اشاره:
آنچه كه در پي مي‌آيد اولين بخش از گفت و گوي خبرنگار سرويس مسائل راهبردي ايسنا با دكتر وطني معاون آموزشي - پژوهشي انستيتو نفت دانشگاه تهران و رئيس اسبق دانشگاه صنعت نفت است كه به موضوع «سياست‌هاي آموزشي و پژوهشي در بخش بالادستي نفت» اختصاص داشت.
گفتني است دكتر عمادي مدير پژوهش و فناوري شركت ملي نفت با حضور در كارگاهي با همين عنوان كه در دفتر مطالعات خبرگزاري دانشجويان ايران برگزار شد، در باره ي بخش‌هايي از نقد هاي طرح‌شده از بيان معاون پژوهشي انستيتو نفت دانشگاه تهران سخن گفت. متن كامل گزارش اين كارگاه نيز متعاقباً ارسال خواهد شد.
ثبت بسيار اندك تعداد اختراع (patent) در كشور ما، گوياي وضعيت نابسامان تحقيق و پژوهش در صنعت نفت
علي رغم آن‌كه در اكثر قرادا‌د‌هاي صنعت نفت و گاز واژه‌ي انتقال فناوري ذكر شده است
ساختار قرادادها هيچ تناسبي با مفهوم واقعي انتقال فناوري ندارد
ملت ما تا چه زماني بايد هزينه واژه ها را در تك‌تك قراردادها به اجنبي پرداخت كند؟
دكتر وطني:
كشورهاي دنيا با استفاده از نفت خام محصولاتي توليد مي كنند كه ارزش افزوده آن چندين برابر قيمت فروش آن است. كشورهاي توسعه يافته از اين ارزش افزوده براي توليد محصولات صنعتي وايجاد اشتغال و در جهت اعمال فشار سياسي و اقتصادي به كشورهاي جهان سوم از جمله كشور ما استفاده مي‌كنند؛ اگر براي مثال كمپرسور فشار بالا به ما نفروشند، ما امروز اين توانايي را نداريم كه فشار گاز را در طول خط لوله تقويت و به شهرها و نقاط دور دست گاز رساني كنيم. حال اين سووال پيش مي‌آيد كه چه مقدار سرمايه‌گذاري براي توليد دانش فني و تكنولوژي نفت، گاز و پتروشيمي در كشور انجام داده‌ايم؟
كشورهند پس از آمريكا و آلمان بزرگترين كشور توليد كننده‌ي نرم‌افزار‌هاي صنايع پتروشيمي است، اين در حالي است كه سهم منابع انرژي در هند اندك است. ما نيز به جاي فروش نفت وگاز به صورت خام بايد سعي كنيم دانش و تكنولوژي نفت، گاز و پتروشيمي را توليد و صادر نماييم.
اما ميزان توليد اختراع (patent) در كشور ما با ساير كشورهاي دنيا به هيچ وجه قابل قياس نيست. ثبت بسيار اندك تعداد اختراع (patent) در كشور ما، گوياي وضعيت نابسامان تحقيق و پژوهش در صنعت نفت به عنوان صنعت اصلي كشور است.
هم اكنون در اكثر قراردادهاي صنعت نفت و گاز، براي مثال در فاز 1 ، 2 ، 3 ، 4 و... پارس جنوبي واژه‌ي "انتقال فناوري" ذكر مي‌شود. گويا مديران و افرادي كه اين قراردادها را امضاء مي‌كنند، با واژه‌ي "انتقال فناوري" آشنايي ندارند. چنان‌كه ساختار قراداد هيچ تناسبي با مفهوم واقعي انتقال فناوري ندارد و در قرادادها تنها به ذكر يك واژه بسنده مي‌شود؛ به همين دليل اين قرادادها منجر به انتقال دانش فني نشده است. ملت ما تا چه زماني بايد هزينه واژه ها را در تك‌تك قراردادها به اجنبي پرداخت كند. اين وظيفه رسانه‌ها و خبرگزاري‌ها است كه اين موارد را به مسوولين و تصميم‌گيران اطلاع دهند.
آيا مدير ما، به لحاظ علمي و تخصصي به جزئيات پروژه‌اي كه به عقد قرارداد ميلياردي دلاري منجر مي‌شود اشراف كافي دارد؟ آيا كارشناسان به جزئيات علمي، تخصصي و حقوقي پروژه دسترسي دارند؟
در قرارداد بيع متقابل با شركت‌هاي نفتي بين‌المللي خسارت‌هاي سنگيني را متحمل شديم. آيا در اين قرارداد توانسته‌ايم از منافع ملي خود دفاع كنيم؟ بنابراين بايد با توجه به ظرفيت‌هاي بخش نفت، گاز و پتروشيمي كشور، نيروهاي خود را در تمامي مقاطع تحصيلي نه با هدف استخدام در شركت‌هاي بين‌المللي بلكه در جهت جذب خدمت در صنعت نفت و گاز كشور تربيت كنيم. بايد در رابطه با مسووليت‌ها و اهداف شركت نفت در تربيت نيروي انساني متخصص و نحوه‌ي تعامل با آن ها تجديد نظر اساسي صورت گيرد. به اعتقاد من اين تجديد نظر مقدمه‌اي براي ايجاد انگيزه و بسترسازي جذب و حفظ نيروها خواهد بود.
با توجه به سخنان مقام معظم رهبري مبني بر نهضت جنبش نرم‌افزاري ، دانشجويان و محققان به عنوان پيشگامان و نيروهاي خط مقدم جبهه‌ي علمي و فرهنگي كشور، بايد به نهضت جنبش نرم‌افزاري به عنوان افتخار و سند ملي توجه كنند و در توليد و رواج آن در صنعت تحت عنوان يك جريان فكري كوشا باشند. به گونه‌اي كه با ايجاد اشتغال و كسب درآمدهاي غير نفتي و از طريق توليد دانش و فناوري بومي حتي در بخش نفت، گاز و پتروشيمي براي استفاده در داخل و صدور آن به كشورهاي نفت و گازخيز جهان ، شايستگي خود را به منصه‌ي ظهور گذارند.
تا سال 1367 تنها يك دانشكده‌ي نفت در كشور وجود داشت
در حالي كه ارزش انرژي توليد شده در كشور بيش از 100 ميليارد دلار است، با اين پرسش مواجه مي‌شويم كه براي صنعت نفت و گاز كشور چه ميزان سرمايه‌گذاري پژوهشي شده، چه تعداد آزمايشگاه در دانشگاه‌هاي كشور ايجاد شده، چه تعداد استاد تربيت شده است؟ چه اقداماتي براي بخش نفت ،گاز و پتروشيمي انجام شده است؟
حتي در تاسيس دانشكده‌هاي نفت ، گاز و پتروشيمي نيز عدالت رعايت نشده است. به گونه‌اي كه در سال 1376 تنها يك دانشكده نفت در كشور وجود داشت. با اين اوصاف آيا ما نمي‌دانستيم كه نفت منبع تامين انرژي و ارز كشور است و به نيروي متخصص نياز دارد.
رشته مهندسي نفت در ايران براي اولين بار در دانشكده فني دانشگاه تهران ايجاد شد. دانشكده نفت آبادان پس از تاسيس، از نظر كادر هيأت علمي به شاخص‌هاي قابل قبولي رسيد. تدريس رشته مهندسي نفت تا سال 1367 در انحصار دانشكده نفت آبادان بود. در سال 1368 اين دانشكده به دانشگاه صنعت نفت تبديل شد.
افراط و تفريط در دانشگاه صنعت نفت
غفلت از دوره‌هاي تحصيلات تكميلي در گرايش‌هاي تخصص مهندسي نفت از سويي
حذف ساير رشته ها ي مورد نياز و پرداختن به مهندسي نفت از سوي ديگر
خبرنگار:
آيا گرايش‌هاي مختلف نفت در دانشكده تدريس مي‌شد؟
دكتروطني:
خير، تنها رشته مهندسي نفت و بهره‌برداري نفت بود. زماني كه دانشكده به دانشگاه نفت تبديل شد، مهندسي نفت به گرايش‌هاي تخصصي تقسيم و تدريس شد. در سال 1365 براي اولين بار مجوز برگزاري دوره كارشناسي ارشد مخازن نفت اخذ شد.
در آن سال مجوز تدريس 27 رشته و ايجاد 9 دانشكده براي اين دانشگاه صادر شد. البته در مورد رشته‌هاي دانشگاه صنعت نفت افراط و تفريط هاي بسياري انجام شده است. از مدتي پيش به استثناي رشته مهندسي نفت ، پذيرش در رشته‌ي ديگري انجام نشد. اين در حالي است كه در رشته‌هاي گاز و پتروشيمي، پذيرش دانشجو انجام مي‌شد. با اين تصور كه فارغ‌التحصيلان دانشگاه‌هاي غيروابسته به وزارت نفت، پس از اتمام تحصيلات جذب صنعت نفت مي‌شوند امر به طور كامل محقق نشد، چرا كه آنها به دليل برخورداري از بورسيه متعهد بودند؛ همچنين سازو كار و نحوه آموزش آنها متفاوت بود.
به اعتقاد من در اين زمينه افراط و تفريط شد. لذا وزارت نفت بايد بيش از اين در بخش آموزش و پژوهش تقويت شود. صنعت نفت نيز بايد درتمام رشته‌هاي مورد نياز به تربيت نيرو مبادرت ورزد. فارغ‌التحصيلان جزئي از خانواده صنعت نفت محسوب مي شوند. لذا بايد امكبن جذب استاد و ايجاد اشتغال و افزايش توانمندي از طريق كارآموزي و بازديدهاي علمي در حين تحصيل براي اين دانشگاه و دانشجويان آن فراهم باشد.
ادامه دارد...