قال الله تبارك و تعالى:
"يا ايها الذين آمنوا كتب عليكم الصيام كما كتب على الذين من قبلكم لعلكم تتقون."
خداوند تبارك و تعالى ميفرمايد:
"اى كسانى كه ايمان آوردهايد روزه بر شما نوشته (واجب) شد، چنانكه بر آنان كه پيش از شما بودهاند واجب شده بود، باشد كه پرهيزگار شويد."(سوره بقره آيه 183)
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، ماه رمضان نهمين ماه از ماه‌هاي قمري و بهترين ماه سال است. واژه رمضان از ريشه «رمض» و به معني شدت تابش خورشيد بر سنگريزه است.
مي‌گويند چون به هنگام نامگذاري ماه‌هاي عربي، اين ماه در فصل گرم تابستان قرار داشت، ماه «رمضان» ناميده شد، ولي از سوي ديگر، «رمضان» از اسماء الهي است. اين ماه ماه نزول قرآن و ماه خداوند است و شب‌هاي قدر در آن قرار دارد. فضيلت ماه رمضان بسيار زياد و نامحدود است.
به برخي از حوادث و رويدادهاي مهم اين ماه اشاره مي‌شود:
- وفات حضرت خديجه در دهم رمضان سال دهم بعثت.
- ولادت امام حسن مجتبي عليه السلام نيمه رمضان سال دوم هجرت.
- جنگ بدر در سال دوم هجرت.
- فتح مکه در سال هشتم هجرت.
- مراسم عقد اخوت و پيمان برادري ميان مسلمان، و ايجاد اخوت اسلامي بين پيامبر و امام علي عليه السلام.
- بيعت مردم به وليعهدي امام رضا عليه السلام در سال 201 قمري.
* فضيلت ماه رمضان
ماه رمضان ماه خداوند، ماه نزول قرآن و از شريف‌ترين ماه‌هاي سال است. در اين ماه درهاي آسمان و بهشت گشوده و درهاي جهنم بسته مي‌شود، و عبادت در يکي از شب‌هاي آن (شب قدر) بهتر از عبادت هزار ماه است.
رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم در خطبه شعبانيه خود درباره فضيلت و عظمت ماه رمضان فرموده است: «اي بندگان خدا! ماه خدا با برکت و رحمت و آمرزش به سوي شما روي آورده است؛ ماهي که نزد خداوند بهترين ماه‌ها است؛ روزهايش بهترين روزها، شب‌هايش بهترين شب‌ها و ساعاتش بهترين ساعات است.
بر مهماني خداوند فرا خوانده شديد و از جمله اهل کرامت قرار گرفتيد. در اين ماه، نفس‌هاي شما تسبيح، خواب شما عبادت، عمل‌هايتان مقبول و دعاهايتان مستجاب است.
پس با نيتي درست و دلي پاکيزه، پروردگارتان را بخوانيد تا شما را براي روزه داشتن و تلاوت قرآن توفيق دهد. بدبخت کسي است که از آمرزش خدا در اين ماه عظيم محروم گردد. با گرسنگي و تشنگي در اين ماه، به ياد گرسنگي و تشنگي قيامت باشيد.»
آنگاه پيامبر اکرم وظيفه روزه‌داران را برشمرد و از صدقه بر فقيران، احترام به سالخوردگان، ترحم به کودکان، صله ارحام، حفظ زبان و چشم و گوش از حرام، مهرباني به يتيمان و نيز عبادت و سجده‌هاي طولاني، نماز، توبه، صلوات، تلاوت قرآن و فضيلت اطعام در اين ماه سخن گفت.
* فوايد روزه؛
روزه فوايد جسمي و روحي فراوان دارد، شفابخش جسم و توان‌بخش جان است، پاک کننده آدمي از رذايل حيواني، در ساختن فرد صالح و اجتماع بسامان بسيار موثر است، در تهذيب و تزکيه نفس و رهاندن انسان از روزمرگي و واماندگي در نيازهاي تن تأثير بسزايي دارد. فوايد طبي و بهداشتي روزه که از سودمنديهاي کوچک اين فريضه انسان‌ساز است به حدي است که شايد نياز به توضيح و تکرار نداشته باشد و بيشتر مردم کم و بيش از آن آگاهند. ما به اختصار به گوشه‌اي از اين فوايد انسان‌ساز اشاره مي‌کنيم: معده و دستگاه گوارش از اندام پرکار بدن آدمي است، با سه وعده غذا که معمول مردم است؛ تقريباً در همه ساعات دستگاه گوارش به هضم و تحليل و جذب و دفع مشغول است. روزه باعث مي‌شود از يکسو اين اعضا استراحت کنند و از فرسودگي مصون بمانند و نيروي تازه‌اي بگيرند و از سوي ديگر ذخاير چربي که زيانهاي مهلکي دارند تحليل رفته و کاسته شوند.
در روايات اسلامي حتي به فوايد جسمي روزه نيز تصريح شده تا برخي از سست عنصران، اگر نه با ايمان کامل لااقل با توجه به فوايد بهداشتي روزه اين فريضه ثمربخش را بجاي آورند و از سودمنديهاي گوناگون آن در حد خود بهره‌ور شوند. پيامبر گرامي اسلام در همين رابطه فرموده‌اند: «صوموا تصحوا» روزه بگيريد تا سالم بمانيد. و نيز در روايات بسياري پيشوايان گرامي اسلام فرموده‌اند: «معده آدمي خانه بيماريهاي اوست و پرهيز از غذا درمان آن است»
بديهي است آنگاه فوايد بهداشتي روزه بهتر به دست مي‌آيد که روزه‌دار امساک روز را با زياده روي در شب تلافي نکند، که پرخوري خود موجب زيانهاي چشم گيري براي دستگاه گوارش است. با پيشرفت دانش پزشکي، برخي از پزشکان و متخصصان دريافته‌اند که امساک از خوردن و آشاميدن، عالي‌ترين روش درماني است، يکي از پزشکان مي‌گويد: «طرح درمان به وسيله روزه بسيار چنان معجزه آساست که بکار بستن آن مسير، طرحها و برنامه‌هاي طب عملي و جراحي را تغيير خواهد داد، زيرا روزه راه تازه‌اي به روي دانش پزشکي مي‌گشايد؛ و سلاح موثري براي مبارزه با بيماريها به اين دانش مي‌بخشد سلاحي که مي‌توان آن را از راههاي گوناگون مورد استفاده قرار داد تا انسان را در مبارزه با علت بيماريها براي بهبود بيماران به نتيجه مطلوب و آشکار رسانند.»
با روزه و امساک مي‌توان بيماريها را بهبود بخشيد و معالجه کرد، البته در صورتي که با اعتدال و ميانه‌روي مقرون باشد و در هنگام سحر و افطار در خوردن و آشاميدن افراط نشود. بررسي فوايد بهداشتي و طبي روزه در اين مختصر نمي‌گنجد، آنانکه به توضيح بيشتر علاقمندند مي‌توانند به کتابهايي که در اين زمينه تأليف شده است مراجعه نمايند. بايد توجه داشت، بر خلاف تصور کوتاه انديشان، روزه هيچگونه ضرري براي افراد سالم مکلف ندارد و اگر کسي بيمار باشد و نتواند روزه بگيرد و با اين کار بيمارتر شود و يا روزه باعث گردد که بيماريش ادامه يابد کار حرامي مرتکب شده و روزه‌اش نزد خدا پذيرفته نيست، بيماري که روزه براي او ضرر دارد نبايد روزه بگيرد و فقط لازم است در روزهاي ديگر قضاي آن را بجا آورد و جبران کند.
افراد سالم بايد بدانند که روزه نه تنها زياني برايشان ندارد بلکه چنان که گفتيم، موجب تندرستي و صحت مزاج است و بگفته برخي شکم پرستان که خود روزه نمي‌گيرند و ديگران را نيز از روزه باز مي‌دارند و تلقين مي کنند که روزه موجب زخم معده مي‌شود، نبايد اعتنا کرد، اينگونه دروغها تنها بهانه افراد سست عنصري است که اسير شکم خويشند و از عزم و اراده انساني در آنان خبري نيست. «روزه باعث استراحت معده است و در حال روزه اسيد معده بجاي غذا به وسيله صفرا خنثي مي‌شود و زخم ايجاد نمي‌گردد»
* مناسبتهاي ماه رمضان؛
- روز اول ماه مسجد النبى(ص) دچار آتش سوزى شد
روز اول ماه رمضان بنا به نقل «سمهودى مورخ عامه» در سال 654 هجرى، مسجد النبى(ص) و حجرات مقدسه آن دچار آتش سوزى شد، و به قدرى شعلههاى آتش دامنه‌دار شد، كه سقف و ديوارها را فرا گرفته و فرو ريخت. اين زمان مصادف با حكومت معتصم عباسى بود، وى دستور داد، بنيان مسجد را دوباره بر پا داشتند.(1)
- ولايتعهدى امام رضا(ع) در اول ماه رمضان
ايضا از وقايع روز اول ماه رمضان «بنا به نقل شيخ مفيد در مسار الشيعه» روز بيعت به ولايتعهدى حضرت رضا(ع) است، و اين عمل از طرف مامون عباسى فقط يك نقشه سياسى براى فرو نشاندن انقلابات داخلى مخصوصا جلوگيرى از خروج و قيام شيعيان ايران (كه در اوائل خلافت مامون گرداننده خلافت او بودند) انجام گرفت. و ديگر ترس قيام اولاد على(ع) از جمله عوامل ولايتعهدى حضرت رضا(ع) از طرف مؤمون به شمار مىآيد.(2)
- غزوه تبوك يا فاضحه در روز سوم ماه رمضان
غزوه تبوك يا فاضحه از جنگهاى حساس بين مسلمانان و روميان كه در سال نهم هجرى بر پا شد و به صلح انجاميد نيز در روز سوم ماه مبارك رمضان واقع گشت، و علت ايجاد اين جنگ چنين بود كه جاسوسان، به دربار امپراطوى روم (هراقليوس) (هرقل) گزارش دادند، كه پيامبر اسلام از دار دنيا رفت، امپراطور شوراى نظمي تشكيل داد، و تمامي حاضران موقع را مناسب بسيج لشكر روم عليه حجاز ديدند و به سرپرستى مردى به نام يوحنا، يا (باغباد)، به سوى حجاز رهسپار، و در تبوك (محلى ميان حجاز و شام) با سپاه اسلام تلاقى كردند، و سپاه اسلام در تبوك كناره چشمه آبى تمركز يافتند، و اينكه چرا اين جنگ را فاضحه مىنامند بدان علت است كه منافقان از حضور در جنگ تخلف ورزيدند، و رسوا شدند، و اين جنگ را «ذوالعسره» نامند، زيراكه مسلمانان از نظر آذوقه و مركب و مهمات بسيار در عسرت و سختى بسر بردند.(3)
- وفات حضرت ابوطالب(ع) در روز هفتم
روز هفتم ماه رمضان بنا به نقل شيخ مفيد سال دهم بعثت حضرت ابوطالب عم و يار با وفاى پيامبر(ص) وفات يافت.
همان مرد بزرگوارى كه در تمام نشيب و فرازهاى دوران رسالت و قبل از رسالت برادرزاده عزيزش را يارى كرد و شر قريش را از او بازداشت و قلب نازنين پيامبر(ص) را در تبليغات و رسالت الهى خوشحال و مسرور نمود، و با كلماتى نظير: «اذهب يابن اخى فقل ما احببت فوالله لا اسلمك لشىء ابدا» اى پسر برادرم برو و هر چه دوست مىدارى بگو (با مشركين و قريش) به خدا سوگند تو را در هيچ پيش آمدى وا نميگذارم، (نوازش مينمود) و از او پشتيبانى ميكرد.
- وفات حضرت خديجه دهم ماه رمضان سال دهم بعثت
در ماه مبارك رمضان سال دهم بعثت خديجه بانوى فداكار و همسر بى‌نهايت مهربان حضرت رسول(ص) در روز دهم به سن شصت و پنجسالگى از دنيا رفت، و پيامبر(ص) او را با دست مبارك خويش در حجون مكه (قبرستان ابوطالب) به خاك سپرد، و حزن در گذشت او پيامبر(ص) را بسيار محزون ساخت كه پيامبر(ص) سال در گذشتحضرت خديجه را «عام الحزن» سال اندوه نام نهاده است، بلى خديجه همسر بىهمتاى پيامبر(ص) بانوئى كه از ثروت او اسلام رونق يافت و پشت پيامبر(ص) راست شد، بايد سال در گذشتش را «عام الحزن» نام نهاد و مصيب پيامبر(ص) شدت گرفت، زيراكه پيامبر(ص) مادر شايسته دخترش زهراى مرضيه را از دست داده و يارى همچون خديجه را هرگز به دست نخواهد آورد.(4)
- دوازدهم رمضان حديث مواخاة و عقد برادرى در اسلام
در دوازدهم رمضان، پيامبر(ص) بين اصحاب عقد برادرى خواند، و بين خود و على(ع) نيز برادرى قرار داد، و با اين عقد اخوت، برادرى و مساوات و برابرى را در اسلام بنيان گذاشت. اهل جهان را يك عائله و افراد بشر را عضو يك خانواده شمرد، و براى هميشه نژادپرستى و امتيازات مادى و قبيلگى و رنگ و پوست را از ساحت مقدس اسلام پاك نموده وا اسف از استعمار فرهنگى و سياسى دنياى استكبار كه مانع از اجراى اين اصل در روى زمين است.
«ان هذه امتكم امة واحدة و انا ربكم فاعبدون»(5) اين آئين شما آئين يگانهاى است «مشترك همه اديان من است» و من پروردگار شمايم، پس مرا بندگى كنيد».
«قل يا ايها الناس انى رسول الله اليكم جميعا»(6) بگو: اى مردم من فرستاده خدا به سوى همه شما هستم، ولى اين بينات و براهين ساطعات براى يهود و نصارى آن روز همچنين براى صهيونيست و امپرياليست اين زمان خوش آيند نبوده و نيست، چون آنان با اين مساواتها و برابريها نمىتوانند تفوق و برترى خود را بر جهان مستضعفين محكم سازند و جلو استحمارشان از خلق، گرفته مىشود!!.
- ولادت امام مجتبى سبط اكبر(ع) در روز پانزدهم
پانزدهم ماه رمضان (بنا به نقل شيخ مفيد و شيخ بهائى در توضيح المقاصد) روز ولادت موفور السعادت حضرت سبط اكبر، امام حسن مجتبى(ع) است، و اين در سال سوم هجرت واقع شده است، وقتى مژده ولادت اين نور پاك را به پيامبر(ص) دادند، امواج سرور و شادمانى دل مبارك حضرت را فرا گرفت و مشتاقانه و با شتاب به خانه دخترش و محبوبهاش سيده زنان عالم رفت، فرمود: «يا اسماء هاتينى ابنى»، پسرم را به من بده اسماء نوزاد مبارك را به جد بزرگوارش داد، رسول خدا(ص) در گوش راستش اذان، و در گوش چپش اقامه فرمود: (كه نخستين صدائى كه گوش نوزاد با او آشنا شد، صداق حق جدش خاتم الانبياء(ص) بود، صداى توحيد، صداى تكبير، صداى تهليل و صداى تصديق به نبوت پيامبر(ص) جد گرامش. كه خداى توفيق اين سنتسنيه را به امتش و به شيعيان حضرت مجتبى(ع) در مورد نوزادان عنايت فرمايد. پيامبر(ص) فرمود: «يا على هل سميت الوليد المبارك؟» آيا اين نوزاد مبارك را نام گذاردهاى؟ عرض كرد: «ما كنت لا سبقك يا رسول الله؟» بر شما سبقت نمىگيرم، هنوز لحظاتى نگذشته بود كه بشير وحى جبرئيل نازل شد، و فرمان خدا را به پيامبر(ص) رسانيد، يا رسول الله«سميه حسنا» او را حسن نام گذار، پيامبر(ص) شخصا براى حسن(ع) عقيقه كرد، و بسم الله گفت و دعا كرد.
- وقوع غزوه بدر در 17 يا 19 ماه رمضان
در هفدهم يا نوزدهم ماه مبارك رمضان سال دوم هجرت، غزوه بدر واقع شد،(7) اين غزوه، نخستين مقابله سپاه اسلام با كفر، و نبرد اهل توحيد با اهل شرك بود، در اين غزوه مشركان از جنبه ساز و برگ و اسلحه و مهمات بر مسلمانان برترى داشتند، و نفرات و افراد آنها تقريبا سه برابر سپاه اسلام بود.
- فتح مكه بيستم ماه رمضان
فتح مكه در سال هشتم هجرى و بيستم ماه رمضان «انا فتحنا لك فتحا مبينا»(8) براستى ما براى تو پيروزى روشن و آشكارى ايجاد و مقرر نموديم، طبق نقل كتابهاى(9) معتبر فتح مكه در بيستم ماه مبارك رمضان سال هشتم هجرت اتفاق افتاد.
تا سال هشتم هجرت با فتوحات پى در پى و پيروزيهائى كه نصيب اسلام شد شهر مكه، مركز شبه جزيره و معبد همگان، و مسجد الحرام، و كعبه معظمه و قبله اسلام و مسلمين، همچنان در تصرف بت‌پرستان و مشركان باقيمانده و بت‌پرستى و فساد و انحطاط اخلاقى و استثمار و استعباد انسانها در آنجا رايج بود، و سيصد و صد بت بر كعبه نصب بود كه مورد پرستش بت‌پرستان و قريش قرار مىگرفت، كه وقتى مكه را پيامبر(ص) فتح كرد و در كنار خانه خدا پياده شد، و بى‌امان به شكستن بتها پرداخت، بزرگ بتها، «هبل» بود كه پيامبر(ص) با چوبى به آنها اشاره مىكرد، يا گوشه كمان در چشم آنها مىخلانيد، و اين آيه را مىخواند، «قل جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل كان زهوقا»(10)، «بگو كه حق آمد و باطل نابود شد كه هر آينه باطل نابود شدنى است»، رسول خدا(ص) از على(ع) مشتى سنگريزه گرفت و بر آنها زد، و آيه «قل جاء الحق ...» را قرائت نمود همه بتها افتادند سپس همه را از مسجد بيرون بردند و شكستند.
- شهادت حضرت اميرالمؤمنين(ع) در بيست و يكم ماه رمضان
يكى از حوادث بزرگ ماه رمضان شهادت مولاى متقيان على(ع) است، او از ياران با وفاى پيامبر(ص) و وصى و وزير و ابن عم و داماد آن حضرت بوده كه پيامبر(ص) در حق پسر عمش فرمود: «ان هذا اخى و وصيى و وزيرى و خليفتى فيكم فاسمعوا له و اطيعوا»، همانا على(ع) برادر و وصى و وزير و خليفه من است در ميان شما از او بشنويد و او را اطاعت كنيد. (11)
مطلب جالب و قابل تذكر اين است كه آن حضرت مساله شهادت خويش را خبر داد، صاحب كشف الغمه از كرامات حضرت على(ع) نقل مىنمايد: وقتى حضرت از قتال خوارج نهروان به كوفه برگشت، در ماه مبارك رمضان داخل مسجد شد، پس از دو ركعت نماز به منبر تشريف برد، خطبه بسيار زيبائى قرائت فرمود: «فخطب خطبة حسناء» آنگاه رو به فرزندش حضرت مجتبى(ع) كرد، فرمود يا ابا محمد چقدر از ماه رمضان رفته؟ عرض كرد سيزده روز يا اميرالمؤمنين، سپس از امام حسين(ع) پرسيد يا ابا عبدالله چقدر از اين ماه مانده، عرض كرد هفده روز يا اميرالمؤمنين، آنگاه امام(ع) دست مبارك خويش را به محاسن شريف خويش گذاشت كه در آن حال سفيد بود و فرمود: اين محاسنم به خونم خضاب خواهد شد، سپس اين بيت را در مورد قاتلش فرمود: اريد حياته و يريد قتلى خليلى من عذيرى من مراد (12)
من خواستار حيات و زندگى او هستم و او قصد جانم مىكند، كسى كه مورد علاقه من بود و او ابن ملجم مرادى است.
«ثم قال: هذا و الله قاتلى»، سپس اشاره به او فرمود: اين قاتلم مىباشد، گفتند يا اميرالمؤمنين آيا او را نمىكشى، فرمود: او كه هنوز با من كارى نكرده است. (13)
عبدالرحمان بن ملجم مرادى لعنة الله عليه وقتى اين كلمات را شنيد سخت ترسيد و خاموش نشست تا آن حضرت از منبر فرود آمد، پس آن ملعون برخاست به عجله در برابر آن حضرت بايستاد و عرض كرد يا اميرالمؤمنين من حاضرم و در خدمت شما هستم، اين دست راست و چپ من است كه در مقابل شما است، قطع كن دستهايم را و يا من را به قتل برسان، امام فرمود: چگونه تو را بكشم و حال آنكه جرمي از تو بر من واقع نشده است و اگر هم بدانم تو قاتل من هستى تو را نخواهم كشت، لكن بگو آيا از جهودانى زنى حاضنه داشتى؟ و روزى از روزها به تو خطاب كرد: «اى برادر كشنده شتر ثمود؟» عرض كرد چنين بود يا اميرالمؤمنين، حضرت ديگر سخن نگفت.(14)
- فتح اندلس توسط طارق بن زياد
در رمضان سنه 92 فتح اندلس به دست مسلمين به رهبرى طارق بن زياد صورت گرفت و خداوند او را بر «ملك لذريق» در كنار نهر(لكة) به پيروزى رسانيد.(15)
مسلمانان عرب و بربرهاى شمال آفريقا در سال 92 هجرى تحت فرماندهى سردار نمي‌طارق بن زياد كه خود از قوم سلحشور بربر و يكى از افسران لايق موسى بن نضير فرمانرواى آفريقا بود با 12 هزار سپاهى از تنگه ميان مراكش، و اسپانيا، (كه امروز به نام اين سردار نمي جبل الطارق ناميده شده) گذشت، و در اندك زمانى سراسر اسپانيا كه شامل كشور پرتقال كنونى هم بود فتح كرد، دكتر گوستاولوبون مىنويسد: اين فتح با نهايت سرعت انجام گرفت، تمام شهرهاى بزرگ دروازهها را به روى اين سپاه گشودند، و مانند قرطبه، مالقه، غرناطه، طليطله، و شهرهايى ديگر بدون مزاحمت فتح شد و به تصرف مسلمين در آمد و در طليطله كه پايتخت مسيحيان بود، بيست و پنج تاج از سلاطين «گت» به دست مسلمانان افتاد.(16)
- روز قدس روز مقابله مستضعفين عليه مستكبرين آخرين جمعه ماه رمضان
يكى از وقايع تاريخى كه بسيار حائز اهميت است در اوائل پيروزى انقلاب اسلامي ايران كه به دست زعيم و رهبر كبير مسلمين جهان حضرت امام خمينى(ره) دائر شده، «روز جهانى قدس است» كه از روز جمعه آخر ماه مبارك رمضان 1399 قمرى (1358 شمسى) شروع و مقرر گشت هر ساله در چنين روزى تمام مسلمين جهان راهپيمايى كنند.
روز قدس، روزى است كه بايد همت كنند و همت كنيم كه قدس را نجات بدهيم، روز قدس روزى است، كه بايد به اين روشنفكرانى، كه در زير پرده با آمريكا و عمال آمريكا روابط دارند هشدار داد، هشدار به اينكه اگر از فضولى دست بر ندارند سركوب خواهند شد. روز قدس فقط روز فلسطين نيست، روز اسلام است، و روز حكومت اسلامي است.(17)
-------------------------------------------
پي نوشتها:
1- الوقايع و الحوادث، ص 13
2- از همين كتاب و كتاب رمضان در تاريخ ص 11.
3- الوقايع و الحوادث ص 19 جهت اطلاع بيشتر از غائله جنگ تبوك به آدرس نامبرده مراجعه فرمائيد.
4- اسد الغابه، مسار الشيعه، مفيد - نقل از رمضان در تاريخ.
5- سوره انبياء آيه 92
6- سوره اعراف، آيه 157.
7-توضيح المقاصد، ص 16 - مسار الشيعه، ص 29 - نقل از رمضان در تاريخ.
8-سوره فتح، آيه 1.
9- مسار الشيعه، ص 30 و توضيح المقاصد، ص 7.
10-سوره اسرى، آيه 18.
11- رمضان در تاريخ، ص 254.
12 و 13- كشف الغمه، ص 414.
14- وقايع الايام خيابانى تبريزى، ص 555- سپس اين شعر را انشاء كرد، و خطاب به نفس خويش و چنين فرمود: اشدد حيازيمك للموت فان الموت لا قيكا و لا تجزع عن الموت اذا حل بناديكا
اى على: كمر همتت را براى مرگ محكم ببند، زيرا بالاخره مرگ به ملاقات تو خواهد آمد، و اظهار عجز مكن از مرگ، آن هنگام كه به سراغ تو آمد و تو را در بر گرفت.
15- اركان الاسلام، ص 18.
16- تاريخ فتوحات اسلمي در اروپا، پيشگفتار.
17- سخنرانى امام خمينى قدس سره در روز جهانى قدس، سنه 1358 تفصيل اين سخنرانى در كتاب رهنمودهاى امام، ص 96 موجود است.
انتهاي پيام