«قورتان» روستايي با هزار سال قدمت است كه در شرقي‌ترين نقطه‌ي اصفهان به‌عنوان يكي از مناطق ناشناخته، همچنان زمان زيادي را براي معرفي خود بايد سپري كند تا بشود آشناي گوش‌ها. اين منطقه‌ي تاريخي اكنون حال خوشي ندارد.
به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، مناطق شرقي استان اصفهان در امتداد زاينده‌رود تا تالاب گاوخوني، تاريخ و قدمتي كهن دارند و وجود آثار تاريخي و باستاني سالم و نيمه‌مخروبه در طول مسير تالاب و اطراف آن، نشاني بر اين مدعاست. روستاي «قورتان» نيز در مركز دهستان گاوخوني در فاصله‌ي حدود 120 كيلومتري شرق اصفهان، مهري پراصالت بر اين محدوده زده است.
هرچند براساس متون كهن و بررسي باستان‌شناسان، از پيدايش روستاي تاريخي «قورتان» تاريخچه‌ي درست و دقيقي در دست نيست، اما به گواه نام‌ها و محل‌هايي كه در اين روستا وجود دارند، قدمت آن به سال‌هاي 421 تا 439 ميلادي، يعني زمان حكومت بهرام پنجم (بهرام گور فرزند يزدگرد اول) برمي‌گردد، حتا سنگ قبرهاي گورستان باستاني آن نيز به دوره‌هاي تاريخي پيش از اسلام مربوط مي‌شود و در نوشته‌هاي «ابن حوقل» ـ از جغرافي‌دانان قرن چهارم هجري قمري ـ نيز نام ارگ (قلعه) اين روستا به‌چشم مي‌خورد. براساس نوشته‌هاي كهن نيز «قورتان» در دوره‌ي حكومت سلسله‌هاي ديلميان و سلجوقيان، انبار مهمات و قلعه‌اي دفاعي براي مردم بوده است.
براساس اين گزارش، اين همه هويت و تاريخ، در نقطه‌اي از ايران جمع شده كه كمتر كسي نام آن را شنيده و حتا با چندبار تكرار، نام آن را مي‌تواند به خاطر بسپارد، اين فراموشي آسيبي است كه مي‌تواند يك‌تنه اين همه هويت را از بين ببرد.
از سوي ديگر، موقعيت جغرافيايي بخش تاريخي اين روستا كه در ارگي با وسعت حدود 43هزار مترمربع قرار گرفته است، عاملي جدي براي نابودي آثار باقي‌مانده از هزار سال پيش مربوط به دوره‌ي ديالمه مانند «ارگ قورتان»، «قلعه نواب»، مساجد «پايين»، «بالا»، «ابراهيم»، «غلامرضا» و «مسجدجامع»، «كبوترخانه»، «آسياب آبي»، حمام، «نخلدان»، بازار، جوي آب، باغ‌هاي داخل ارگ، آب‌انبار و خانه‌هاي قديمي با معماري سنتي است.
دبير انجمن دوست‌داران ميراث فرهنگي «ارگ زنده‌رود قورتان» در اين‌باره به خبرنگار ايسنا توضيح داد: يكي از مهم‌ترين دلايل تخريب و نابودي تدريجي بخش تاريخي روستاي قورتان كه در ارگ قورتان قرار گرفته، رودخانه‌ي زاينده‌رود است. قرار گرفتن اين ارگ در حاشيه‌ي زاينده‌رود به‌دليل طغيان كردن رودخانه در برخي فصول سال سبب وارد شدن آسيب‌هايي به ارگ شده است.
سيدحسن فاطمي با اشاره به طغيان رودخانه‌ي زاينده‌رود براي نخستين‌بار در سال 1384 و رسيدن آب تا بخش‌هاي مياني ارگ، ادامه داد: در دو ضلع غربي و جنوبي ارگ، پوشش گياهي حاشيه‌ي زاينده‌رود سبب وارد شدن آسيب‌هايي به بدنه‌ي ارگ شده است. از سوي ديگر، اين ارگ با دو ضلع شرقي و شمالي جاده‌ي اصلي قورتان در ارتباط است و از اين جاده، كاميون‌هاي سنگين عبور مي‌كنند. حركت اين كاميون‌ها تا كنون سبب ايجاد چند ترك روي برج و حصار ارگ شده است.
وي تأكيد كرد: تهديدهايي كه متوجه دو طرف رودخانه‌ي زاينده‌رود و جاده‌ي اصلي روستا به مركز بخش ارگ است، آسيب‌هاي زيادي را به بدنه وارد مي‌كند.
به گزارش ايسنا، درست وسط ارگ 1100 ساله‌ي قورتان، در دوره‌ي صفويه حسينيه‌اي با آجرچيني و هشتي‌هاي خاص ساخته شده است كه براي آخرين‌بار 70 سال پيش تعميراتي روي آن انجام شد؛ ولي 14 سال پيش، مردم روستا به‌دليل برگزاري مراسم «زار خاك» در دهه‌ي محرم آن را تخريب كردند و به جاي آن، حسينيه‌اي با آجرهاي سه‌سانتي و ارتفاعي بلندتر از بناهاي داخل ارگ ساختند.
فاطمي در اين‌باره اظهار كرد: در ايام دهه‌ي اول محرم به‌دليل حضور تعداد زيادي از مردم و كمبود فضا، هيأت امنا به بهانه‌ي كوچك بودن فضاي حسينيه، آن را به‌طور كامل تخريب كرد و بنايي با آجر سه‌سانتي كه با ديگر بناهاي ارگ هم‌خواني ندارد، در ميان ارگ ساخت.
وي ادامه داد: در آن زمان، مردم روستا از موضوعي به نام ميراث فرهنگي اطلاعي نداشتند، در حالي كه اگر اين ارگ هم‌پاي ارگ بم، اوايل انقلاب در فهرست آثار ملي به ثبت مي‌رسيد، همچنان استوار در جاي خود ايستاده بود. 11 سال بعد از تخريب مسجد، يعني در سال 1387 ارگ قورتان در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد.
او با اشاره به وجود يك بازار قديمي در اين ارگ تاريخي، بيان كرد: در گذشته، حدود چهار خانواده داخل ارگ زندگي مي‌كردند كه با زياد شدن تعداد اعضاي خانواده و نياز به وجود فضايي بزرگ‌تر براي آن‌ها، اين خانواده‌ها مجبور به ساخت خانه‌هايي در ضلع شرقي و شمالي خارج از ارگ شدند. آن‌ها به مرور از بناهاي داخل ارگ به‌عنوان مكاني براي ذخيره كردن علوفه و نگهداري دام استفاده مي‌كردند. اين قضيه هنوز هم ادامه دارد.
اين دوست‌دار ميراث فرهنگي و اهل روستاي قورتان با تأكيد بر وجود پتانسيل‌هاي بالايي كه ارگ قورتان براي جذب گردشگر دارد، به گويش پهلوي مردم اين روستا كه همچنان توسط برخي مردم روستا مورد استفاده است، اشاره و بيان كرد: قرار گرفتن تالاب گاوخوني در 45 كيلومتري غرب ارگ و وجود تپه‌هاي ماسه‌يي در غرب منطقه‌ي ورزنه، ظرفيت و پتانسيل‌هاي خوبي براي جذب گردشگر ايجاد مي‌كند و از آن‌ها مي‌توان استفاده كرد.
فاطمي با اشاره به توجه اداره كل ميراث فرهنگي و گردشگري استان اصفهان به اين روستاي تاريخي و مرمت برخي از بناهاي آن، گفت: زنده ماندن ارگ قورتان فقط با زندگي مردم در آن و توجه ويژه‌ي مسؤولان امكان‌پذير است. اين ارگ تاريخي اكنون حال خوشي ندارد و به مرور، عوامل آسيب‌زاي اطرافش آن را از پا مي‌اندازد.
انتهاي پيام