حدود چهارسال پيش در نخستين قرارداد زيارتي ايران و عراق، دو طرف متعهد شدند، وضعيت مرزهاي زميني مورد استفاده‌ي زائران و مسافران كشور را كه شامل مهران، شلمچه و خسروي بود، با ايجاد امكانات لازم، بهبود بخشند؛ با وجود اين‌كه طرف ايراني تا حدودي به اين تعهدها عمل كرده است، اما طرف عراقي هم‌چنان به تعهدات خود در اين‌باره، پايبند نيست.

به گزارش خبرنگار بخش حج و زيارت خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، مرز خسروي با توجه به وجود پايانه‌ي مرزي خسروي، نسبت به دو مرز زميني ديگر، وضعيت بهتري دارد؛ اما به‌دليل ناامن بودن منطقه‌ي مقابل در خاك عراق و اتفاق‌هايي كه براي زائران ايراني رخ دادند، بيش‌تر از دوسال است كه اين مرز بسته شده است.

به‌دنبال پي‌گيري‌هاي بسيار مسؤولان استان كرمانشاه و تصميم وزارت كشور، مرز خسروي از سال گذشته براي استفاده‌ي زائران باز شد. البته قبلا براي انتقال كالا و سوخت از اين پايانه‌ي مرزي استفاده مي‌شد. پس از انفجار استان ديالي عراق و شهيد و مجروح شدن تعداد زيادي از ايراني‌ها در اين منطقه، مرز خسروي بار ديگر به روي زائران بسته شد. اگرچه اخباري هم در اين ميان درباره‌ي بازگشايي دوباره‌ي اين مرز منتشر شدند.

وضعيت مرزهاي زميني مهران و شلمچه به گفته‌ي زائراني كه از اين مسير براي سفر به عتبات عاليات عراق استفاده مي‌كنند، چندان تعريف‌كردني نيست. معطلي‌هاي بسيار و كمبود امكانات، نبود توقفگاه مطلوب و برخورد نامناسب پليس و مرزبانان عراقي، براي زائران ايراني آزاردهنده هستند.

مسؤولان سازمان حج و زيارت و شركت زيارتي مسؤول اعزام زائران ايراني به عراق (شمسا) بارها از وضعيت اين مرزها ديدن كرده و با مسؤولان اين مناطق مذاكره‌هايي داشته و حتا عمل كردن به تعهدات مذكور در قرارداد زيارتي دو كشور را به طرف عراقي متذكر شده‌اند؛ اما به نظر مي‌رسد، اين موضوع چندان اهميتي براي عراقي‌ها ندارد كه زائران ايراني با وجود اين‌كه رونق‌بخش اين كشور بوده‌اند، چگونه در عراق سفر مي‌كنند!

با وجود اين‌كه شمسا در دو مرز مهران و شلمچه، سايه‌بان، نمازخانه و سرويس بهداشتي ايجاد كرده است، اما اين امكانات كفاف بيش از 2500 زائر تحت نظارت سازمان حج و زيارت و حدود يك‌هزار زائري را كه آزاد و انفرادي روزانه به عراق سفر مي‌كنند، نمي‌دهد.

مرز زميني ايران و عراق با همه‌ي كاستي‌ها و كمبود امكانات، ساعات اندكي از شبانه‌روز باز است و مرزبانان عراقي تقريبا حدود هشت ساعت در روز فعال‌اند و اگر اتوبوس‌هاي زائران آزاد يا تحت پوشش حج و زيارت شب‌هنگام يا صبح زود به مرز برسند، قطعا معطل مي‌شوند. در اين شرايط نبود اقامتگاه‌هاي مناسب را بايد به كاستي‌هاي ديگر اين منطقه اضافه كرد.

البته معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان ايلام در گفت‌وگويي با خبرنگار ايسنا اظهار كرده بود: زائرسراهاي اين استان سامان‌دهي مي‌شوند. در ايلام 40 زائرسرا وجود دارند كه فقط 20 زائرسرا به مسافران خدمات مي‌دهند.

هم‌چنين به گفته‌ي مديران كاروان‌هاي زيارتي، در گذشته امكان سرمايه‌گذاري در اين مناطق مرزي وجود نداشت، چون مردم اصرار داشتند كه زائران حتما از خانه‌هاي شخصي آن‌ها براي اسكان استفاده كنند و پول اين مسافران بايد در جيب مردم باشد، نه سرمايه‌گذاران.

مسؤولان سازمان حج و زيارت در آخرين بازرسي‌هاي خود كه اوايل خردادماه از مرز مهران داشتند، با مسؤولان استان ايلام توافق كردند، براي كاهش معطلي‌هاي زائران در مرز مهران از خانه‌هاي شخصي شناسايي‌شده و زائرسرا استفاده شود كه با وجود ابلاغ اين دستور، برخي كاروان‌ها به دلايل مختلفي از جمله برنامه‌ريزي نامناسب، از اين امكان استفاده نمي‌كنند.

پيشنهاد ديگر سازمان حج و زيارت به طرف عراقي براي كاهش معطلي‌هاي بي‌مورد و آزاردهنده‌اي كه در مرز ايجاد مي‌شوند، افزايش مدت زمان فعاليت مرزباني عراق بود.

حسين اكبري ـ معاون عتبات عاليات سازمان حج و زيارت ـ پس از بازرسي مرز مهران به خبرنگار ايسنا گفت: با عراق روي افزايش زمان بازرسي به‌صورت شبانه‌روزي توافق شده است و آن‌ها (طرف عراقي) اعلام كرده كه اين دستور را به مرزباني ابلاغ كرده‌اند؛ ولي تاكنون اين دستور اجرا نشده است.

به گفته‌ي زائران ايراني و به تأييد مسؤولان سازمان حج و زيارت و شركت مسؤول اعزام زايران ايراني به عراق (شمسا)، مرزبانان عراقي تحت تأثير نيروهاي اشغال‌گر، رفتار خوبي با زائران ايراني ندارند و گاهي اين برخورد كاهش تعداد زائران را موجب مي‌شود.

زائران ايراني بارها از نحوه‌ي برخورد مرزبانان و پليس عراق و بازرسي آن‌ها توسط سگ‌هاي آموزش‌ديده، چهره‌نگاري و انگشت‌نگاري رضايت ندارند. اين مسائل توسط مسؤولان سازمان حج و زيارت به طرف عراقي گوشزد شده‌اند؛ اما در اين مورد، مداخله‌ي دستگاه ديپلماسي كشور قطعا بي‌تأثير نخواهد بود.

نبود امكانات كافي و نوع برخورد مأموران و پليس عراق با زائران ايراني، معطلي‌هاي زيادي را در مرز ايجاد مي‌كند كه تحمل اين شرايط گاهي براي زائران كهن‌سال و بيمار از توان خارج است.

يكي از زائران با اشاره به تأخير نه‌ساعته‌اي كه در مرز مهران داشت، به خبرنگار ايسنا گفت: صبح خيلي زود به مرز رسيديم و مرز بسته بود. ناچار شديم، در نمازخانه‌اي كه وجود داشت، استراحت كنيم تا نوبت بازرسي ما برسد. كنترل بار، چهره‌نگاري، انگشت‌نگاري و مصاحبه با برخي زاوران، بخصوص مردها آن‌قدر طول كشيد كه نه ساعت از زمان ورود به مرز تا خروج از ايران، معطل شديم. از آن به بعد هم بايد گرماي هوا و اتوبوس‌هاي خراب عراقي را تحمل مي‌كرديم.

يكي ديگر از زائران كه از مرز شلمچه به عراق وارد شده بود، درباره‌ي وضعيت اين مرز به خبرنگار ايسنا گفت: حدود چهار ساعت در اين مرز براي كنترل بار و گذرنامه معطل شديم. مرزبان‌ها از زائران چهره‌نگاري و از برخي مردها انگشت‌نگاري مي‌كردند. اين كارها و رفتارها خسته‌كننده بودند.

پس از بسته شدن مرز خسروي، بسياري از كاروان‌هاي آزاد و زائران انفرادي از مرز مهران و شلمچه عبور مي‌كنند كه حضور آن‌ها در كنار زائران كارواني و مسافران كشورهاي ديگر، به زمان معطلي مي‌افزايد.

پس از تفكيك مرز خروجي ايران و عراق براي استفاده‌ي زائران انفرادي و كاروان‌هاي تحت پوشش سازمان حج و زيارت با هدف كاهش مشكلات و زمان معطلي، مسؤوليت زائران انفرادي و آزاد برعهده‌ي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري قرار گرفت؛ اما نه‌تنها اعزام اين گروه از زائران از نظام و اصول خاصي برخوردار نيست، بلكه به نظر مي‌رسد، اين سازمان به‌جز قراردادي كه سال گذشته درباره‌ي فعاليت‌هاي گردشگري دو كشور با اختصاص بندهايي به امور زيارتي كه در واقع موضوع جديدي نداشت، امضا كرد، اقدام ديگري براي بهبود وضعيت اين گروه از زائران انجام نداده است.

سازمان حج و زيارت درصدد است تا اين گروه از زائران را نيز در اختيار بگيرد. البته مسؤولان اين سازمان با اشاره به اوضاع بهداشتي و امكانات عراق گفته‌اند: همان امكاناتي را كه زائران انفرادي و آزاد استفاده مي‌كنند، در اختيار مي‌گيرند؛ اما دست كم نظارت، بازخواست و تأمين امنيت اين گروه از زائران نيز در برنامه قرار خواهد گرفت.

مصطفي مهذب ـ مدير عامل شركت كارگزاران زيارتي ايران (شمسا) ـ در اين‌باره به خبرنگار ايسنا گفت: مرزبانان عراقي حتا اگر زائران ايراني زودتر رسيده باشند، اولويت را به عراقي‌ها و حتا مسافران كشورهاي ديگر مي‌دهند. آن‌ها با اين رفتارشان به زائر ايراني ظلم مي‌كنند.

وي با اشاره به شرايط مرزهاي زميني ايران و عراق، اظهار كرد: گاهي مديران كاروان‌هاي زيارتي در استان‌هاي دورتر نمي‌توانند محاسبه كنند كه چه زماني به مرز مهران مي‌رسند و در برخي مواقع، اتوبوس‌ها با نقص فني مواجه مي‌شوند و با تأخير به مرز مي‌رسند. آن‌ها مجبورند از خانه‌هاي شخصي اين منطقه براي اسكان موقت استفاده كنند.

به گفته‌ي او، اين خانه‌ها شناسايي شده و مورد تأييد هيأت گردشگري ايران قرار گرفته‌اند؛ ولي اكنون نواقصي دارند و خيلي آماده‌ي پذيرايي از زائران نيستند؛ اما قرار است، هيأت مسكن سازمان حج و زيارت به اين مناطق مرزي براي بررسي خانه‌هاي شخصي اعزام شوند و نواقص را با هدف رفع آن‌ها، به فرمانداري منطقه اعلام كنند.

مهذب ادامه داد: مدير كاروان براي معطل و سرگردان نشدن زائران در مرز، به‌محض رسيدن بايد نوبت بازرسي بگيرد و زائران را در خانه‌هاي شناسايي‌شده اسكان دهد تا زائر در اتوبوس و مرز معطل نشود و براساس نوبت ارائه‌شده، گروه‌ها را براي كنترل به مرز اعزام كنند.

وي افزود: اكنون 32 خانه‌ي شخصي در مهران شناسايي و تأييد شده‌اند تا كاروان‌ها پس از رسيدن به مرز به اين خانه‌ها مراجعه بايد كنند. البته اين طرح كم‌تر از يك‌ماه است كه اجرا مي‌شود و تا زماني كه نهادينه شود، قطعا با مشكلاتي مواجه است.

مدير عامل شمسا رفتار تبعيض‌آميز مرزبانان عراقي را با زائران ايراني تحقيركننده دانست، گفت: زائر تا محل كنترل گذرنامه مشكلي ندارد؛ اما در اين محل مرزبانان عراقي، حتا اگر نوبت ايراني‌ها جلوتر باشند، اولويت را به عراقي‌ها و زائران كشورهاي ديگر مي‌دهند كه اين موضوع مشكل ايجاد مي‌كند.

مهذب بيان كرد: زائر در اين شرايط احساس بدبيني و حقارت مي‌كند. بنابراين نامه‌اي را براي معاونت عتبات عاليات عراق براي پي‌گيري فرستاده‌ايم.

وي افزود: گاهي مرزبانان عراقي هنگام خروج، زائران را دو سه ساعت معطل مي‌كنند. چمدان‌ها با دستگاه ايكس‌ري كنترل مي‌شوند، چون اگر قرار بود، كنترل دستي باشد، زمان معطلي بيش‌تر مي‌شد. البته گاهي به برخي چمدان‌ها يا زائران مشكوك مي‌شوند و اين كار را انجام مي‌دهند.

مدير عامل شمسا ادامه داد: زائران وقتي به خاك عراق وارد مي‌شوند، نيروهاي آمريكايي يا عراقي با سگ‌ها، آن‌ها را كنترل مي‌كنند. درحالي‌كه زائران قبلا به‌خاطر كنترل‌هاي پيش از ورود به عراق يك‌بار معطل شده‌اند. برخي را نيز براي انگشت‌شماري و چهره‌نگاري به‌صورت تصادفي انتخاب مي‌كنند. آمريكايي‌ها برخي افراد را براي مصاحبه به اتاقك‌هايي مي‌برند كه همه‌ي اين رفتارها علاوه بر معطلي، تحقيركننده‌اند.

وي بيان كرد: پس از همه‌ي اين برخوردها، زائر بايد اتوبوس‌هاي نامناسب عراقي را تحمل كنند. مأموران عراقي اجازه نمي‌دهند، ناظران شمسا وضعيت خدمات و بهداشت اتوبوس‌ها را كنترل كنند، چون نگران بازخواست ما از آن‌ها هستند.

به گفته‌ي او، قبلا افراد عرب‌زباني به‌عنوان ناظران شمسا در خاك عراق مستقر بودند كه به امور زائران رسيدگي مي‌كردند؛ اما اكنون هفت هشت‌ماه است كه به آن‌ها هم اجازه داده نمي‌شود، بر اين امور نظارت كنند. بيش‌تر زائران ايراني نيز به زبان عربي مسلط نيستند كه بتوانند به امور خود رسيدگي كنند.

مهذب در ادامه به وضعيت زائران هنگام خروج از مرزهاي زميني پرداخت و گفت: زائر در برگشت به‌جز مصيبت گرماي هوا و اتوبوس‌هاي نامناسب كه هنگام توقف، كولرها را خاموش مي‌كنند، بايد نبود امكاناتي را مانند سرويس بهداشتي تحمل كند.

وي اظهار داشت: زرباطيه استان هم‌مرز مهران در عراق است. زائر وقتي به اين منطقه مي‌رسد، بايد يكي دو ساعت در اتوبوس بماند، چون محل مناسبي براي استراحت وجود ندارد، حتا سرويس بهداشتي و آب خنك هم پيدا نمي‌شود. در اين مدت، كولرهاي اتوبوس خاموش مي‌شوند، چون گازوئيل گران‌ است، حتا اجازه نمي‌دهند زائر از اتوبوس پياده شود، البته اگر اين اجازه هم داده مي‌شد، دماي هواي خارج از اتوبوس خيلي آزاردهنده‌تر است. اين مسائل به راننده‌هاي اتوبوس بسيار گفته شده‌اند؛ اما آن‌ها توجه نمي‌كنند.

او ادامه داد: در اين شرايط، بار ديگر براي كنترل گذرنامه، اولويت به عراقي‌ها و زائران كشورهاي ديگر داده مي‌شود. تحمل اين مصيبت‌ها براي زائر در كنار توهين‌ها و تحقيرهايي كه مي‌شوند، بدترين مسأله‌اند. زائر ايراني خواهان زيارت است.

مهذب تأكيد كرد: مرزبانان و نيروهاي انتظامي ‌بايد در اين شرايط مقابله به‌مثل كنند. وقتي رفتار تبعيض‌آميز مرزبانان عراقي مطرح مي‌شود، مرزبانان ايراني مي‌گويند، بايد دستور باشد تا اين كار را انجام دهند. رفتار مرزبانان عراقي در حق زائر ايراني ظلم است.

مدير عامل شمسا در ادامه با بيان اين‌كه مرزهاي زميني مهران و شلمچه به وقت ايران از ساعت نه صبح تا پنج و شش بعدازظهر باز هستند، گفت: گاهي برخي اتوبوس‌ها به دلايلي مانند نقص فني، ديرتر از زمان تعيين‌شده به مرز مي‌رسند و چون هيچ امكان اقامتي در مرز وجود ندارد، بايد به شهر كوت بازگردند و شب را در حسينيه و مهمان‌خانه‌اي اقامت كنند كه پول آن را نيز زائر بايد پرداخت كند.

او درباره‌ي امكانات اسكان اين منطقه، اظهار كرد: اين شهر امكانات دارد؛ اما اين‌كه زائران 15 اتوبوس با ظرفيت 40 نفر را يك‌باره اسكان دهند، حتما با مشكل مواجه مي‌شوند.

مهذب درباره‌ي اجراي دستور فعاليت 24 ساعته‌ي مرزبانان عراقي، گفت: در اين‌باره صحبت شده، اما اتفاقي نيفتاده است. ما از آن‌ها خواسته‌ايم صبح، زودتر كار بازرسي را آغاز كنند. در اين صورت، مشكلات ما كم‌تر مي‌شود؛ اما آن‌ها توجهي نمي‌كنند.

او با اشاره به تأثير حضور اشغال‌گران در مرزهاي خروجي به عراق، بيان كرد: گاهي انگشت‌نگاري و چهره‌نگاري زائران توسط نيروهاي آمريكايي و حتا منافقين انجام مي‌شود. رفتارهاي آن‌ها در برخي موارد زائر را تحريك مي‌كند كه پاسخي بدهند و اين مسايل موجب معطلي چند ساعته مي‌شود، آن‌ها در برخي مواقع به روحاني يا مدير كاروان توهين مي‌كنند. در نهايت مردم با ديدن اين‌ صحنه‌ها، آرام نمي‌نشينند و واكنش نشان مي‌دهند.

مهذب درباره‌ي تعهداتي كه عراق بايد در مرزهاي زميني ايجاد مي‌كرد، گفت: آن‌ها متعهد نيستند و هيچ امكاناتي را ايجاد نكرده‌اند؛ اما ما در حد امكان هر كاري را كه مقدور بوده است، انجام داده‌ايم.

وي درباره‌ي وضعيت مرز شلمچه، اظهار كرد: در اين مرز، استانداري خوزستان بسيار كمك و امكاناتي را ايجاد كرده است. دوهزار مترمربع سايه‌بان براي توقف موقت زائران درحال احداث است كه با پايان يافتن اين طرح، بسياري از مشكلات در شلمچه حل مي‌شوند؛ اما عراقي‌ها يك سر سوزن حركت نمي‌كنند.

به گفته‌ي او، چون تعداد كاروان‌هاي اعزامي از مرز شلمچه كم است، مشكلات اين منطقه هم كم‌تر است.

البته از نظر مدير عامل شمسا، مسؤولان مرزي در شلمچه بهتر كار مي‌كنند، چون اين مرز قبلا در اختيار نيروهاي انگليسي بوده و اكنون از سيطره‌ي آن‌ها خارج شده، مشكلات و معطلي‌هاي آن هم كم‌تر شده است.

انتهاي پيام