سال 1387 به‌عنوان آغازين سال ثبت پرونده‌هاي ميراث معنوي، پردغدغه و فعال گذشت، گرچه فقط چارچوب‌هاي كلي پرونده‌ها به ثبت رسيدند و تحقيقات مردم‌شناسي در استان‌ها با كمبود بودجه مواجه بودند. اميد است كه ثبت پرونده‌هاي ملي ميراث معنوي به ثبت آن‌ها در فهرست جهاني ميراث معنوي بينجامد و راه تهيه‌ي پرونده‌هاي ميراث معنوي كه در كشور با پژوهش‌هاي مردم‌شناسي انجام مي‌شود، بي‌سرانجام باقي نماند.
نوروز
به گزارش خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، طبق اعلام يونسكو تمام پرونده‌هاي ميراث معنوي كه مي‌خواهند در فهرست جهاني ثبت شوند، بايد در فهرست ميراث ملي آن كشور نيز ثبت شوند. از اين رو، پرونده‌ي ملي ميراث معنوي نوروز كه قرار بود، ابتدا در فهرست شاهكارهاي شفاهي به ثبت برسد، به‌دليل آماده بودن مستندات آن، در اولويت ثبت قرار گرفت و در آخرين روز كاري سال 1386 با مديريت محمد ميرشكرايي ـ رييس پيشين پژوهشكده‌ي مردم‌شناسي ـ به ثبت رسيد.
نوروز به‌دليل آن‌كه قرار بود، به‌عنوان نخستين پرونده‌ي چندمليتي در فهرست ميراث معنوي جهاني يونسكو ثبت شود، نخستين پرونده‌اي بود كه در فهرست ملي ميراث معنوي ايران ثبت شد. البته قرار بود، نوروز در دوره‌ي پيش، در فهرست شاهكارهاي شفاهي يونسكو به ثبت برسد؛ اما مستندات دو كشور از 10 كشور عضو اين پرونده آماده نبود و سال آينده، در صورتي كه مشكل نباشد، نوروز در كنوانسيون ميراث معنوي ثبت مي‌شود.
براساس اعلام، شهريورماه سال آينده، نتيجه‌ي نهايي ثبت نوروز در فهرست ميراث معنوي يونسكو، پس از گذراندن چند مرحله مشخص خواهد شد.
اعياد نيمه‌ي شعبان
در واپسين روزهاي مرداد امسال، چارچوب كلي پرونده‌ي آيين‌ها و مراسم مربوط به اعياد نيمه‌ي شعبان آماده شد و در حافظه‌ي ميراث معنوي ملي جا گرفت.
با توجه به موقعيت جغرافيايي و اقوام مختلف كشور، اين مراسم شامل آذين‌بندي، چراغاني، مولودي‌خاني، زيارت اهل قبور و نذورات است، البته در شهري خاص، عمده‌ي تأكيد بر زيارت اهل قبور، در جاي ديگري نذورات و در محلي ديگر چراغاني است و گاهي تفاوت برگزاري اعياد بين اقوام مانند برپايي مراسم هلهله در بندر لنگه به‌حدي مي‌رسد كه شكل خاصي از آن قابليت ثبت جداگانه را دارد.
آيينهاي رمضان و روز جهاني قدس
در روزهاي پاياني تابستان هم آيينهاي رمضان و روز جهاني قدس در فهرست ملي ميراث معنوي به ثبت رسيدند.
آيينهاي رمضان به‌دليل گستردگي جغرافيايي ايران و انواع ادبيات، گويش‌ها و احساس‌هاي متنوع به شكل‌هاي مختلفي در مرز و بوم ايران‌زمين بروز پيدا كرده‌اند. به همين دليل، رمضان و آيينهاي آن در ايران بسيار متنوع و گسترده‌اند و همين تنوع و گستردگي در ميان مسلمانان سراسر جهان ديده مي‌شود.
نواي اذان موذن‌زاده اردبيلي
بيش از از 50 سال از خواندن اذان توسط مرحوم موذن‌زاده اردبيلي مي‌گذرد و اين اذان در ميان مردم در شمار سنت‌هاست. نواي اذان موذن‌زاده اردبيلي در رديف موسيقي‌هاي سنتي ايران خوانده شده است و يكي از اذان‌هاي منحصربه‌فرد به‌شمار مي‌رود.
يلدا
شب يلدا، مردمي‌ترين جشن همگاني فرهنگ ايراني، پايان آذرماه در فهرست ميراث ملي معنوي ثبت شد. يلدا قدمتي بيش از هشت‌هزار سال دارد و از قديمي‌ترين آيينهاي فرهنگي ايران‌زمين است كه در فرهنگ‌هاي مختلف ايران گرامي داشته مي‌شود.
ورزشهاي پهلواني و زورخانه‌يي
نيمه‌ي اول دي‌ماه امسال ورزشهاي پهلواني و زورخانه‌يي در حافظه‌ي ميراث معنوي ملي با بستن بازوبند بر بازوي پهلوان سال 1387 ـ امين رشيد‌لمير ـ به ثبت رسيد. ورزشهاي پهلواني آينه‌ي تمام‌نماي فرهنگ ايراني‌اند كه عدالت، راستي، نيرومندي و تعقل بر شاخصه‌هاي فرهنگي ايران، در آن قابل پي‌گيري‌اند.
عزاداري باشكوه حسينيه‌ي اعظم زنجان
هم‌زمان با هشتمين روز محرم، مراسم عزاداري باشكوه حسينيه‌ي اعظم زنجان كه هر سال در اين روز برگزار مي‌شود، به‌عنوان دهمين ميراث ناملموس كشور در فهرست ميراث معنوي به ثبت رسيد. مراسم هشتم محرم حسينيه‌ي اعظم زنجان، مراسمي تاريخي است كه طبق تحقيقات انجام‌شده، دست كم از زمان قاجار تا كنون در اين حسينيه برگزار مي‌شود.
مراسم معنوي 200 ساله‌ي محرم و صفر در ندوشن
مراسم معنوي 200 ساله‌ي محرم و صفر در ندوشن اواخر دي‌ماه امسال در فهرست آثار ملي به ثبت رسيد. اين مراسم از کهن‌ترين رسم‌هاي عزاداري سالار شهيدان است كه از بعدازظهر روز عيد غدير آغاز مي‌شود و تا پايان ماه صفر ادامه دارد. در اين مدت، برنامه‌هاي متنوعي مانند برپايي دسته‌هاي مختلف عزاداري، نخل‌برداري و موارد ديگر، انجام مي‌شوند.
مكان ـ رويدادهاي انقلاب اسلامي
در دومين روز دهه‌ي فجر امسال، پرونده‌ي مكان ـ رويدادهاي انقلاب اسلامي در فهرست ملي ميراث معنوي به ثبت رسيد. ثبت مكان ـ رويداد‌ها، اتفاق جديدي در حوزه‌ي ميراث معنوي و مسايل شهرسازي است. در اين پرونده، مكان‌هايي كه رويدادهاي مهم انقلاب اسلامي در آن‌ها رخ داده‌اند، به ثبت مي‌رسند.
آيينهاي عاشورايي و تعزيه
تعزيه قديمي‌ترين و جنجالي‌ترين پرونده براي ثبت در فهرست ميراث معنوي ملي است. پرونده‌ي تعزيه قرار بود، همراه نوروز براي ثبت در فهرست جهاني ميراث معنوي به يونسكو فرستاده شود؛ اما ثبت ملي اين دو پرونده حدود 11ماه با يكديگر تفاوت دارد و تعزيه امسال هم به يونسكو نرسيد و بايد دوسال ديگر در انتظار باشد.
علاوه بر اين موارد، تكنيك لاك‌تراشي در مازندران، پرونده‌ي نت‌هاي موسيقي و مراسم قالي‌شويان مشهد اردهال از ديگر پرونده‌هاي ميراث معنوي بودند كه امسال به ثبت رسيدند.
به گزارش ايسنا، ثبت ملي مواريث معنوي زمينه‌اي براي ثبت جهاني آن‌هاست تا از اين طريق، اين آيين‌ها را بتوان احيا كرد و در سطح بين‌المللي به مردم دنيا شناساند و در بخش گردشگري كشور نيز از آن بهره گرفت.
برخي متخصصان حوزه‌ي مردم‌شناسي بر اين اعتقادند كه مستندسازي آيين‌ها به‌تنهايي براي احياي آن‌ها كافي نيست. برخي آيين‌ها را مي‌توان دوباره زنده كرد و برخي ديگر را مي‌توان از بين برد و اين اتفاق، به چگونگي تبليغ درباره‌ي آن‌ها بستگي دارد. با كمك سياست‌گذاري، برخي آيين‌ها را مي‌توان احيا كرد و برخي را كم‌كم به‌دست فراموشي سپرد.
در اين شرايط بايد دانست كه مستندسازي آيين‌ها و ثبت آن‌ها بايد از سوي رسانه‌هاي گروهي حمايت شود و با سياست‌گذاري در زمينه‌ي احياي آن‌ها، از هر كدام بهره گرفت.
البته به اين امر نيز بايد توجه كرد كه از آيينهاي معنوي در توسعه‌ي صنعت گردشگري مي‌توان بهره گرفت و گردشگران را در زمان برگزاري اين آيين‌ها در قالب تورهاي هدف‌مند به ايران دعوت كرد تا با اين آيين‌ها آشنا شوند و درآمدي نيز كسب شود.
در اين شرايط، بايد براي بهره‌گيري از اين آيين‌ها در جذب گردشگر نيز برنامه‌ريزي شود. درست است كه ثبت آيين‌ها به احياي آن‌ها كمك مي‌كند و سبب مي‌شود، به فراموشي سپرده نشوند؛ اما بايد براي بهره‌گيري از اين آيين‌ها نيز انديشه‌اي شود.
در كنوانسيون ميراث معنوي يا ناملموس جهاني يونسكو، ميراث معنوي به رفتارها، شيوه‌هاي ارايه، نمودها، دانش‌ها، مهارت‌ها، وسايل و اشيا، مصنوعات دستي و فضاهاي فرهنگي مرتبط گفته مي‌شود كه نسل‌به‌نسل توسط جوامع، گروه‌ها و برخي افراد منتقل شده‌اند و در برخي موارد نيز افراد در پاسخ به محيط، طبيعت و تاريخ، آن‌ها را دوباره خلق مي‌كنند. موضوع‌هاي اصلي ميراث معنوي شامل سنت‌هاي شفاهي، هنرهاي نمايشي، عادت‌ها و رسم‌هاي اجتماعي (آيين‌ها و جشن‌ها)، دانش‌ها، عادت‌ها و رسم‌هاي مربوط به طبيعت و كيهان و مهارت در هنرهاي دستي و سنتي‌اند.
گزارش از خبرنگار ايسنا؛ مرضيه ابراهيمي
انتهاي پيام