استاد رحيم مؤذن زاده ي اردبيلي، موذن پرآوازه و مشهور آذري، كه امسال در حوالي هشتاد سالگي درگذشت و بخش ويژه اي در جشنواره موسيقي فجر به او اختصاص دارد به خاطر اذان مشهور و تاريخي‌اش از شهرت بسياري در ميان ايرانيان و مسلمانان برخورداراست . او در خانواده‌اي متولد شده بود که شايد بيش از يک قرن به فعاليت‌هاي مذهبي مي‌پرداخته‌اند. صداي روح‌بخش اذان او هنوز هم يادآور معنويت فراموش شده در روزگار ماشين است.
موذن زادگان
به گزارش خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) پدر رحيم مؤذن زاده اردبيلي، تا دهه ي بيست در منطقه اردبيل به وعظ و اذان‌گويي مشغول بود و نخستين بار به خاطر اذاني که در اين سال در راديو گفته بود شهرت پيدا کرد
در خانواده ي مؤذن زاده که اغلب به فعاليت‌هاي مذهبي و اذان‌گويي پرداخته‌اند، رحيم مؤذن زاده، فرزند ارشد شيخ عبدالکريم، ، راه پدر را با جديت بيشتر پي گرفت و عملاً پس از درگذشت پدرش، به جاي او قرائت اذان را ادامه داد. برادران رحيم، سليم و داوود نيز اذان مي‌گويند. رحيم برادر ديگري نيز داشته است به نام نعيم که اذان مي‌گفته است ولي در سن 25 سالگي از دنيا مي‌رود. نام خانوادگي رحيم در شناسنامه، مؤذن است اما گويند‌گان راديو همواره از نام مؤذن زاده براي معرفي او استفاده کرده‌اند.
البته اين اذان گفتن در خانواده‌ي استاد موروثي بود و بيش از 150سال است كه در خانواده‌ي ايشان اذان مي‌گويند. حتي زماني كه در اردبيل آن موقع‌ها شناسنامه مي‌دادند به تناسب شغل و حرفه نام خانوادگي انتخاب مي‌كردند. به پدر استاد موذن زاده هم گفته بودند تو چكاره‌اي؟ گفته بود موذن و گفته بودند نام خانوادگي شما موذن است.
مرحوم موذن زاده درباره علت نام خود به ايسنا گفته بود زماني كه پدرش فوت مي كند و او جايش مي رود گوينده‌ها مي‌گفتند اذان، اذاني كه به وسيله استاد موذن، ” زاده اردبيلي” گفته شده است. لذا اين “زاده اردبيلي” از آن موقع به اسم ما اضافه شد
خانواده موذن زاده از قديم الايام با موسيقي و دستگاه‌هاي موسيقي آشنايي داشته‌اند و به طور موروثي اين کار را ادامه مي‌داده‌اند و همواره با موسيقي مأنوس بوده‌اند. مؤذن زاده‌ها در عين آشنايي با موسيقي در کلاس‌هاي برخي از استادان موسيقي نيز شرکت مي‌جسته‌اند.
يك صدايي باخدا
الآن پنجاه سال است كه كسي نتوانسته روي اين اذان مرحوم موذن زاده اذان بگويد حتي برادرش سليم كه صداي گيرا و زيبايي دارد و از نظر استاد اين خواست خدا بود . همان خدايي كه ميگويد اگر با من يك‌صدايي كنيد، محبت شما را به قلوب همه مي‌اندازم. البته او بيست سال پيش مي‌خواست يك اذان ديگر به مدت پانزده دقيقه كه در وسط آن دعا است را پر كند اما نگذاشتند و گفتند كه اذان شش دقيقه بيشتر نمي‌شود.
عاشقانه هاي ايراني
اذان مشهور مؤذن زاده که در گوشه‌ي روح الارواح آواز بيات ترک خوانده شده است، اذاني است که رحيم مؤذن زاده در سال 34 در ميدان پانزده خرداد خوانده است. گوشه روح الارواح گوشه‌اي است که مخصوص حالات روحاني و لحظات متعالي صحبت و گفت‌وگو با معشوق و محبوب است.
به گفته ي استاد مؤذن زاده، او در حالي که روزه‌دار بوده ، اذاني ميگويد تا براي ايران و اسلام يادگاري ارزنده باشد. مؤذن زاده براي ضبط اين اذان گوشه‌هاي مختلفي را مي‌آزمايد اما هيچ کدام مورد پسندش واقع نمي‌شود تا اين‌که مناسب‌ترين گوشه را روح‌الارواح مي‌بيند. به نوشته وبلاگ "موذن زاده"(moazenzadeh.blogfa) او بارها گفته بود: "از ضبط اين اثر هميشه يک احساس غرور معنوي در طول سال‌هاي گذشته با من همراه بوده است و اگر تنها همين ثروت معنوي باقي بماند براي من کافي است".
رازتاثير گذاري
اما راز اين همه تأثيرگذاري و نفوذ اذان موذن زاده در چي‌ست؟ تحليلگران زماني به اين پرسش اين گونه پاسخ داده بودند: " بخش مهمي از پاسخ اين سئوال را بايد در موسيقي ايراني جست‌وجو کرد. پيش از هر چيز بايد گفت که دامنه تأثير موسيقي ايراني بسي فراتر از سرزمين ايران بوده است و به اين معنا در ميان اعراب نيز هنگام قرائت قرآن و حتي آوازها، اعراب نيز ناگزير متوسل به همان پرده‌ها و گوشه‌هاي موسيقي ايراني شده‌اند".
روح الارواح و نفوذ آن در نغمات مذهبي
به اعتقاد برخي ازكارشناسان ترکيب اضافي روح الارواح از قرن يازدهم در موسيقي ايران مشهود است. خواندن اذان در اين گوشه در بين مسلمانان رايج بوده است و اعم از منبري‌ها، روضه‌خوانان، نوحه‌خوانان و همچنين مؤذنين با اين گوشه آشنا بوده‌اند،اين گوشه حالتي از طمأنينه و آرامش را به شنونده القاء مي‌کند مناسب با هنگام شنيدن اذان که شنونده آماده اقامه نماز است.
اخلاص و آشنايي با موسيقي: راز ماندگاري اين اذان
مؤذن زاده در گفت‌وگويي که پيش از اين با ايسنا داشته است، راز تأثيرگذاري اذان‌اش را در اخلاص دانسته است که اذاني که از نيت صافي و دلي پاک گفته شود، هر آدمي را به مسجد مي‌کشاند.
در همين گفت‌وگو، مؤذن زاده موسيقي را جوهره روح آدمي مي‌داند که روح را صيقل مي‌دهد، خاصه موسيقي سنتي. يکي از گلايه‌هايي که مؤذن زاده دارد اين است که «بسياري از مؤذنين در اکثر اجراهاي خود از عرب‌ها تقليد مي‌کنند در حالي که بايد در خواندن اذان ابتکار و نوآوري داشته باشند، چون با تقليد چيز ماندگاري را نمي‌توانند از خود به يادگار بگذارند.»
علي معلم دامغاني معتقد است: « در اين سال‌ها بسياري از اساتيد اذان‌هاي مختلفي را خواندند اما هيچكدام نتوانستند اذاني دلنشين شبيه آن‌چه موذن‌زاده خواند را تقليد كنند.»
وي اذان موذن زاده اردبيلي را يكي از بديع‌ترين نمونه‌هاي اذان دانست كه نه تنها در ايران بلكه در سراسر جهان مورد توجه قرار گرفته است. "رحيم موذن زاده را در عرفات زيارت كردم و به ياد دارم كه ايشان در آن جا براي آخرين بار اذان جاودانه‌ي خود را اجرا كردند كه بسيار مورد توجه حاجياني كه از ساير مناطق جهان آمده قرار گرفت و فكر مي‌كنم او هم به آرزوي خود رسيد"
گزارش از خبرنگار ايسنا: محمد تاجيک
انتهاي پيام