گفت‌وگو با اصغر الهي؛ «وضع ادبيات اصلا خوب نيست» «هيچ نويسنده‌اي از جنگ نمي‌تواند بگريزد»
اصغر الهي به آينده‌ي ادبيات داستاني‌مان خوش‌بينانه مي‌نگرد و به اين معتقد است كه در آينده غول‌هاي بزرگي پيدا مي‌شوند؛ نويسندگاني تأثيرگذار و كارآمد. الهي در گفت‌وگويي با خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، به پرسش‌هايي درباره‌ي رويكرد داستان‌نويسان به جنگ، دغدغه‌ي نويسندگان امروز و برخي مسائل ديگر پاسخ داد. اين داستان‌نويس به اين موضوع اشاره كرد كه جنگ به‌عنوان پديده‌اي مثبت يا منفي، خوب يا بد، اتفاق افتاده است. خيلي چيزها در جنگ از دست رفتند، و بايد از آن عشق‌ها و آرزوهايي كه از دست رفتند، نوشت. او معتقد است كه اگر جنگي در جايي روي دهد، هيچ نويسنده‌اي در دنيا نمي‌تواند از آن بگريزد، درباره‌اش ننويسد و بي‌تفاوت بماند. حتا نويسندگان بزرگي مثل تولستوي، داستايوفسكي، نورمن وايلر و بسياري ديگر، و نويسندگان ما نيز از اين قاعده مستثنا نيستند و از جنگ نمي‌توانند فرار كنند، كه البته تا حدي اين‌طور هم نبوده است. الهي افزود: جنگ واقعه‌ي بسيار مهمي بود كه اتفاق افتاد و بايد از آن نوشت و مگر مي‌شود از اين حادثه گذشت؟ جنگ ما دفاع بوده و در طول آن هزاران هزار نفر جان خود را از دست دادند. امروز نوشتن از پيامدهاي جنگ و آن‌چه در اين حادثه از بين رفته، ضروري است. اين داستان‌نويس سپس درباره‌ي تفاوت نگاه داستان‌نويسان امروز و داستان‌نويسان هم‌نسل خود، اظهار داشت: در داستان‌نويسي امروز ضعف وجود دارد. بايد اجازه داد تا برخي گرد و غبارها فرونشيند. سوژه‌هاي مهمي براي پرداختن توسط داستان‌نويسان وجود دارد كه شايد در زمان نسل من نبوده‌اند؛ مثل جنگ، انقلاب، تحولات و دگرگوني‌هايي كه اجتماع ما از سر گذرانده است. يكي از مايه‌هاي خوب داستان‌نويسي‌مان جنگ است كه بايد پرداخته شود، اما هنوز خوب به آن پرداخته نشده است. اين وقايع مضمون‌هاي بزرگي هستند. او البته يادآور شد كه به آينده‌ي ادبيات داستاني‌مان اميدوار و خوش‌بين است و معتقد است كه وضعيت آن از امروز بهتر خواهد بود و در آينده غول‌هاي بزرگي پيدا مي‌شوند؛ نويسندگاني تأثيرگذار و كارآمد؛ چون بر فنون داستان‌نويسي اشراف بيش‌تري پيدا مي‌كنند. الهي همچنين درباره‌ي اين‌كه به نظرش رمان‌هاي امروز قابل قبول‌ترند يا داستان‌هاي كوتاه، گفت: رمان‌هايي كه در حال حاضر نوشته مي‌شوند، قابل قبول‌ترند، چون خواننده‌ي امروز به‌دنبال سرگرمي است؛ اما داستان كوتاه تفكر عميق‌تري مي‌خواهد و داستان‌نويسان ما نتوانسته‌اند اين سرگرمي همراه با آگاهي را براي خوانندگان امروز به‌وجود آورند. وي با شاره به علاقه‌ي شخصي‌اش به شعر، در اين‌باره هم گفت: وضع شعر خيلي خراب است؛ هم از نظر نوگرايي و هم محتوايي. مردم نيز به‌خاطر مشكلاتي كه دارند، به آن رونمي‌آورند. شاعران هم چيز نوي براي عرضه ندارند. انگار مردم داستان‌نويسي را نيز نمي‌خواهند؛ به‌نوعي، وضع كل ادبيات اصلا خوب نيست. همه‌ي اين‌ها بازار نشر و مشكلات هزارتويش را كه تقريبا همه در آن مقصرند، دربر مي‌گيرد. او معتقد است، به دلايل چندلايه‌اي، نويسندگان نتوانسته‌اند خواسته‌ي مردم را برآورند؛ چون شرايط اجتماعي تغيير كرده است. ازسويي ديگر، ادبيات ما آگاهانه نيست. بعد از جنگ و انقلاب، جنبه‌ي نوگرايي و نوانديشي نداشته است، آن‌هم به‌خاطر دگرگوني‌هاي اجتماعي. بايد هزارتوي قضيه را ديد؛ كل اجتماع مقصر است. الهي همچنين درباره‌ي سرمايه‌گذاري‌هاي فرهنگي بويژه در بخش ادبيات، اعتقاد دارد: سينماي جنگ پيشرفته‌تر است؛ تا داستان و رمان آن. مقصر هم شرايط اجتماعي است. امكانات آن بخش بيش‌تر بوده و سياست‌هاي روز با سينما موافق‌تر بوده است؛ تا مثلا با ادبيات داستاني و كتاب. درباره‌ي ترجمه‌ي آثار ادبي فارسي به زبان‌هاي ديگر، اعتقاد اين داستان‌نويس اين‌گونه است كه فقط رگه‌هايي از ادبيات ايران در ادبيات جهان ديده مي‌شود. بايد كساني باشند؛ يا مترجم كم داريم، يا كتاب‌ها ضعيف‌اند، يا كسي سرمايه‌گذاري نمي‌كند و يا ارتباطات فرهنگي‌مان با اگر و اماهايي روبه‌روست. دغدغه‌ي الهي داستان‌نويس كه خود در دوران جنگ به‌عنوان پزشك در بسياري از مراكز درماني حضور داشته است، تداوم نوشتن از علاقه‌ها و زندگي مردم و تأثيري است كه اين مقوله بر اجتماع ايراني داشته، و معتقد است كه مردم به‌دليل شرايط اجتماعي كه در آن به‌سر مي‌برند، به ادبيات بي‌علاقه‌اند. شرايط اجتماعي كه وجود دارد، به نويسنده اجازه نمي‌دهد كه عريان حرف بزند و تا اين موضوع نباشد، نمي‌تواند سخن بگويد و بحث كند. اصغر الهي متولد 1323 در مشهد است. اولين اثرش را با عنوان «قصه‌ي شيرين ملا» در سال 1357 به‌چاپ رساند و سپس «مادرم بي‌بي‌جان»، «بازي»، «ديگر سياوشي نمانده»، «رؤيا» (كه در آمريكا به زبان فارسي منتشر شد)، «رابطه‌ي پزشك و بيمار از ديدگاه روان‌شناختي»، «روان‌شناسي تخيل»، «مجموعه‌اي از داستان‌هاي ايران و جهان» (با همكاري صفدر تقي‌زاده) و «سالمرگي» از او منتشر شده‌اند. انتهاي پيام