مجموعه‌ي کاخ گلستان، يادگاري به جا مانده از ارگ تاريخي تهران، محل اقامت شاه‌هاي سلسله‌ي قاجار و از زيباترين و کهن‌ترين بناهاي پايتخت 200 ساله‌ي ايران است كه در شمال خيابان و ميدان امام خميني، در سمت غرب خيابان خيام، در شرق خيابان ناصرخسرو و در جنوب خيابان 15 خرداد و ميدان ارگ قرار دارد.
مدير كاخ ـ موزه‌ي گلستان در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ميراث فرهنگي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) درباره‌ي برنامه‌هايش براي اين مجموعه‌ي تاريخي سخن گفت.
كاخ گلستان تا سه‌سال ديگر نماد فرهنگي و تاريخي كشور مي‌شود
مسعود شريفي درباره‌ي وضعيت مديريت اين كاخ و مطرح شدن بحث‌هايي مانند هيأت امنايي شدن كاخ ـ موزه‌ي گلستان و قرار گرفتن نياوران و سعد‌آباد زير نظر مديريت امور فرهنگي، گفت: تغيير و تحولات در كاخ ـ موزه‌ها طبيعي است و به فراخور وضعيت و رسالت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، براي اين مجموعه‌ها تصميم‌هايي گرفته مي‌شود. اكنون نيز براساس برنامه‌ريزي انجام‌شده با رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، اين مجموعه كه يكي از بهترين فضاهاي ميراث فرهنگي و قديمي‌ترين كاخ كشور است تا سه‌سال آينده بايد به نماد فرهنگي و تاريخي كشور تبديل شود.
او ادامه داد: تصميم درباره‌ي هيأت امنايي شدن كاخ گلستان بايد توسط رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري گرفته شود؛ ولي اكنون اين قضيه در دستور كار نيست و مجموعه به‌شكل مستقيم زير نظر رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اداره مي‌شود و بخش مرمتي و عمراني آن با همراهي و تلاش معاونت ميراث فرهنگي و اداره كل موزه‌ها انجام مي‌شود.
23 نيروي دوركار در كاخ گلستان فعال‌اند
شريفي درباره‌ي چگونگي اجرايي كردن بحث دوركاري در كاخ ـ موزه‌ها، توضيح داد: در نگاه نخست، زماني كه تصميمي در يك مقطع عالي در كشور گرفته و براساس مصوبه‌ي هيأت دولت اجرا مي‌شود، از يك سو ما موظف به اجراي آن هستيم و از سوي ديگر، كشور بايد به سوي بهينه و سالم كار كردن در جامعه برود.
او با بيان اين‌كه كارمندان اين مجموعه روزانه بين 8 تا 10 ساعت كار مي‌كنند، گفت: بايد بررسي كرد كه آيا اين هشت ساعت كار مفيد است. اگر اين زمان براساس يك مكانيزم اداري، به چهار ساعت مفيد تبديل و روزها تفكيك شود، آيا كار‌آمدتر نيست؟ چه زماني بايد به اين نتيجه برسيم كه به جاي توجه به روزمزدي، به كار فردي توجه كنيم. اين تفكر در جامعه در حال گسترش است. اين‌كه دولت به دلايلي مانند بهينه‌سازي اشتغال و مشكلات بودجه‌يي، بحث دوركاري را مطرح مي‌كند، بايد به‌عنوان يك فرصت از آن استفاده كنيم، نبايد فقط نيمه‌ي خالي ليوان را ديد.
وي با اشاره به اين‌كه تا پيش از اجرايي كردن طرح دوركاري در موزه‌ها، كارمندان آن‌ها به‌صورت شيفتي كار مي‌كردند، بيان كرد: در معادله‌اي از نيمه‌ي تابستان 1389، ساعت كاري مجموعه به 9 صبح تا 8 بعدازظهر تغيير كرد و به‌دنبال آن، تعداد روزهاي كاري پرسنل در مجموعه از 5 روز به 3 يا 4 روز تبديل شد. در مجموعه‌ي كاخ گلستان به‌دليل چهار موزه‌اي كه حدود هفت سال بسته بودند و اكنون در شرف باز شدن هستند، بحث توسعه‌ي فضا پيش آمد، ولي در اين ميان با كمبود نيرو مواجه هستيم.
شريفي ادامه داد: اگر نيروها براساس استاندارد فضا، به تعداد باشند مي‌توان آن‌ها را حتا در صورت دوركار بودن، به‌صورت شيفت تقسيم‌بندي كرد؛ اما با آمدن قانون دوركاري، با توجه به تجربه‌اي كه از آن داشتيم، به راحتي مي‌توان ساعت‌ها را بين نيروها تقسيم و توازن كاري برقرار كرد. اكنون نيز با توجه به بحث دوركاري، 23 نفر نيروي دوركار در اين مجموعه مشغول به كار شده‌اند كه اين امر، مشكل كمبود نيرو را برطرف كرده است.
او هدف از اجرايي شدن طرح دوركاري را بهينه‌سازي و تعديل زماني در كار دانست و افزود: زماني كه يك نيرو مي‌تواند در مدت سه روز كار خود را انجام دهد، چرا پنج روز براي آن وقت بگذارد؟ اگر بحث معيشت به ميان مي‌آيد، دولت مي‌تواند با رسيدگي و برنامه‌ريزي، درآمد كاهش‌يافته را جبران كند. اين بحث، توسعه‌ي پايدار اجتماعي ـ فرهنگي را به دنبال دارد.
كاخ گلستان با فضاهاي تحت مالكيت خود توسعه مي‌يابد
شريفي با اشاره به قرار داشتن حدود 40 مغازه در پشت خيابان شمس‌العماره واقع در خيابان ناصرخسرو كه مالكيت آن‌ها در اختيار كاخ گلستان است، گفت: مالكيت كاخ گلستان نسبت به مغازه‌هاي پشت شمس‌العماره در خيابان ناصرخسرو از ابتداي ساختمان فروشگاه وزارت اقتصاد و دارايي تا انتهاي ديوار شمس‌العماره را شامل مي‌شود؛ ولي سرقفلي آن‌ها در زمان پهلوي به متقاضيان فروخته شد. اكنون سرقفلي اين مغازه‌ها بايد توسط شهرداري، دولت يا سرمايه‌گذار بخش خصوصي خريده شود و سپس در برنامه‌ريزي دراز‌مدتي كه براي كاخ تهيه شده است، حتما در اختيار مجموعه قرار گيرد تا آن فضاها تخريب و كوچه‌ي قديمي قاجاري رونمايي شود.
او تأكيد كرد: با اين وجود، تفكر كاخ گلستان و برنامه‌ريزي‌هاي انجام‌شده اين است كه اين فضاها گرفته و به فضايي كاربردي و متناسب با كاخ گلستان يا فضايي موزه‌يي و چندمنظوره تبديل شود. به همين دليل، اداره‌ي حقوقي سازمان ميراث فرهنگي و كاخ گلستان در اين زمينه در حال پيگيري موضوع هستند. با مالكان مغازه‌ها نيز صحبت شده، ولي متأسفانه به‌دليل دست‌به‌دست شدن سرقفلي برخي مغازه‌ها، گره‌هايي در كار ايجاد شده است كه دولت، شهرداري، كاخ گلستان و حتا مغازه‌داران بايد همكاري كنند تا در اين زمينه، به نتيجه‌ي مثبت دست يابيم.
وي بيان كرد: اگر اين اتفاق امروز نيفتد، بايد در پنج سال آينده رخ دهد. توسعه‌ي فضاهاي كاخ گلستان از فضاهاي تحت مالكيت خود، جزو برنامه‌هايي است كه حتما بايد اجرا شود.
شريفي با اشاره به املاك موجود در وزارت اقتصاد و دارايي و دادگستري كه همه‌ي آن‌ها به كاخ گلستان متعلق بوده است، گفت: اين املاك پيش از انقلاب جزو بيوتات وزارت اقتصاد و دارايي در نظر گرفته شد، و شايد اكنون وزارت اقتصاد و دارايي ادعا كند كه آن‌ها متعلق به اين وزارتخانه است، در حالي كه كاخ گلستان فضايي از ارگ سلطنتي تاريخي بوده است. اين ارگ يكسري فضاها را داشته است و امروز با تدبير و برنامه‌ريزي اساسي دولت، آن فضاها بايد براي كاخ گلستان خريده شود و فضاي مجموعه به نوستالوژي قديمي‌اش نزديك شود.
غرفه‌هاي نصب‌شده در كاخ گلستان دائمي نيستند
مدير كاخ ـ موزه‌ي گلستان درباره‌ي دليل نصب شدن تعدادي غرفه در حياط مجموعه‌ي كاخ گلستان كه سبب از بين رفتن ديد بصري بازديد‌كنندگان از مجموعه شده و فضاي تاريخي پشت غرفه‌ها را كور كرده است، گفت: هر زماني كه بخواهيم مي‌توانيم غرفه‌ها را جمع كنيم، آن‌ها مناسبتي در اين فضا قرار گرفته‌اند. هفته‌ي ميراث فرهنگي سال گذشته اين غرفه‌ها نصب شد و با توجه به مشكل جذب مخاطب كه مجموعه با آن روبه‌رو بود، برپايي نمايشگاه به‌عنوان يك راه حل مطرح شد تا از آن طريق، مشكل مخاطب حل شود. قبلا حدود 100 سازه در اين مكان كار شده و فضا را كور كرده بود. به همين دليل، فضاهايي كه چشم‌انداز را از بين مي‌بردند، جمع شدند، ولي چون فضاي وسط، يك فضاي نمايشگاهي است آن سازه‌ها باقي ماندند.
وي ادامه داد: از اين غرفه‌ها به‌صورت مناسبتي استفاده مي‌شود. اين غرفه‌ها مفيدند، ولي دائمي نيستند. بهار امسال، 12 نمايشگاه در 12 ماه در اين مكان برپا مي‌شود.
او اظهار كرد: برگزاري نمايشگاه‌هايي مانند صنايع دستي منافاتي با فضاي اين مجموعه ندارد. امروز فعاليت‌هاي موزه‌هاي بزرگ دنيا تك‌بعدي نيست و چندمنظوره شده است. با اين وجود، براي از بين نرفتن حس و حال مجموعه، سازه‌ها مدتي جمع‌آوري و دوباره نصب مي‌شوند.
امسال بخش‌هايي از اين مجموعه بازگشايي مي‌شود
شريفي با اشاره به وجود حدود 12 تالار و چهار فضاي اصلي در اين مجموعه كه از زمان پهلوي بسته بودند، گفت: پس از انقلاب، به‌جز تالار الماس كه با هدف مرمت از چند سال پيش تعطيل شد، تالارهاي برليان، ظروف و طبقات فوقاني شمس‌العماره به‌خاطر مسائل امنيتي و مرمتي بسته بود. تالار ظروف به‌دليل قرار گرفتن در كنار پاركينگ اتوبوس‌هاي وزارت اقتصاد و دارايي، با هدف جلوگيري از آسيب رسيدن به فضا بسته شد كه با جمع شدن پاركينگ و ايجاد بحث‌هاي حفاظتي و مرمت و بهينه‌سازي، در ايام نوروز كاخ ظروف باز شد.
وي بيان كرد: در نيمه‌ي دوم امسال نيز تالار برليان باز مي‌شود. همچنين در چندماه آينده، تالار الماس به‌عنوان تنها فضاي باقي‌مانده از دوران فتحعلي‌شاه و طبقات فوقاني شمس‌العماره روي مردم باز مي‌شود. طبقات فوقاني شمس‌العماره به‌دليل مقاوم‌سازي، براي مجموعه بسيار مهم است. به همين دليل، در مناسبت‌هاي مختلف اين طبقه قابل بازديد است.
بخش خصوصي قسمت‌هاي مختلف كاخ گلستان را مرمت مي‌كند
مدير كاخ ـ موزه‌ي گلستان با تأكيد اين‌كه مرمت بخش‌هاي مختلف مجموعه توسط بخش خصوصي انجام مي‌شود، توضيح داد: با دادن فراخوان در مطبوعات و برگزاري مناقصه با نظارت معاونت ميراث فرهنگي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، قرار‌داد بسته مي‌شود و هر كسي در مناقصه برنده شد، پروژه را اجرايي مي‌كند. براساس برنامه‌ريزي انجام‌شده، شش‌ماه نخست سال 90 بايد اين بخش‌ها راه‌اندازي شود. تا كنون نيز برخي كارهاي مرمتي و نقاشي تالار الماس توسط اين مجموعه آغاز شده است.
او با اشاره به لزوم انجام كارهاي مرمتي در برخي بخش‌هاي مجموعه، گفت: نمي‌توانيم منتظر تأمين بودجه و برگزاري مناقصه باشيم. به همين دليل، بخش‌هايي از نقاشي تالار الماس آغاز شده است و برخي بخش‌ها كه به مرمت نياز دارد، در مدت مرمت يا تا زمان رسيدن موعد مرمت، در معرض بازديد قرار نمي‌گيرد. كارهاي مرمتي بايد از نقطه‌اي آغاز شود و هميشه مشكلات و گلايه‌هاي مردمي وجود دارد.
كف عمارت عالي را موكت كرديم تا خراب نشود
شريفي درباره‌ي عمارت عالي و شايعه‌هايي كه درباره‌ي موكت كردن كف اتاق‌هاي اين عمارت مطرح شده است، اظهار كرد: اين عمارت قاجاري است، ولي در اختيار خاندان پهلوي بوده و بعدا ساخته شده است. كف آن، كاشي يا چيز ديگري نبوده، فضا اداري است، موكت كرده‌ايم تا خراب نشود. اين عمارت سال‌ها بسته بود، آنجا را براي فضايي اداري راه‌اندازي كرديم تا ديدارهاي تشريفاتي كه وزرا و سفراي خارجي در سفر به ايران دارند، در اين مكان انجام شود. اين مكان شأن كاخ گلستان را بالا مي‌برد.
او ادامه داد: بخشي از فضاي عمارت عالي با دو نگاه در اختيار معاونت ميراث فرهنگي قرار گرفت، نخست اين‌كه حضور معاونت ميراث فرهنگي در كاخ گلستان مي‌تواند فعاليت‌هاي مجموعه را به‌لحاظ مرمتي، توسعه و احيا تسريع كند. همچنين براي حضور مهمانان عالي‌رتبه‌ي سازماني و رياست جمهوري مكاني مناسب است.
كاخ گلستان را از دو متري هم نمي‌توان تشخيص داد!
او درباره‌ي طرح سردر مجموعه‌ي گلستان و ادامه‌ي روند آن، اظهار كرد: طراحي سردر انجام شد و مورد تأييد رييس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري قرار گرفت و دستور اجراي آن صادر شد. اكنون معاونت ميراث فرهنگي در حال مطالعه براي بحث مكان‌يابي آن است. اميدواريم پس از انجام مطالعات، امسال ساخت سردر ورودي مجموعه آغاز شود.
شريفي بازسازي سردر قاجاري كاخ گلستان را يكي از اقدامات بزرگ دانست و گفت: اين سردر به‌دستور پهلوي تخريب شد؛ ولي اكنون براساس مستندات، عكس‌ها و نقشه‌هاي موجود برآورد و اجرا مي‌شود. اكنون طرح آماده‌ي اجراست، چند روز ديگر نيز نقشه و طرح آن در جلوي در به‌نمايش گذاشته مي‌شود و به مردم اطلاع‌رساني مي‌شود.
او با اشاره به پيدا نبودن كاخ گلستان از ميدان ارگ، بيان كرد: مهم‌ترين بناي ميدان ارگ، مجموعه‌ي كاخ ـ موزه‌ي گلستان است؛ ولي از دو متري هم نمي‌توان آن را تشخيص داد و اين، به‌دليل نبود سردر است. سردر اصلي بنا شبيه سردر باغ ملي بوده است. در صحبتي كه با شهردار داشتيم، مقرر شد بيرون فضا مانند گذشته طراحي و باغ‌هاي قبلي ساخته شود و فضاي ميدان ارگ، فضاي دوران قاجار خود را به‌دست آورد.
مدير مجموعه‌ي كاخ گلستان درباره‌ي طرحي كه از چند سال پيش براي پياده‌راه كردن خيابان ناصرخسرو با هدف بهتر كردن فضا و ديد بصري شمس‌العماره مطرح شده بود، توضيح داد: اين طرح هنوز در دستور كار است. اميدوارم با توجه به قرار گرفتن بافت قديمي منطقه‌ي 12، كاخ گلستان و مدرسه‌ي دارالفنون در اين منطقه اجرا شود. اين بحث در آمايش شهري است و شهرداري تهران بايد اين كار را انجام دهد. در جشن بلديه‌ي تهران نيز اين طرح عنوان شد و به نظر مي‌رسد، طرح كاملي براي آن تهيه شده است.
500هزار سند تاريخي در كاخ گلستان وجود دارد
شريفي درباره‌ي وضعيت عكس‌خانه و آلبوم‌خانه‌ي كاخ گلستان نيز به خبرنگار ايسنا توضيح داد: يكي از مهم‌ترين فضاهاي كاخ گلستان عكس‌خانه‌ي سلطنتي است كه پس از بريتانيا، دومين عكس‌خانه‌ي سلطنتي دنياست؛ ولي متأسفانه هنوز نتوانسته‌ايم آن را معرفي كنيم. در اين مجموعه، بيش از 45هزار عكس از دوران قاجار وجود دارد. بخشي از عكس‌هاي اين مجموعه در چند سال گذشته سامان‌دهي شده، ولي معرفي كلان نشده است.
او ادامه داد: سامان‌دهي و معرفي كلان مجموعه در دستور كار است تا بتوانيم قابليت‌هاي كاخ گلستان را به همه‌ي دنيا معرفي كنيم، ولي نخست بايد سامان‌دهي شود. بخش اسناد كاخ 500هزار سند تاريخي را در خود دارد كه برخي از آن‌ها سامان‌دهي شده است. عكس‌خانه‌ي سلطنتي نيز بايد سامان‌دهي و شناسنامه‌دار شود و با تبديل شدن به فرمت ديجيتال در سايت كاخ گلستان قرار گيرد.
وي بيان كرد: حدود 100هزار نسخه از عكس‌ها سامان‌دهي شده است، ولي تا كنون فقط حدود 10هزار سند ديجيتالي شده است، اگر مشكلي براي اين اسناد به‌وجود آيد، چيز ديگري در دست نداريم. به همين دليل، آن‌ها بايد به سرعت به فرمت ديجيتالي تبديل شوند. در گذشته، حدود 10 سال براي سامان‌دهي حدود 100هزار سند وقت گذاشته شد، ولي مي‌توان با نيروهايي دوركار در سه‌سال آينده حداكثر سامان‌دهي عكس‌ها و سند‌هاي تاريخي را انجام داد.
ميزان آسيب صداي بلندگوها بر كاخ گلستان پيگيري شده است
او درباره‌ي پخش موسيقي در فضاي موزه به‌عنوان يك فضاي ايراني كه از گذشتگان مانده است و نصب بلند‌گوهاي متعدد در فضاي كاخ كه اين بناي تاريخي آسيب وارد مي‌كند، گفت: موسيقي به حضور مخاطب كمك زيادي مي‌تواند كند. با توجه به قدمت كاخ ـ موزه‌ها، اگر موسيقي مربوط به هر دوران را داشته باشيم و اين نغمه‌ها با گوش آشنا باشد، ارتباط بصري و روحي بهتري برقرار مي‌شود، موسيقي در كاخ‌ها به حضور مخاطب و لذت بخشيدن به آن ها كمك مي‌كند.
وي اظهار كرد: پيگيري‌هايي براي مشخص شدن ميزان آسيب‌هايي كه صداي بلندگوها با پخش موسيقي به فضاي تاريخي وارد مي‌كند، انجام شده است.
شريفي درباره‌ي نصب در شيشه‌يي به‌عنوان ورودي يكي از كاخ‌ها و در چارچوب در قديمي، گفت: اين در از دوران پيش از انقلاب در اين مكان نبود. اين فضا قبلا باز بود كه با تبديل آن به موزه، براي محافظت بيشتر، دري شيشه‌يي جاي در قديمي آن گذاشته شد.
سيستم امنيتي كاخ گلستان در شش‌ماه نخست سال پيشرفته مي‌شود
او درباره‌ي حفاظت و امنيت كاخ گلستان نيز گفت: دستگاه‌هاي امنيتي اين مجموعه قديمي شده‌اند. به همين دليل، اكنون سيستم جديد امنيتي در حال طراحي است. اين طراحي به‌صورت كامل انجام شده و به‌زودي قرار‌داد مناقصه‌ي حفاظت الكترونيك بسته مي‌شود و اعتباري حدود پنج‌ميليون تومان نيز براي آن در نظر گرفته شده است.
مدير مجموعه‌ي كاخ گلستان ادامه داد: اين پروژه تا پايان شش‌ماه نخست سال 1390 اجرايي مي‌شود. مجموعه‌ي كاخ در طرح مونيتورينگ قرار مي‌گيرد و امنيت آن چند برابر مي‌شود و كمك مي‌كند كه در صورت مواجه با كمبود نيرو، فضاها بسته نشود.
وي درباره‌ي برنامه‌هاي مرمتي، عمراني و توسعه‌ي كاخ نيز اظهار كرد: قرار‌داد مرمت كاشي‌هاي كاخ گلستان در حال بسته شدن است و قرار است در شش‌ماه نخست سال 90 اين پروژه به پايان برسد. همچنين بحث مرمت آب‌نماهاي محوطه و باغ‌هاي كاخ مطرح است و بيش از هفت آب‌نماي مجموعه تا پايان امسال مرمت مي‌شود. اين بناها زيرسازي اساسي دارند و براي جلوگيري از رسيدن صدمه به گنجينه‌ها و ديوار‌ها، اين كار بايد زودتر انجام شود. همچنين مرمت چهار موزه‌ي الماس، ظروف، برليان و شمس‌العماره براساس برنامه در نيمه‌ي نخست سال 1390 انجام مي‌شود.
او شناسنامه كردن درختان و احياي باغ ايراني مانند دوران قاجار تا پايان سال 90 را از ديگر برنامه‌هاي اين مجموعه دانست و اضافه كرد: ايجاد تأسيسات در ضلع جنوبي مجموعه شامل شمس‌العماره، عمارت بادگير، عمارت عالي، تالار الماس و موزه‌ي مردم‌شناسي نيز در دستور كار است كه تا پايان سال 90 انجام مي‌شود. همچنين با هماهنگي‌هاي انجام‌شده با شهرداري، سازمان ميراث فرهنگي و دستگاه‌هاي ديگر، به‌زودي فضاهاي اطراف و خيابان داور، يك فضاي مناسب و هدايتگر براي رفت‌وآمد مردم به سمت كاخ گلستان ايجاد مي‌شود. اميدوارم به روزي برسيم كه بتوانيم تمام فضاهاي ميدان ارگ را مانند گذشته طراحي كنيم.
گفت‌وگو از خبرنگار ايسنا: سميه ايمانيان
انتهاي پيام