خبرهاي رسيده از آژانس فضايي ناسا طي هفته‌هاي اخير حاكي از قرار گرفتن مريخ‌نوردهاي دوقلوي «فرصت» و «روح» در شرايطي نگران‌كننده و توقف كامل فعاليت‌هاي علمي آنها در پي توفان‌هاي شديد در سطح سياره سرخ است.

به گزارش خبرنگار علمي خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، مريخ‌نوردان دوقلوي «روح» و «فرصت» به ترتيب در 14 دي ماه و پنجم بهمن ماه سال 1382 براي ماموريتي 90 روزه در سطح سياره سرخ فرود آمدند، با اين حال به رغم پيش‌بيني اوليه دانشمندان كه تصور مي‌كردند با آغاز فصل سرما در مريخ خيلي زود تجهيزات پيشرفته آن‌ها از كار بيفتد، دوقلوها نه تنها سرماي سخت مريخ را تاب آوردند بلكه با سخت جاني مثال زدني و پايداري‌اي دور از انتظار همچنان به فعاليت خود در سياره سرخ ادامه مي‌دهند.

ماموريت استثنايي مريخ‌نوردهاي دوقلو در زمان مديريت دكتر فيروز نادري بر ماموريت‌هاي مريخ ناسا انجام شد.

وي در شرايطي به اين سمت منصوب شد كه چند ماموريت‌ ناسا براي پرتاب فضاپيما به سياره سرخ شكست خورده بود و بيم آن مي‌رفت كه با ادامه اين وضعيت تامين اعتبارات لازم براي ادامه اين ماموريت‌ها به دليل فشار مخالفان با چالشي جدي مواجه شود.

با اين همه، مريخ‌نوردان‌ جان‌سخت ناسا علي‌رغم پايداري بالايي كه نشان دارند، مدتي است گرفتار توفان‌هاي غباري عظيم در سطح مريخ شده‌اند كه با جلوگيري از رسيدن نور خورشيد به صفحات خورشيديشان آنها را زمين‌گير كرده است. با اين حال آنها در چنين شرايط دشواري نيز كه دكتر نادري از آن به عنوان وضعيتي مشابه بيماران بستري در CCU (بخش مراقبت‌هاي ويژه بيمارستاني) ياد مي‌كند همچنان براي زندگي و ادامه فعاليت تقلا مي‌كنند و گويي در اين شرايط هم قصد تسليم شدن ندارند.

دكتر فيروز نادري، مدير ارشد برنامه‌ريزي راهبردي JPL آژانس فضايي آمريكا (ناسا) و مدير سابق برنامه‌هاي اكتشاف مريخ ناسا در گفت‌وگو با خبرنگار «علمي - پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) درباره آخرين وضعيت مريخ نورد‌هاي «روح» (اسپيريت) و «فرصت» ( آپورچونيتي) گفت: به دليل توفان خاك در مريخ مقدار نوري كه مستقيما به صفحات خورشيدي تامين كننده انرژي اين مريخ نوردها مي‌رسد بسيار اندك است.

البته وضعيت «اسپيريت» كمي بهتر است ولي «آپورچونيتي»(فرصت) تقريبا كمتر از يك درصد نوري را كه در شرايط طبيعي به آن مي‌رسيده دريافت مي‌كند و به دليل همين ميزان اندك تنها 14 تا 15 درصد انرژي معمولي را ايجاد مي‌كند كه خيلي كم است و با اين كه تمام حركت‌ها و فعاليت‌هاي علمي آن‌ها را متوقف كرده‌ايم ولي به هر حال به نيروي پايه‌اي نياز داريم تا بخاري‌هايي را كه گرم كردن فضاپيما در شب را برعهده دارند فعال كند تا وسايل الكترونيكي مريخ نورد در اثر سرما از كار نيفتند.

وي خاطر نشان كرد: درجه حرارت بحراني براي از كار نيفتادن سيستم‌هاي الكترونيكي «فرصت» 39- درجه سانتي گراد (دماي داخل مريخ نورد) است كه اگر دما از اين حد پايين برود همه سيستم‌ها خاموش‌ مي‌شوند.

اين روزها فضاپيما در شرايطي مشابه CCU و در مرز مرگ است چون دما به 37- درجه سانتي گراد هم رسيده ولي به هر حال اين طور هم نيست كه اگر دماي آپورچونيتي به 39- درجه سانتي گراد برسد، دستگاه‌ها براي هميشه نابود شوند و اين امكان وجود دارد كه فضاپيما‌ ماه‌ها در حالت كما (خاموشي كامل) باشد و پس از صاف شدن آسمان و رسيدن نور خورشيد به صفحات خورشيدي فضاپيما بار ديگر بيدار شود چون به هر حال ما در شرايطي هستيم كه تاكنون مشابه آن را تجربه نكرده‌ايم و هر چيزي امكان دارد.

احتمال زنده شدن مجدد مريخ‌نوردها حتي پس از كما!

دكتر نادري در عين حال تصريح كرد: چيزي كه نمي‌دانيم اين است كه اگر اين شرايط چند ماه طول بكشد، سرما و يخ چه بر سر تجهيزات الكترونيكي «فرصت» مي‌آورد البته ما آنها را پيش از پرتاب فضاپيما تا دماي 50- درجه سانتي گراد هم آزمايش كرده‌ايم ولي فقط براي چندين ساعت، نه براي چندين هفته.

مدير سابق ماموريت‌هاي مريخ ناسا خاطر نشان كرد: اين امكان وجود دارد كه طي دو، سه هفته آينده وضعيت جوي در مريخ مساعد شده و نور كافي به مريخ نورد‌ها برسد ولي از گذشته مي‌دانيم كه چنين توفاني‌هاي خاكي مي‌توانند تا چندين ماه ادامه داشته باشند و با توجه به اين كه حدود پنج هفته از اين توفان گذشته چند احتمال وجود دارد يا ممكن است به طور كلي از آپورچونيتي اطلاعاتي نگيريم و ناچار باشيم چند ماهي منتظر بمانيم تا ببينيم دوباره بيدار مي‌شود يا نه و احتمال ديگر اين كه طي چند روز آينده هوا صاف شده و فعاليت مريخ نورد ادامه پيدا كند.

دانستن وضعيت جوي امروز مريخ هم به يك معجزه شبيه است!

دكتر نادري در پاسخ به اين سوال كه با توجه به اطلاعات موجود درباره جو مريخ، آيا امكان پيش بيني تقريبي زمان فروكش كردن توفان اخير وجود دارد يا نه، اظهار داشت: در حال حاضر ادارات هوا شناسي زمين هم با اين همه امكانات و اطلاعات وسيع كه در اختيار دارند بعضا در پيش‌بيني هواي سه روز آينده هم كاملا با اشتباه مواجه مي‌شوند به اين ترتيب مي‌توان تصور كرد كه پيش بيني هوا شناسي در سياره‌اي كه چند صد ميليون كيلومتر از ما دور است و شبكه‌هاي هواسنجي مانند آنچه درزمين وجود دارند در آن وجود ندارد، چگونه خواهد بود و به نظر من همين اندازه هم كه مي‌دانيم وضعيت جوي در حال حاضر در مريخ چگونه است، تقريبا يك معجزه است.

26 ماه ديگر با يك آزمايشگاه بزرگ به مريخ مي‌رويم!

مدير ماموريت‌هاي منظومه شمسي آژانس فضايي آمريكا در ادامه درباره ماموريت آتي ناسا در مريخ به ايسنا گفت: همان طور كه مي‌دانيد به دليل دوره تغييرات مكان نسبي مريخ و زمين، ما هر 26 ماه يك بار فضاپيمايي به مريخ مي‌فرستيم و چون فضاپيماي «فينيكس» را هفته گذشته فرستاديم، 26 ماه ديگر (سال 2009) سفينه ديگر را كه يك كاوشگر خودرو مشابه آپورچونيتي و اسپيريت است به سوي مريخ پرتاب مي‌كنيم.

اين كاوشگر چهار برابر بزرگتر از مريخ نورد‌هاي اسپيريت و آپورچونيتي و تقريبا به اندازه يك خودرو سواري است و نيروي محرك آن هم به جاي سلول‌هاي خورشيدي از انرژي اتمي تامين مي‌شود لذا ديگر احتياجي به نور آفتاب نداشته و در تمام شب و روز و هر فصلي كار مي‌كند.

وي در پايان با اشاره به اين كه مراحل آماده سازي چنين كاوشگرهايي حدود چهار، پنج سال طول مي‌كشد، خاطر نشان كرد: اين فضاپيما كه با هزينه‌اي حدود 5/1 ميليارد دلار ساخته مي‌شود و در حال حاضر تقريبا نيمي از مراحل آماده‌سازي آن انجام شده همچنين به تجهيزات بسياري بيشتري مجهز است و توان حركت اين فضاپيما كه MSL (مارس ساينس لابراتوري) نام دارد، بسيار بيشتر از «آپورچنيتي» و «اسپيريت» است و مي‌تواند كيلومتر‌ها در سطح مريخ حركت كند و يكي از كمپلكس‌ترين خودرو‌هايي است كه به مريخ فرستاده شده است.

گفتني است، دكتر فيروز نادري كه در حال حاضر به عنوان يكي از مديران ارشد سازمان فضايي ناسا، نقشي كليدي در تعيين راهبردها و نظارت بر كل طرح‌ها و ماموريت‌هاي يكي از مهمترين مراكز فضايي اين سازمان بر عهده دارد، در سال 1325 در شيراز متولد شده و تحصيلات ابتدايي و متوسطه‌اش را در شيراز و تهران گذرانده است. وي در سال 1964 به آمريكا رفت و تحصيلات خود را تا مقطع دكتري مهندسي الكترونيك در دانشگاه كاليفرنياي جنوبي پي گرفت.

نادري پس از بازگشت به كشور و مدتي فعاليت در مركز «سنجش از دور ايران» از حدود 26 سال همكاري خود را با ناسا آغاز كرده و در اين مدت مشاغل فني و مديريتي متعددي را در زمينه ماهواره‌هاي مخابراتي متحرك، رادارهاي سنجش از دور، رصدخانه‌هاي تحقيقاتي اختر فيزيك و اكتشاف مريخ و ساير اجرام منظومه شمسي برعهده داشته است.

دكتر نادري كه پس از موفقيت درخشانش در مديريت ماموريت‌هاي مريخ ناسا  از اسفند ماه 83 به سمت معاون و مدير ارشد برنامه‌ريزي راهبردي JPL (آزمايشگاه پيشرانش جت) سازمان فضايي ناسا منصوب شده، در سمت جديد به عنوان مسئول طراحي برنامه‌ها و راهبردهاي اين سازمان، تجاربش در ماموريت‌هاي مريخ را در مطالعه ساير بخش‌هاي جهان، از زمين تا كهكشان‌هاي دور به كار بسته است. وي همچنين مسئوليت طراحي چشم انداز راهبردي پنج تا 20 ساله JPL را برعهده دارد.

دكتر نادري درگفت‌وگوي تفصيلي‌اش با خبرنگار «علمي - پژوهشي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) همچنين به سوالات اين خبرگزاري درباره ماموريت اخير ناسا به مريخ - «فينيكس» - و برنامه‌هاي ناسا براي جست‌و‌جوي حيات فرازميني پاسخ داد.

مشروح گفت‌و‌گوي تفصيلي ايسنا با دكتر نادري به زودي ارسال مي‌شود.

انتهاي پيام