اخلاق حرفه‌يي شامل اصولي است كه شرافت حرفه روزنامه‌نگاري را به دنبال دارد.
دكتر محمدمهدي فرقاني - عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي - در گفت‌وگو با خبرنگار رسانه خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، در غرفه ايسنا در نمايشگاه مطبوعات و خبرگزاري‌ها، ميثاق اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري را يك دستاورد تمدني دانست و اظهار كرد: اين ميثاق يك دستاورد تمدني جديد محسوب مي‌شود كه از اوايل قرن 20 پايه‌گذاري شد و به تدريج تكامل يافت.
وي خاطرنشان كرد: كسي اين اصول را از بيرون وضع نكرده است و اين تشكل‌هاي روزنامه‌نگاري در سطح بين‌المللي بودند كه با گردهمايي‌هايي بر سر اين موضوع به توافق رسيدند و اصول حرفه‌يي روزنامه‌نگاري تدوين شد.
او ادامه داد: كشورهاي اسكانديناوي از نخستين وضع‌كنندگان اين آيين‌نامه بودند و سپس كشورهاي اروپايي به اين جرگه پيوند خوردند.
فرقاني معتقد است: ميثاق حرفه‌يي از درون خود حرفه و براي حرفه‌يي‌ها وضع شده است و آن‌ها بودند كه براي حفظ شرافت حرفه‌يي و جايگاه روزنامه‌نگاري و هم‌چنين براي رعايت حقوق مخاطبان به تدوين اصول اخلاق حرفه‌يي دست زدند.
عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي با اشاره به بخش ديگري از اصول اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري گفت: اصول اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري يك بخش فراگير و جهان شمول دارد و شامل بايد و نبايدهايي است كه تمام روزنامه‌نگاران سراسر جهان بايد آن را رعايت كنند.
او افزود: هر كشوري به فراخور فرهنگ، تاريخ، ارزشي‌ها و باورهاي خودش مي‌تواند اصولي را به آن آيين‌نامه اضافه كند ولي در كل آيين‌نامه اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري شاكله و استخوان‌بندي مشخصي دارد كه در همه جا رعايت مي‌شود.
فرقاني نوعي مكانيزم و سازوكار خودنظارتي را درون حرفه روزنامه‌نگاري موجود دانست و ابراز كرد: در اين راستا اعضاي صنف براي پيشگيري از تضييع حقوق شهروندان و هم‌چنين افراد و رويه‌هاي نامربوط به حرفه روزنامه‌نگاري، ناظر بر اجراي قوانين هستند و اين نظارت توسط شوراهاي عالي مطبوعات يا رسانه از طرفي بر آزادي مطبوعات رسيدگي مي‌كند و از طرفي ديگر درصدد رعايت اصول اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري است و به‌عنوان يك مرجع داوري تخلف روزنامه‌نگاران را از اخلاق حرفه‌يي مورد بررسي قرار مي‌دهد و مجازات تنبيهي براي آن‌ها در نظر مي‌گيرد.
اين كارشناس روزنامه‌نگاري درباره رعايت اصول اخلاق حرفه‌يي در حوزه مطبوعات كشور نيز خاطرنشان كرد: در كشور ما عليرغم اين‌كه روزنامه‌نگاران ممكن است در عمل به اين اصول پايبندي نشان دهند اما به طور رسمي ميثاق اخلاق حرفه‌يي توسط تشكل‌هاي حرفه‌يي به رسميت شناخته نشده است؛ در حالي كه چند سال گذشته در مركز مطالعات رسانه‌ها، برگزاري سمينارهاي بررسي وضعيت مطبوعات در سال 77 و با تلاش‌هاي معاونت مطبوعاتي در دولت‌هاي مختلف اصول اخلاق حرفه‌يي روزنامه‌نگاري با محوريت پروفسور معتمدنژاد تدوين شد.
او درباره اين‌كه چرا اين آيين‌نامه مورد توافق جامعه روزنامه‌نگاري قرار نگرفته است، گفت: دليل اين موضوع عدم موافقت بخشي از روزنامه‌نگاران و تشكل‌هاي فراگير حرفه‌يي روزنامه‌نگاري با اين موضوع بوده است، هرچند كه برخي روزنامه‌نگاران معتقد بودند كه اصول اخلاق حرفه‌يي بايد مورد توجه باشد تا ساير مقتضيات مطلوب روزنامه‌نگاري هم‌چون امنيت شغلي پديد آيد ولي عملا شاهديم كه اين آيين‌نامه وارد فاز الزام‌آور نشده است.
فرقاني اخلاق حرفه‌يي را شامل اصولي دانست كه شرافت حرفه روزنامه‌نگاري و منزلت آن را به دنبال دارد و ساير اركان استقلال و استقلال حرفه‌يي روزنامه‌نگاري از قبيل استقلال اقتصادي و سياسي را مي‌تواند به دنبال داشته باشد.
او با اشاره به اين كه استقلال حرفه‌يي نيازمند آن است كه مطبوعات و رسانه‌ها تحت تاثير و نفوذ هيچ قدرت سياسي نباشند، اذعان كرد: در صورتي اين استقلال به وجود مي‌آيد كه مسووليت اجتماعي مطبوعات و رسانه‌ها تعيين‌كننده نوع فعاليت آن‌ها باشد.
به گفته وي در كشور‌هايي كه درمجموع پيشرفته تلقي مي‌شوند، مباحثه‌هاي آزاد (نقد) شكل گرفته و موجب رشد عقلانيت شده است.
محمدمهدي فرقاني اظهار كرد: بحث نقد اساسا يكي از ضروريات رشد توسعه در هر جامعه‌اي است و رسانه‌ها به عنوان مهم‌ترين ابزار‌هاي نقد و نظارت شناخته مي‌شوند.
وي گفت: نقد در كنار رسالت روزنامه‌نگاران بر جريان امور اجتماعي به صورت عام بر عملكرد‌ها و سياست‌گذاري‌ها صورت مي‌گيرد و هم جزو حقوق مطبوعات و ساير رسانه‌ها و هم جزو وظايف و مسووليت‌هاي روزنامه‌نگاران است.
او با اشاره به اين‌كه رسانه‌ها عملا بدون نقد، ناكارآمد خواهند بود، تصريح كرد: موضوع نقد تاحد امكان بايد اجتماعي، فراگير و مورد توجه و در راستاي علائق مخاطبان باشد.
عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي افزود: علاوه بر اين‌ها نبايد نقد به مسائل شخصي بپردازد و موضوع آن بايد مورد نياز و توجه عموم مردم باشد.
او درباره ويژگي‌هاي نقاد نيز گفت: نقد‌كننده بايد آگاهي و اشراف به موضوع داشته باشد و با جمع آوري اطلاعات لازم، نقد عالمانه، مستدل، منطقي و مستند خود را انجام دهد و در اين ميان نقد‌شونده نيز بايد حق نقد مطبوعات را بپذيرد و ظرفيت و تحمل در برابر نقد داشته باشد.
وي ادامه داد: هرچند كه اگر در برابر جريان نقد، توهين، تهمت، هتك حرمت و يا آسيب به منافع مادي و معنوي نقد شونده وارد شود، نقد شونده حق شكايت به دستگاه قضايي را دارد و دادگاه هم بايد به موضوع رسيدگي و زبان را جبران كند و اين موجب خواهد شد كه نقد‌كننده در قبال آنچه مورد نقد قرار مي‌دهد، پاسخگو باشد و صحت و دقت را مدنظر قرار دهد.
اين كارشناس ارتباطات معتقد است كه سخت‌گيري در باب نقد چندان جايز نيست، چراكه به نظر مي‌رسد فوايد و نتايج مثبت نقد بسيار بيش‌تر از زيان‌هاي آن است و بنابر‌اين تعطيلي نقد مي‌تواند ترويج‌كننده‌ي انواع فساد در جامعه باشد.
فرقاني خاطرنشان كرد: عليرغم تمامي محدوديت‌هايي كه با آن‌ها روبه‌رو هستيم، ولي به هرحال نقد‌هاي خوبي صورت مي‌گيرد، هرچند كه اعتقاد دارم فضا بايد بيش از اين‌ها باز باشد و نقد‌كننده مصونيت داشته باشد تا انگ سياسي و ارتكاب جرم به او نخورد؛ به دليل آنكه ارزش‌هاي مثبت رواج نقد بسيار بيش‌تر از ضرر‌هاي آن در جامعه است، هرچند كه ممكن است درجهت منافع عده‌اي نباشد.
وي توصيه‌اي به تمامي فعالان عرصه‌ي رسانه داشت و ابراز كرد: انصاف و تعادل بايد در نقد مدنظر قرار داده شود و در بعد دوم بايد تمامي نقد‌كنندگان بدانند كه زبان نقد زبان پرخاشگرانه و تند نيست. نقد هرچه مستدل‌تر باشد، زبان نرم‌تري دارد و نقدي كه فاقد استدلال است، به پرخاشگري گرايش پيدا مي‌كند.
فرقاني در توصيه‌اي به نقدشوندهها هم گفت: نقدشوندهها اگر نقش نقد را در نظر بگيرند، مي‌توانند از خطاهاي جزيي نقد‌كننده‌ها صرف‌نظر كنند و لازمه‌ي تحقق اين موضوع ارتقاي روحيه‌ي نقدپذيري در جامعه است.
وي در پايان اذعان كرد: بررسي كشور‌هايي كه درمجموع پيشرفت‌هايي داشته‌اند و در آن‌ها مباحثه‌هاي استدلالي و آزاد جريان دارد، نشان مي‌دهند كه نقد بر بستر آن‌ها شكل گرفته، چرا كه در جريان اين نقد‌ها، عقلانيت رشد مي‌كند و پنهان كاري‌ها به حداقل مي‌رسد.
انتهاي پيام