم.
• در کشور ما ظرفیتهای طبیعی بسیار خوبی برای ورزشهایی مانند کوهنوردی و... وجود دارد. همچنین از توسعه ورزش در اماکنی مانند مساجد و مدارس باید به خوبی برای سوق دادن مردم و مخصوصا جوانان به خوبی استفاده شود که این نیز خود یکی از بهترین فرصتهاست.
• نگاه مجامع بینالمللی مانند tafisa، در همگانی کردن ورزش در جوامع و خارج کردن آن از عهده دولت به عنوان یکی دیگر از فرصتها در جهت رشد ورزش همگانی مطرح است.
تهدیدها
• یکی از مهمترین آنها مشکلات اقتصادی مردم است. کما اینکه برخی از مردم میگویند از صبح تا شب گرفتاری مالی داریم و از هر فرصتی برای کسب پول و درآمد استفاده میکنیم و با این اوصاف دیگر فرصت و رغبتی برای انجام فعالیتهای ورزشی برای ما نمیماند. به واقع مشکلات اقتصادی باعث میشود که ورزش دیگر جزو برنامه زندگی به مردم قرار نگیرد که این یک خطر جدی است.
• یکی از مشکلات دیگر در این راه رشد شهرنشینی در کشور است که با توجه به آلودگی زیاد هوا در تهران و شهرهای بزرگ دیگر، ما به هیچ وجه توصیه نمیکنیم مردم در این هوای آلوده به انجام فعالیتهای ورزشی بپردازند.
• یکی از مهمترین تهدیدات نبود عزم ملی برای توسعه ورزش همگانی در کشور است. تمام دستگاهها و مسئولان از ردههای بالا تا پایین دارای عزم جدی برای توسعه ورزش همگانی در ایران نیستند و این در حالی است که این وظیفه به تنهایی از عهده وزارت ورزش و جوانان برنمیآید و ارگانهای دیگر مانند آموزش عالی، آموزش و پرورش، نیروهای مسلح، باید به کمک وزارت ورزش بیایند و نقش و وظیفه خود را ایفا کنند.متاسفانه نگاه سیستمی در این بخش وجود ندارد. یک مدیر، برنامهای را قبول دارد و دیگری قبول ندارد و همان طور که رهبر معظم انقلاب فرمودند، عزم ملی برای توسعه ورزش همگانی در کشور وجود ندارد.
• تهدید دیگر بحث احتیاط و روی آوردن نسل جوان به مواد مخدر است. متاسفانه امروزه مواد مخدر نه تنها یک تهدید ملی بلکه یک تهدید جهانی است. من در سفری که به یکی از استانهای مرزی داشتم، متوجه شدم تا دلتان بخواهد مواد مخدر وجود دارد و از آنجا کل کشور تغذیه میشود. این خطر بسیار مهمی است که مردم ایران مخصوصا جوانان را هدف قرار داده است.
نقاط قوت
• یکی از نقاط قوت ما در جهت توسعه ورزش همگانی در ایران وجود نهادها و فدراسیونهای مرتبط با ورزش همگانی است. ورزش همگانی یک فدراسیون مستقل دارد که این فدراسیون نگاه ویژهای در جهت توسعه این بخش در جامعه دارد و فعالیتهایی را نیز در این خصوص دنبال میکند. در کنار آن فدراسیون ورزشهای روستایی و بومی محلی میتواند نقش بسزایی در پیشگیری ناهنجاریهای اجتماعی ایفا کند. در کنار این دو فدراسیون، فدراسیون انجمنهای ورزشی را نیز داریم که در جهت توسعه ورزش همگانی در کشور گام بردارد. به اعتقاد من ورزش همگانی نه سن، نه جنس و نه مکان میشناسد. من حتی میگویم برای انجام ورزش به لباس خاصی هم نیاز نیست. خود من حتی صبحها با کت و شلوار و البته با کفش مناسب هر روز 45 دقیقه ورزش میکنم.
• از نقاط قوت ورزش همگانی این است که نیاز به هزینه ندارد. در کشور ما وسایل بسیاری در پارکها و مکانهای عمومی برای استفاده مردم به صورت رایگان تعبیه شده است. البته در کشورهای دیگر مردمانشان معمولا پیادهروی در کنار دریاچه یا پارک را به عنوان اصلیترین فعالیت ورزشی خود در برنامهی روزانهشان قرار دادهاند پس این نشان میدهد ورزش همگانی لزوما نیازی به وسایل خاصی ندارد.
• نکته دیگر این است که یکی از برنامههای خوب ما برگزاری همایشهای پیادهروی است که به نظر من یکی از نقاط مثبت آن خانوادگی بودن آن است. در حال حاضر تمایل مردم با توجه به آگاهیشان از نقش ورزش در سلامتی خود در حال افزایش است و هماینک مردم میدانند که ورزش برای آنها مانند آب، امری حیاتی است و تمامی پزشکان به این نکته اذعان دارند که ورزش همگانی هم درمان و هم پیشگیری است.
• یکی دیگر از نقاط قوت در این بخش، توجه برخی رسانهها به فعالیتهای ورزشی است. اگر رسانهها توجه به ورزش همگانی را به عنوان یک ماموریت ملی قلمداد کنند، میتوان امید بسیار زیادی در جهت آگاهی رسانی به مردم و رشد و توسعه ورزش همگانی داشت. بخصوص در این مورد صداوسیما نقش تعیین کنندهای میتواند ایفا کند.
نقاط ضعف
• از مهمترین ضعفهای ما در ورزش همگانی ضعف تشکیلات و ساختار در این حوزه است. معاونت همگانی هنوز در وزارت ورزش به صورت قانونی تصویب نشده است و یکی از اهداف دکتر گودرزی این است که این حوزه به معاونت تبدیل شود. من حتی هنوز حکم سازمانی نیز ندارم و فقط از وزیر ورزش بابت قرار گرفتن در این سمت حکم گرفتهام. البته با سازمان برنامه و بودجه در تلاشیم تا چارت سازمانیمان را ثبت کنند.
• در بحث نگرش مردم به ورزش دچار مشکل هستیم چرا که خیلی از افراد ورزش را در زمره تفریحات به حساب میآورند و خیلی نگاه جدی به آن ندارند در صورتی که در دنیا ورزش به عنوان یکی از ضروریات زندگی محسوب میشود.
• از نقاط ضعف دیگر این است ورزش کارکنان هنوز متولی خاصی ندارد یا ورزش دانشگاهی نیز به صورت دقیق در بخش سوق دادن دانشجویان به ورزش همگانی دارای متولی نیست. یکی از بحثهای ما که همواره مورد حمایت وزارت ورزش نیز بوده این است که در این باره اداره رفاه و ورزش کارکنان هرچه زودتر تشکیل شود و در کل کشور ارگانها با ایجاد بخش های تخصصی در جهت توسعه و تشویق زیرمجموعه خود به انجام فعالیتهای ورزشی به صورت اساسی گام بردارند.
• نکته بعدی این است که در دستگاههای اجرایی یک نگاه سیستمی در مقوله ورزش همگانی وجود ندارد. به عنوان مثال مشخص نیست مسئول تربیت بدنی وزارت کشور چه شخصی است و اینکه آیا استانداریها مسئول تربیت بدنی دارند یا خیر که متاسفانه ندارند.
• از دیگر نقاط ضعف ما این است که در حال حاضر یک بودجه مختص ورزش همگانی در ایران وجود ندارد در صورتی که با تامین بودجه مناسب برای رشد ورزش همگانی در کشور، میتوانیم از بسیاری از هزینههای دیگر جلوگیری کنیم.
• نکته دیگر در بحث ورزش بانوان، گرفتاری این قشر از جامعه در مشاغل مختلف یکی از نقاط ضعف ماست چرا که آنها نمیتوانند به خوبی به ورزش بپردازند. اگر مادران ما به ورزش همگانی نپردازند، ورزش به داخل خانوادهها نفوذ پیدا نمیکند. در حالی که بهترین منفذ برای ورود ورزش به خانوادهها مادران هستند.
• در ایران تفاوتی میان ورزش حرفهای و ورزش همگانی به طور مشخص وجود ندارد و اکثریت مسئولان، ورزش را در کسب مدال و عناوین قهرمانی میبینند. همانطور که اگر برنامههای صداوسیما و اخبار و رسانهها را پیگیری کنید، مشاهده خواهید کرد که چند درصد از این اخبار به ورزش فوتبال و در مجموع ورزش حرفهای اختصاص دارد و چند درصد آن به ورزش همگانی اختصاص یافته است. متاسفانه نگاه جدی به امر ورزش همگانی در ایران وجود ندارد و سلامت مردم برای رسانهها جذابیتی نداشته است تا همانند ورزش حرفه ای به آن بپردازند.
غفوری:معاونت همگانی وزارت ورزش میتواند با رسانهها و مخصوصا صداوسیما همکاری بسیار نزدیکی داشته باشد. به عنوان مثال انیمیشنهایی مانند آقای گاز یا برق و یا سیا ساکتی در رابطه با ورزش نیز از صداوسیما پخش شود تا بتوان اهمیت ورزش را برای مردم به صورت سادهتری تبیین کرد و آنها را به این سمت سوق داد. حتی نشان دادن و مقایسه افراد ورزشکار و غیر ورزشکار و نحوه اندام آنها نیز میتواند تاثیر بسزایی در این امر داشته باشد. مخاطبان ورزش همگانی در ایران نزدیک به 95 درصد مردم جامعه هستند و دولت باید به این قشر عظیم خدمات بدهد و نباید به اعتقاد من بودجهای را صرف ورزش قهرمانی کند.
ایسنا: در بخش فرصتها رسانهها را جزو فرصتها به حساب آوردید، اما فکر نمیکنید رسانههای فوتبال زده که سهم بسیار اندکی در اطلاع رسانی در این بخش دارند را باید جزو نقاط ضعف به حساب آورد؟ چند درصد اخبار و برنامههای رسانههای مکتوب و تصویری به ورزش همگانی اختصاص پیدا کرده است؟
شعبانی بهار: بله. این مساله را قبول دارم. صداوسیما باید درصد قابل توجهی از وقت خود را به ساخت برنامههایی در جهت تشویق مردم به انجام فعالیتهای ورزشی و فراگیر کردن ورزش در جامعه اختصاص دهد. حتی شبکه ورزش به عنوان یک شبکه تخصصی بیشتر برنامههای خود را به فوتبال و ورزش قهرمانی اختصاص داده است و نتوانسته تاثیرگذاری خاصی در تشویق مردم به فعالیتهای ورزشی و به تبع آن بالارفتن میزان سلامت درجامعه داشته باشد. خب وقتی رسانهای این تشخیص را ندهد دیگر از آحاد مردم چه انتظاری میتوانیم داشته باشیم. هفته پیش 20 هزار نفر در مسابقههای ورزشهای همگانی شرکت کردند اما در یک روزنامه خبر آن پوشش داده نشد، اما اگر فلان بازیکن در فلان تیم خارجی کوچکترین کاری انجام دهد تمام رسانهها خبر آن را پوشش میدهند.
ایسنا: فکر میکنید فرهنگ سازی تا چه اندازه در این مساله موثر است؟
شعبانی بهارقطعا تاثیر دارد. مگر مردم ما تا 20 سال پیش کمربند ایمنی میبستند؟ البته قبول دارم که فرهنگ سازی یکی از عوامل بود و مسائل تنبیهی هم تاثیر داشت. اما به هر حال این کار جواب داد. این روزها هر کسی بد رانندگی کند به او به شوخی میگویند سیا ساکتی! ببینید تلویزیون چقدر میتواند نقش داشته باشد. من حتی به در نشستی که با مسئولان صداوسیما داشتم به عنوان مثال یک پیشنهاد دادم و آن اینکه شما تفاوت زانوی یک ورزشکار را با یک غیر ورزشکار نشان دهید و به خوبی تبیین کنید که ورزش تا چه میزان میتواند تاثیرات مثبتی بر اندام بدن داشته باشد. با آگاهی رسانی صداوسیما در چنین مواردی میتوانیم مردم بسیاری را به این سمت سوق دهیم که ورزش را جزو اولویتهای زندگی خود قرار دهند.
ایسنا: آقای مجدآرا. با توجه به جایگاهی که وزارت ورزش برای فدراسیون ورزشهای همگانی قائل شده و اصل وجود آن را یکی از فرصتهای ورزش همگانی در ایران میداند، فکر میکنید فدراسیون ورزشهای همگانی در سالهای اخیر چقدر موفق بوده است؟
مجدآرا:همه میدانیم که ورزش همگانی نقش بسیار مهمی را در میزان سلامت مردم یک جامعه ایفا میکند. اما در عمل اعتقادی به این قضیه وجود ندارد. همان طور که یک دکتر خود میداند که سیگار چه ضررهایی را به بدن وارد میکند اما خود سیگار میکشد. ما باید به سمتی برویم که دانش خود را به عمل تبدیل کنیم و به دنبال عملیاتی کردن آنها باشیم. به نظر من در هر برنامهریزی باید فرصتها و تهدیدها نیز به درستی تبیین شود و مهمترین بخش یک برنامه این است که چگونه مورد اجرا قرار بگیرد که بستگی به یک سری عوامل جانبی دارد. به عنوان مثال وقتی پدر یک خانواده دو شیفت کار میکند و به خانه میرسد، دیگر حوصلهای برای فعالیت ورزشی ندارد. پس ابتدا باید این گونه مسائل در جامعه حل شود تا شاهد رشد ورزش همگانی در جامعه باشیم چرا که این مسائل ریشهای نقش مهمی را در ایجاد انگیزه مردم برای انجام فعالیتهای ورزشی دارد. فرهنگ، یک پروسه یک شبه نیست و لازم است سالیان زیادی در این باره به صورت جدی وارد عمل شویم. اینکه مسئولان و مردم بدانند که ورزش چه مزایایی برای آنها دارد تا حدود زیادی انجام شده است.
ایسنا: اما بر اساس آمارهایی که وجود دارد حتی آن درصدی از مردم که مشکلات اقتصادی کمتری دارند نیز به ورزش روی نمیآورند. نمیشود گفت که صرفا مشکلات مالی باعث شده ورزش برای مردم یک فعالیت لوکس باشد.
مجدآرا: اگر بخواهیم سیاهنمایی کنیم اصلا درست نیست. به عنوان مثال یکی از دوستان 8 سال پیش اعلام کرد درصد مشارکت مردم در ورزش همگانی 8 درصد است و در تحقیق جدید خود میگوید این میزان به 3 درصد رسیده است. خب اگر قبلی درست بوده پس بررسی جدید بر چه مبنایی صورت گرفته است؟ تا این حد که رسانهها به ورزش میپردازند و مسائل آن را مورد بررسی قرار میدهند، به هیچ حوزهای نمیپردازند. حتی مادر من هم ورزش را نقد میکند. آیا در صنعت و کشاورزی ما همه چیز مطلوب است؟ به خدا وضعیت آنها صد پله بدتر از ورزش ماست اما نه نمایندهای سراغشان میرود و نه کسی با آنها کار دارد. چرا که به اندازه ورزش در چشم نیستند. مگر میشود که تا این حد میزان فعالیتهای ورزشی در مردم پایین باشد و روند کاهشی داشته باشد؟
ایسنا: چرا نمیشود؟ آیا این میزان بالای شیوع دیابت، فقر حرکتی، پوکی استخوان، بیماریهای قلبی عروقی، فشار خون، سرطان و ... موید این آمار اندک نیست؟
مجدآرا: یک سال و نیم تلاش کردیم و سه نفر از نخبگان در این باره اقدام به آمارگیری کردند که هماینک در حال نتیجهگیری است و بررسی آنها نشان میدهد 22 درصد مردم در ورزش همگانی شرکت دارند. به اعتقاد من ورزش همگانی محدودیت زمانی و مکانی ندارد و هر کس به نیازهای حرکتی خود پاسخ بدهد، به معنای ورزش کردن است.
غفوری: در مورد ورزش همگانی باید بگویم آنقدر هم وضعیتش در کشور ما بدبینانه نیست و منصفانه نیست که بخواهیم تمامی کارها را زیر سوال ببریم و بگوییم کاری انجام نشده است. در حال حاضر به عنوان مثال در برخی از ایالتهای آمریکا چاقی مردم تا حدی زیادشده که افراد بسیاری دچار این عارضه هستند اما باید بگویم سایز شکم در افراد به ورزش ارتباطی ندارند و طرز تغذیه نقش مهمتری را ایفا میکند و در این باره قندهای مصرفی، تغذیه غلط و... بسیار حائز اهمیت است. به نظر من ورزش هنوز در زندگی خانوارهای ایرانی وارد نشده و به این زودیها هم این اتفاق نخواهد افتاد. تعداد زیادی از مردم به علت مشکلات اقتصادی که دارند خیلی به فکر انجام فعالیتهای ورزشی نیستند. کسی که کارگر ساختمانی است و مشکلات مالی عدیدهای دارد و حقوقش کفاف خرج زندگیاش را نمیدهد مجبور است چند شیفت کار کند تا خرج زندگیاش را دربیاورد. پس چطور میتواند با این اوصاف ورزش را نیز جزو اولویتهای خود قرار دهد. پس این میزان مشارکت کم مردم در فعالیتهای ورزشی برای کشور ما امری طبیعی و قابل پیشبینی است که این آمار در کشوری مانند آمریکا نشان میدهد 50 درصد مردم آنها در فعالیتهای ورزشی به صورت منظم شرکت دارند. متاسفانه مردم ما عادت به خودسانسوری دارند و چیزی را که اظهار میکنند با واقعیت تفاوت زیادی دارد یا فکر میکنند ورزش این است که چند دقیقه راه بروند. پس در دادن آمار خود را ورزشکار میدانند.
ایسنا: شاخصهایتان در تعریف ورزش همگانی چیست؟ چه گونه فعالیتی را ورزش همگانی به حساب میآورید که نتیجه آن آمار نفوذ 22 درصدی ورزش در مردم ایران است؟
مجدآرا: اگر هر کس سه روز در هفته و حداقل 20 دقیقه در هر نوبت ورزش کند، جزو آمار ما محسوب میشود!
ایسنا: یعنی کسی که یک ساعت در هفته ورزش انجام بدهد جزو آمار ورزش همگانی محسوب میشود؟
مجدآرا: به شرطی که ورزش آنها استمرار داشته باشد. در تعریف ورزش همگانی باید گفت که هر کس در هر زمان و مکان و هر شرایطی باید بتواند فعالیت ورزشی انجام دهد. ما در آمارهای خود به هیچ وجه پیادهروی را جزو آمار قرار ندادیم. مثلا اینکه 4 سال پیش در یک استان 70 نفر در همایش پیادهروی میکردند و امسال این رقم به 300 نفر رسیده است را اصلا محاسبه نمیکنیم. میخواهم بگویم شاخصها و معیارمان کاملا علمی بوده در صورتی که تحقیقات گذشته را که نگاه میکردیم متوجه شدیم شاخصها به هیچ وجه درست نیست و با میزان آمار ورزش همگانی در کشور همخوانی ندارد. مثلا از هیاتهای استانی آمار میگرفتند که چند نفر در هر استان به فعالیت ورزشی میپردازد که به نظر من آمار آنها کاملا غلط بود. یا اینکه مبنایشان این بود هر کسی کارت بیمه ورزشی گرفته پس ورزشکار است و بر اساس آن اقدام به اعلام درصد مشارکت مردم در فعالیتهای ورزشی میکردند که این اصلا درست نیست. ما میگوییم آمار کسانی که در خانه یا محل کار ورزش میکنند یا کسی که کارگر است و فعالیت بدنی شدیدی در روز دارد، کجاست؟ یا آن کسی که در باشگاه ورزشی فعالیت بدنی انجام میدهد، آمارش کجاست؟ یا کسانی که در پارکها و بوستانها و در محلات به ورزش میپردازند، آمارشان کجاست؟ آیا در این آمارهایی که پیش از این اعلام شده این موارد مد نظر قرار گرفته است.
غفوری: این گفته آقای مجدآرا که 20 دقیقه ورزش برای سلامت مردم مناسب است را قبول ندارم. چرا که هفتهای یک ساعت ورزش، سیستمهای انرژی بدن را به کار نمیگیرد و نمیتواند نقش تعیین کنندهای در سلامت افراد داشته باشد چرا که ورزش باید موجب تعریق و افزایش ظرفیت تنفسی در افراد شود. کسی که در پارک قدم میزند فکر میکند در حال ورزش کردن است. اما این قدم زدن باید طوری باشد که موجب افزایش تعریق و تنفس شود. البته در مورد آمار باید بگویم آماری که آقای مجدآرا اعلام کرد آمار درستی است. تحقیق خود من در سال 86 نشان داد میزان مشارکت مردم در فعالیتهای ورزشی 19.2 درصد بوده است و اینکه این میزان در حال حاضر به 21 درصد رسیده، میتواند واقعبینانه باشد.
ایسنا: مردم چقدر با ورزش همگانی احساس نزدیکی میکنند. چرا احساس قرابتی که با فوتبال و کشتی و ... وجود دارد نسبت به ورزش همگانی وجود ندارد؟
مجدآرا: ما معتقدیم پس از فوتبال در آمادگی جسمانی، بیشترین مخاطب را در سطح کشور داریم و مردم استقبال بسیار زیادی از کلاسهای انجمنهای زیرمجموعه ما دارند. اما آمار هیچ کدام از اینها در تحقیقات مورد بررسی قرار نگرفته است و هیچ کدام از محققین این شاخصها را در نظر نگرفتهاند. شاخص اصلی ما سخنان مقام معظم رهبری است که 5 سال پیش به مسئولان توصیه کردند و در حال حاضر هم توصیه میکنند که ورزش همگانی را جدی بگیرند چرا که باعث نشاط و شادابی در جامعه میشود. یکی از نقاط قوت ما این است که این سخنان گهربار را داریم. حتی هنگامی که رییس فدراسیون جهانی (tafisa) به ایران آمد، وقتی این سخن رهبری را درباره ورزش همگانی مشاهده کرد، گفت: کاش سایر رهبران دینی در دنیا هم تا این میزان به ورزش همگانی اهمیت میدادند و باید بگویم این سخنان مهمترین پشتوانه ما در راهی است که انتخاب کردهایم. سال گذشته ما نزد رهبری رفتیم و ایشان فرمودند وضعیت ورزش همگانی نسبت به گذشته بهتر شده است. البته مطمئنا صددرصد راضی نیستند.
ایسنا: آیا متر شما برای سنجش میزان ورزش همگانی برگزاری همایشهای پیادهروی است؟ آیا قبول دارید تماشای عدهای در تلویزیون بدون کفش و لباس مناسب که به امید برنده شدن خودرو در یک همایش شرکت کردهاند، به هیچ وجه حس ورزش همگانی را به انسان القا نمیکند؟
مجدآرا: من به هر کسی که انتقادی نسبت به برگزاری همایشهای پیادهروی میگویم پیشنهاد شما برای نهادینه کردن ورزش در جامعه چیست؟ من در سفری که به یکی از شهرهای دورافتاده داشتم، به خدا قسم جوانانی را دیدم که تنها خواستهشان این بود که به ما دو توپ فوتبال بدهید تا بتوانیم ما هم ورزش کنیم. پس ببینید مردم تا چه حد در زمینه امکانات با مشکل مواجه هستند. باید بگویم ما ریالی بابت جوایز همایشهای پیادهروی پرداخت نمیکنیم و تمامی این هزینهها از سوی اسپانسر پرداخت میشود. راجع به انتقادهایی که به همایشهای پیادهروی میشود لازم است که یک نکته را بگویم. در همه استانها این کار انجام میشود اما تمامی آنها پخش تلویزیونی نمیشود. اسپانسرها هزینه را میدهند یا یک پراید را بر اساس قرعهکشی اهدا میکنند اما در کنار آن صدها دوچرخه، تردمیل و وسایل ورزشی نیز میدهند. این کارهای ما در سوق دادن مردم به انجام پیادهروی اثرگذار بوده کما اینکه 4 سال پیش دریاچه شورابیل دو هزار نفر هم در پیادهروی شرکت نمیکردند اما هماینک هر روز صبح و بعدازظهر جمعیت بسیار زیادی از مردم به آنجا میروند و پیادهروی میکنند که این نشان میدهد ورزش نهادینه شده است.
شعبانی بهار: خیلی از دوستان به ما خرده گرفتند که رویکرد برگزاری همایشهای پیادهروی با جایزه پراید را اصلاح کنید که من گفتم ما کاری با این قضیه نداریم حتی کمک هم میکنیم اما باید برنامههایی مانند پیادهروی، کوهپیمایی و دوچرخهسواری را اجرا کنیم و جوایز ورزشی برای آنها مانند تردمیل و دوچرخه اختصاص دهیم. کما اینکه در اصفهان شهرداری 2500 دوچرخه را آورد که برای استفاده مردم در اختیار آنهاگذاشت و آنها پس از استفاده آن را پس میدادند. ما نیز قصدمان روی آوردن به این گونه برنامههاست.
غفوری: به نظر من این نوع برنامهها یک نوع نمک است و آن را به هیچ وجه کافی نمیدانم. وزارت ورزش باید سیاستگذاری کند و نه در شانش و نه در توانش نیست که وارد کار اجرایی شود. فدراسیون همگانی نیز باید بر اساس این سیاستگذاریها وارد میدان شود و کار اجرایی را در دست گیرد. به نظر من دکتر شعبانی بهار میتواند خیلی در این حوزه اثرگذار باشد. برای اینکه حرف و حدیثها درباره میزان شرکت مردم در فعالیتهای ورزشی تمام شود و اینکه گفته نشود مردم به خاطر پراید در همایشهای پیادهروی شرکت میکنند آقای مجدآرا باید اطلاعات را بر اساس عدد و رقم بیان کند و یک کار ملی و تحقیق انجام گیرد تا اثر ورزش همگانی در بین مردم به درستی مشخص شود.
ایسنا: اما شخص وزیر ورزش پس از مقاومتهایی که در پرداخت بودجه به ورزش قهرمانی خصوصا فوتبال، به خرج داد، با انتقادهای زیادی روبرو شد و تحت فشار قرار گرفت. با این شرایط فکر میکنید وزارت ورزش بتواند خلاف جریان عظیمی که وجود دارد شنا کند؟
غفوری: در حال حاضر دو باشگاه بزرگ مانند پرسپولیس و استقلال عملا بودجههای کلان در ورزش را از آن خود کردهاند. این نگاه دکتر گودرزی در اختصاص اعتبارات به ورزش و مخالفت با دستمزدهای میلیاردی برخی ورزشکاران را بسیار خوب میدانم. در حال حاضر نگاه نمایندگان و مسئولان این است که فقط ورزش را در بعد قهرمانی آن و رفتن روی سکو میبینند. اما از شعبانی میخواهم مسئولان دیگر را نیز با این نگاه خود آشنا کند و آنها را در این امر همراه کنند. به نظر من بینظمی در فعالیتهای ورزشی از ورزش نکردن بسیار بدتر است و افرادی که ورزش نمیکنند، نسبت به کسانی به صورت غیر منظم ورزش میکنند، بسیار سالمتر هستند! خیلی از مسئولان برگزاری این گونه همایشهای پیادهروی را جزو بیلان یا نتیجه کار خود میدانند در حالی که به اعتقاد من این گونه نیست.
شعبانی بهار: من ضد ورزشکاران حرفهای نیستم. اینکه برخی گودرزی را به عنوان یک فرد ضد فوتبال میشناسند را قبول ندارم بلکه نگاه ما در وزارت ورزش یک نگاه علمی و بنیادی به ورزش ایران است. البته کسانی هم که به ورزش قهرمانی نگاه ویژهای دارند عمدتا نگاه سیاسی دارند و با این کار میخواهند به دنیا نشان دهند ایران در انزوای سیاسی قرار ندارد. حتی بعضی مواقع شرایطی را ایجاد میکنند که به عنوان مثال میگویند اگر این تیم فوتبال مثلا به فلان مسابقهها نرود، نظام سقوط خواهد کرد و متاسفانه این نگاه نزد برخی مسئولان وجود دارد. حتی برخی با اینکه میدانند من معاون ورزش همگانی وزارت ورزش هستند، باز هم در مواجهه با من میپرسند نتایج تیم ملی در جام جهانی را چطور پیشبینی میکنید یا اینکه آندو تیموریان در ترکیب تیم ملی خواهد بود یا خیر. بنابراین میبینید که این نوع نگاه در نزد عامه مسئولان وجود دارد و به ورزش همگانی آن طور که باید توجه نمیکنند.
ایسنا: طبق قانون ورزش برای همه رایگان است. این رایگان بودن اما عملیاتی نشده است. با توجه به هزینه سنگین نگهداری اماکن ورزشی اکثر آنها به اجاره داده میشود. آن وقت چگونه انتظار داریم مردم به ورزش بپردازند. به هر حال نمیشود همه را مجبور کرد که فقط در پارک ورزش کنند؟
غفوری: ما در حال حاضر در کشور معتادان زیادی داریم اما تا زمانی که ندانیم مردم چه مشکلاتی دارند نمیتوانیم این گونه معضلات را به درستی و به طور اساسی حل کنیم. قانون اساسی ما میگوید ورزش برای همه رایگان است اما آیا میتوانیم یک باشگاه رایگان بگیریم و آن را در اختیار مردم قرار دهیم. وزیر ورزش نیز دوست دارد به همه شهرها در سراسر کشور امکانات بدهد اما وقتی پول ندارد چه کار میتواند انجام دهد؟ پس باید پول نیز به اندازه کافی به ورزش همگانی تزریق شود تا ما نیز بتوانیم در این راه عملکرد بهتری داشته باشیم.
ایسنا: برنامههای وزارت ورزش پس از روی کار آمدن دکتر گودرزی در توجه به ورزش همگانی را چطور ارزیابی میکنید؟
غفوری: در حال حاضر نگاه کلی وزارت ورزش به سمت اصلاح امور است. البته ممکن است افرادی در این وزارتخانه با این سیاستها موافق نباشند اما به اعتقاد من سیاستها به صورت درست در حال پیاده شدن است و رویکرد وزارت را در ورزش همگانی مثبت ارزیابی میکنم و بیانصافی است که بخواهیم خدمات این دوستان را در ورزش همگانی زیر سوال ببریم. البته خود دکتر شعبانی از وضعیت موجود ورزش همگانی مینالد و درصدد اصلاح آن برآمده است اما مطمئنا اختلاف نظرهایی نیز در این باره وجود دارد. اولین نکتهای که وزارت ورزش میتواند درباره توسعه ورزش همگانی در ایران انجام دهد، این است که یک شورا یا کمیته ثابتی را برای سیاستگذاری در ورزش همگانی تشکیل دهد تا اینقدر سازمانها و ارگانهای دیگر نگویند که این وظیفه ماست و با یکدیگر دعوا نکنند. در حال حاضر هماهنگی بیشتر میان فدراسیون همگانی با شهرداریها میتواند اثرات بیشتری را در این حوزه داشته باشد چرا که یکی از وظایف اصلی شهرداری، توجه به ورزش همگانی است که البته چند سالی است آنها نیز نگاه خوبی به ورزش همگانی داشتهاند. یکی از مشکلات اصلی ورزش همگانی این است که متولی آن در کشور به طور دقیق مشخص نیست و همه درباره آن اظهار نظر میکنند. معاونت ورزش همگانی در این وزارتخانه باید از نتایج تحقیقات علمی نهایت استفاده را ببرد و به اعتقاد من همین تحقیقاتی که تا به حال صورت گرفته، کافی است و نیاز به تحقیق جامع دیگری نیست.
ایسنا: آیا وزارت ورزش در دوره جدید خود اهمیت بیشتری نسبت به توسعه ورزش همگانی در مقابل ورزش حرفهای خواهد داشت یا همچنان شاهد مظلومیت حوزه ورزش همگانی خواهیم بود؟
شعبانی بهار: ما رابطهای میان تعداد مدالها با سلامتی مردم نمیبینیم. هر کشوری که مدالهای زیادی دارد لزوما مردم سالمتری ندارد. معتقدم اگر در بازیهای آسیایی اینچئون 100 مدال هم بگیریم این موضوع تاثیری در ورزش همگانی نخواهد داشت اما مطمئنا این موضوع میتواند تمایل به ورزش را در مردم بیشتر کند و تنها کارکرد این بخش نیز همین است. حتی رهبری نظام نیز بارها تاکید کردهاند به اندازهای که به ورزش همگانی اعتقاد دارم، به ورزش قهرمانی اعتقاد ندارم چرا که ورزش همگانی دارای اولویت بیشتری است. جالب است بدانید در کشورهای توسعه یافته هدف اولشان از ورزش رشد ورزش همگانی و به تبع آن افزایش سلامت مردمشان است اما در کشورهای جهان سوم اولویت را به کسب مدال دادهاند و در کشورهایی مانند ایران و افغانستان شاخص موفقیت ورزش با تعداد مدال ورزشکاران سنجیده میشود. اما کشورهای اروپایی به فکر توسعه ورزش در جوامع خود هستند. نگاه دکتر گودرزی و مجموعه مسئولان وزارت ورزش این است که ورزش همگانی میبایست بسیار بالاتر از ورزش قهرمانی باشد اما این نگاه نزد مسئولان سیاسی وجود ندارد. شما ببینید داستان مربوط به پیراهن تیم ملی ایران چه مصیبتی را برای ما درست کرد اما این همه سکته، چاقی و بیماریهای دیگر که بر اثر ورزش نکردن مردم به وجود میآید هیچ اهمیتی ندارد و صداوسیما به آن نمیپردازد اما درباره لباسهای تیم ملی بارها در صداوسیما و رسانهها بحث شد و مورد بررسی قرار گرفت که این مظلومیت ورزش همگانی در ایران را میرساند.
ایسنا: آیا وزارت ورزش برنامهای برای افزایش بودجه ورزش همگانی در نظر گرفته است؟
شعبانی بهار: نگاه ما این است که 20 درصد بودجه کلیه فدراسیونها باید به ورزش همگانی اختصاص یابد. اگر بودجه ورزش کشور 100 میلیارد تومان باشد 20 درصد آن میشود 20 میلیارد تومان.
ایسنا: اما تجربه این گونه دستورها در ورزش ایران خوشایند نیست. پیش از این هم در آیین نامه ها قوانینی وجود داشت که مثلا باشگاهها را مجبور به هزینه کردن در ورزش پایه میکرد و یا آن را ملزم به هزینه کردن در بخش بانوان میکرد. اما این طرحها عملا ره به جایی نبرد و مشتی فاکتور ارائه شد.
شعبانیبهار: بله کاملا درست است اما ما در نظر گرفتیم، اگر 10 میلیارد آن توسط فدراسیونها فاکتورسازی شود، باز 10 میلیارد باقی مانده رقم قابل توجهی خواهد بود! که مطمئنا میتواند نقش تعیین کننده در رشد و توسعه ورزش همگانی داشته باشد. شخص وزیر ورزش و جوانان نگاه ویژهای به بحث توسعه ورزش همگانی در سطح کشور دارد. ما سعی داریم این بودجه را نزد خود نگه داریم و مثلا به فدراسیون همگانی بگوییم شما به جای اینکه پیادهروی استانی برگزار کنید، یک روز اعلام کنید در کل کشور پیادهروی همگانی انجام خواهد شد و بعد صداوسیما و رسانهها را هم بیاوریم تا آن را پوشش مناسبی بدهند. آن وقت هزینه آن را وزارت ورزش تامین خواهد کرد. به علت عدم تخصیص اعتبار حتی یک برنامه در ورزش همگانی پارسال نداشتیم که اجرایی شود و انواع و اقسام برنامهها در حوزه ورزش همگانی یا برگزاری جشنوارههای مختلف و راهاندازی خانههای ورزشی در روستاها به علت کمبود اعتبارات لغو شد که این جای تاسف دارد.
شعبانیبهار گزارشی از لیست برنامههای ورزش همگانی در سال 92 در سراسر کشور را به ما نشان میدهد که تمام آنها بدون استثنا لغو شده و در ستون دلیل عبارت " به دلیل عدم تخصیص بودجه" درج شده است.
شعبانی بهار: برنامههای ملی را برای ورزش همگانی تدوین کردهایم و بودجه آن در اختیار ماست و قرار است توسط فدراسیون همگانی و با نظارت ما به انجام برسد. دکتر گودرزی این نکته را بارها مورد تاکید قرار دادند که توجه به ورزش همگانی جزو وظایف ذاتی تمامی فدراسیونهاست و به عنوان مثال رییس فدراسیون فوتبال باید بداند در کنار فوتبال به ورزش همگانی نیز توجه کرده و در جهت توسعه آن گام بردارد. من این رویکرد را به تنهایی در وزارت ورزش ایجاد نکردم بلکه با همفکری وزیر ورزش و دیگران این کار را انجام دادیم. در حالی که در گذشته برخی طرحی میدادند و معلوم نبود که آیا مسئول بالاتر این طرح را قبول کند یا خیر اما در حال حاضر این اتفاق نظر در بین مسئولان وزارت ورزش به طور کلی وجود دارد. ما به دروغ نمیتوانیم به گودرزی اطلاعات غلط بدهیم که این کار ما را سخت میکند اما راحتی کار ما این است که او حمایت بسیار خوبی نیز از ما به عمل میآورد حتی بارها نیز به من گفت نگاهت را اصلاح کن و نباید نگاه بخشی داشته باشی بلکه نگاهت باید ملی باشد.
ایسنا: در بحث ورزش قهرمانی با توجه به مخاطب خاص آن که صرفا محدود به جامعه ورزش میشود، سازمان دهی کار مشکلی نیست. اما در بحث ورزش همگانی با توجه به عام بودن آن نیاز به تعامل گسترده با سایر نهادهای مرتبط مانند وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت، شهرداریها استانداریها و ... احساس میشود در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟
شعبانی بهار: اگر دولت وزارت ورزش را در تنگنای مالی قرار ندهد، با این بسیج فکری میتوانیم در بخشهای مختلف ورزشهای همگانی را توسعه داده و به جایگاه واقعیاش برسانیم. یکی از راهکارهای ما این است که باید ورزش در خانوادهها نفوذ کند. یک راهکار دیگرمان استفاده از ورزش در کتب درسی دانشآموزان است. حتی پیرامون همین مطلب به وزیر ورزش پیشنهاد دادیم و او این موضوع را در جلسه هیات دولت مطرح کرد و پس از آن چند روز پیش تفاهمنامهای را با وزیر آموزش و پرورش امضا کردیم که او هم دستور داد درس آثار ورزش در کتاب فارسی بخوانیم کلاس چهارم گنجانده شود که این کار بسیار خوب و مثمر ثمری خواهد بود.
مجدآرا: من پیرامون صحبتهای آقای شعبانی بهار باید بگویم با وزیر آموزش و پرورش در دولت قبلی نیز جلسهای در این باره گذاشتم و پیشنهاد دادم که این کار را انجام دهیم. حتی معتقدم اگر راهکاری اندیشیده شود تا دانشآموزان در مقاطع ابتدایی همه یک گرمکن ورزشی بپوشند و به مدرسه بروند، نیز کار بسیار خوبی خواهد بود و در این باره فرهنگسازی خواهد شد. متاسفانه در کشور ما مردم به صورت پنهانی لباس ورزشی میپوشند و خیلی با آن در خیابان راه نمیروند بلکه با لباس رسمی به پارک میروند و در ماشین لباسهای خود را عوض میکنند.
شعبانی بهار: ما چنین پشتوانهی قویی از منابع انسانی در کشور داریم و یک کارگروه تخصصی نیز تشکیل دادیم که در آن افراد زیادی از متخصصان ورزشی حضور دارند و درباره مسائل و چالشهای پیش روی ورزش همگانی به بحث و تبادل نظر میپردازند تا راهکارهای خود را ارائه دهند. همچنین شورای راهبردی ورزش همگانی در وزارت ورزش ایجاد شد که این شورا دارای کارگروههایی است که در این باره به فعالیت میپردازند. تنها دغدغه ما فقط مسائل و مشکلات مالی است که اگر دولت نگاه ویژهای به این بخش داشته باشد، مطمئنا میتوانیم برنامههای خود را به خوبی پیش برده و به اهدافمان دست یابیم. البته نهادینه کردن ورزش همگانی کار یکی دو سال نیست و یک کار فرهنگی نیز میطلبد و به اعتقاد من حداقل 10 سال طول میکشد تا مردم فعالیتهای ورزشی را در اولویتهای زندگی خود قرار دهند و به صورت منظم به آن بپردازند.
ایسنا: آیا تحقیقاتی در زمینه شاخصهای توسعه یافتگی در ورزش در کشورهای غربی صورت گرفته است؟
غفوری: در این باره باید بگویم آموزش افراد در سنین پایین برای سوق به ورزش اهمیت زیادی دارد هرچند کافی نیست. نکته دیگر این است که با بررسی کشورهای اسکاندیناوی که توسعه یافتهترین آنها فنلاند است به این نتیجه رسیدم که میزان ورزش همگانی در این کشور 86 درصد است اما آنها در المپیک پکن رتبه 60 دنیا را به دست آوردند. البته در این کشور تامین اجتماعی، بیمارستان و مدرسه، برای مردم رایگان است. پس شاخص توسعه آنها، توجه به ورزش همگانی است نه اینکه بخواهند با تعداد مدال رشد ورزش را در کشورشان نشان دهند. در حال حاضر علیرغم اینکه آمار و ارقام نقش تعیین کنندهای در پیشرفت حوزه ورزش همگانی دارد، اما آمار و ارقام درستی در این بخش نداریم. حتی وزارت ورزش نیز نمیداند چند سالن ورزشی در سطح کشور داریم و همه درباره این حوزه آمارهای متفاوتی ارائه میکنند. باتوجه به وجود 18 میلیون دانش آموز در کشور همکاری دو وزارت آموزش و پرورش و ورزش و جوانان میتواند نقش تعیین کنندهای در اشاعه فرهنگ ورزش در جامعه داشته باشد.
ایسنا: آیا توقع فدراسیون ورزشهای همگانی از وزارت ورزش و جوانان به طور کامل برآورده شده یا خیر؟
مجدآرا: همین که وزیر ورزش هرجا مینشینند از توجه ویژه به ورزش همگانی صحبت میکنند ما دیگر غیر از این چه میخواهیم. امکانات و بودجه به آن صورت دست وزیر ورزش و جوانان نیست. ما باید خودمان به سمت خودکفایی برویم. با توجه به معاونتی که در این وزارتخانه ایجاد شد و اهمیتی که به ورزش همگانی میرود مسلما این روند بهتر از گذشته شده و توجه به ورزش همگانی شکل جدیتری به خود گرفته است اما همان طور که ما در صنعت و کشاورزی مشکلات زیادی داریم در ورزش هم مشکلاتی داریم. اما همه به ورزش حساسیت بیشتری دارند و مشکلات آن را مورد ارزیابی قرار میدهند.من معتقدم ورز ش همگانی برای توسعه خود به مدیریت همگانی نیازمند است. باید ارگانهای دیگر مانند آموزش و پرورش، نیروهای مسلح، آموزش عالی، ادارات و... هم به کمک فدراسیون همگانی بیایند و به وظایف خود عمل کنند تا بتوانیم شاهد رشد و شکوفایی ورزش همگانی در جامعه و به دنبال آن افزایش سلامت و تندرستی مردم باشیم.
گفت و گو از خبرنگار ایسنا: وحید رجبی
انتهای پیام