در ادامه‌ي سلسله ميزگردهاي خبرگزاري دانشجويان ايران با عنوان "شوراي امنيت، تهديد تا واقعيت" و دعوت از كارشناسان و اساتيد دانشگاه‌هاي كشورمان، سرويس سياسي - خارجي ايسنا ضمن دعوت از دكتر پيروز مجتهدزاده و صباح زنگنه و گفت‌وگو با اين اساتيد به بررسي آخرين تحولات پرونده‌ي هسته‌يي كشورمان به ويژه در چارچوب موضوع مورد نظر يعني "شوراي‌امنيت، تهديد تا واقعيت" پرداخته است. متن كامل اين گفت‌وگوها تقديم مي‌شود.

دكتر مجتهدزاده با تاكيد بر لزوم شكستن ساختار تحميلي فاز نخست مذاكرات با اروپا، گفت: عصاره‌ي اصلي اين پرونده در اصل به سود ايران است، ضمن آن‌كه اروپا طي مذاكرات با ايران و علي‌رغم پيوستگي شديد با آمريكا خود را با چهره‌اي غير واقعي به ايران تحميل كرد.

دكتر پيروز مجتهدزاده، رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن و استاد دانشگاه ضمن شركت در ميزگرد "شوراي امنيت، تهديد تا واقعيت" خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) با حضور دكتر صباح زنگنه، اظهار داشت: فكر مي‌كنم بحث كشاندن پرونده‌ي هسته‌يي ايران به شوراي امنيت، تهديدي بوده كه از روز اول هم‌چون يك چماق در پي تاثيرگذاري بر مذاكرات ايران با سه كشور اروپايي مدنظر قرار داشته است.

وي ضمن تقسيم مذاكرات كشورمان با سه كشور اروپايي به دو فاز اول و دوم، افزود: متاسفانه فاز اول مذاكرات با اروپا، فاز تهديد، تهمت و اهانت بود و البته ما خودمان مقصر اصلي آن بوديم؛ چرا كه اجازه داديم طرف‌هاي اروپايي‌مان تمام شرايط و ضوابط مذاكرات اين فاز را تعيين كنند، به هر حال فاز نخست به سر آمده و اميدواريم ديگر آن را تجربه نكنيم.

رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن ادامه داد: در حال حاضر فاز دوم اين مذاكرات در حال آغاز است كه اميدواريم در آن به درستي عمل شود و اين مساله قطعا مستلزم آن است كه دو طرف تعهدات‌شان را به صورت دوجانبه عملي كنند و اين مساله تنها از سوي ما نباشد، به هر صورت تاكيد بر انجام اقدامات متقابل از مسايل بسيار مهمي است كه در فاز نخست توجه چنداني به آن نشد.

دكتر مجتهدزاده هم‌چنين گفت: طرف متقابل ما به گونه‌اي ما را مورد خطاب قرار مي‌دهد كه گويا پرونده‌اي مملو از گناه و سرشار از خطا را در مقابل دارد، در حالي كه پرونده‌ي ما كاملا روشن است و مي‌توان چنين گفت كه عصاره‌ي اصلي اين پرونده در اصل به سود ايران است تا به زيانش؛ البته همواره در اطراف اين پرونده لفاظي‌هايي وجود داشته كه براي غيرمتخصصان ابهاماتي را پديد مي‌آورده است.

وي هم‌چنين گفت: به عنوان مثال آخرين اظهارات مديركل آژانس نوعي لفاظي آشكار بود كه كاملا مي‌تواند در راستاي ابهام‌زايي مورد بهره‌برداري قرار گيرد، البته جنجال‌هاي فراواني در اطراف پرونده‌ي ايران وجود داشته كه امروز در حال فروكش كردن است و جالب اين‌كه جنجال سازي‌هاي خود آن‌ها در مرحله‌ي نخست سبب جلب توجه همگان به اين پرونده و در مرحله‌ي ديگر موجبات اثبات بي گناهي ايران براي همگان را فراهم آورد.

اين استاد دانشگاه با بيان اين مساله كه اروپا از ابتدا با نيت "محكوم كردن ايران" وارد اين مذاكرات شده بود، افزود: اين‌جا مساله‌ي تحميل بيش از هر امر ديگري به چشم مي‌آيد، در همين چارچوب مساله‌ي شوراي امنيت هم تنها يك چماق يا به عبارتي يك تهديد است كه جنبه‌ي عملي شدن آن بسيار ضعيف است، چرا كه بسياري از كشورها دريافته‌اند كه آن‌چه بر سر ايران خواهد آمد من بعد به شكل يك عرف بر سر آن‌ها هم خواهد آمد.

رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن ادامه داد: از اين جهت شايد بتوان چنين گفت كه نوعي "هوشياري بين‌المللي" به وجود آمده و همه به واسطه‌ي آن به زبان آمده‌اند، چراكه دريافته‌اند كه اگر چماق مذكور بر سر ايران فرود آيد، پس از ايران نوبت آن‌ها نيز فراخواهد رسيد.

دكتر مجتهدزاده با اشاره به اين‌كه براي بررسي دقيق‌تر مسايل بايد كمي به گذشته بازگرديم، اظهار داشت: فراموش نكنيم كه اروپا طي دو سال و خرده‌يي مذاكره كه با ايران داشت، بيشترين خطاها را مرتكب شد، هر چند كه نيروي اصلي و موجب مستقيم اين قضيه آمريكا بوده، ولي همه به ياد دارند كه اروپا در آغاز مذاكرات با شعار برخورد ملايم و مذاكرات معتدل وارد اين جريان شد.

وي در ادامه گفت: در آن زمان و در مقابل تهديدات آمريكا، اروپا با شعار تعامل ديپلماتيك وارد اين جريان شد، ولي امروز و در نهايت شاهديم كه اروپا با كنار زدن تمامي لايه‌هاي سياسي، چهره‌ي واقعي‌اش كه كاملا مطابق با مقصود و اهداف آمريكاست را نمايان ساخته؛ اين‌جا مقصر اصلي اروپاست كه علي رغم هم‌سويي با آمريكا، خود را با چهره‌اي ديگر به ايران تحميل كرد.

اين استاد دانشگاه با بيان اين‌كه تجربه‌ي مذاكراتي شبيه مذاكرات ايران و اروپا در جهان بي سابقه است، افزود: برخي چنين وانمود مي‌كنند كه ما بايد با اروپايي‌ها تا ابد مذاكره كنيم! اين در حالي است كه هيچ قانوني مبني بر انجام مذاكرات با كشورهايي از يك اتحاديه، به نيابت از منبعي بين‌المللي با كشوري ديگر وجود نداشته و ندارد و خطري كه جهان در اين مرحله با آن مواجه است ايجاد بدعتي تازه در مقررات بين‌المللي است.

رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن تاكيد كرد: توجه كنيد كه اين شكل مذاكرات از ريشه و شديدا ناعادلانه بوده است، ولي در حال حاضر در حال انجام است، امروز ما شاهديم كه سه كشور قدرتمند اروپايي با پشتيباني مستقيم آمريكا در يك سو و كشوري در حال توسعه در سويي ديگر قرار مي‌گيرد و سه كشور اروپايي هيچ حقي را براي اين كشور آسيايي قائل نمي‌شوند و شرايطي را فراهم مي‌آورند كه در صورت به سرانجام رسيدن، عواقبي خطرناك را براي همگان در پي خواهد داشت.

مجتهدزاده ادامه داد:‌ برخورد آتي ما بايد از اين قرار باشد كه با رد پيشنهاد سه كشور اروپايي در فاز 1، نقطه‌ي انتهايي فاز نخست را تصور مي‌كنيم و اگر هم قرار باشد به مذاكرات باز گرديم، اين بازگشت در چارچوب افز اول نخواهد بود، در فاز دوم نخستين كاري كه بايد صورت گيرد، مذاكره‌ي مستقيم ما با آژانس و تعيين دستوري معين براي مذاكرات فاز 2 است.

وي با اشاره به طرح گسترش طرف‌هاي مذاكره افزود: در مرحله‌ي دوم از فاز 2 بايد تاكيد كنيم كه مذاكره‌ي ما با سه كشور اروپايي هيچ گونه موازيني نداشته و اگر ما حق حيات داريم، خواهان گسترش طرف‌هاي مذاكرات‌مان هستيم. در مرحله‌ي بعدي بايد بر لزوم اجراي تعهدات متقابل از سويي و اقدام و حفظ ادب متقابل از ديگر سو تاكيد نماييم.

اين استاد دانشگاه با تاكيد بر لزوم شكستن ساختار تحميلي فاز نخست مذاكرات با اروپا، ادامه داد: بايد به آژانس تصريح كنيم كه آن‌چه كه تاكنون طي اين مذاكرات صورت گرفته، بدعتي بوده كه در نهايت به زيان‌ همه‌ي طرف‌هاي عضو در اينمرجع خواهد بود و لذا بقيه‌ي كشورها نيز بايد در اين مذاكرات شريك گردند و در نهايت با شكست ساختار تحميلي فاز اول مذاكرات در فاز دوم با آژانس به عنوان طرف اصلي‌مان به تفاهمي دست يابيم كه برپايه‌هاي فني و حقوقي و نه سياسي استوار باشد.

رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن هم‌چنين گفت: ما در فاز اول مذاكرات تا جايي به اروپايي ها روداديم كه حتي از تجاوز به تماميت ارضي ما به عنوان اهرم فشار در مذاكرات استفاده كردند؛ اين مساله به وضوح در جريان سه جزيره‌ي ايراني در خليج فارس مشخص بود كه با حمايت مستقيم اروپا انجام مي‌شد و متاسفانه ما به آن بي توجه بوديم، به نظر مي رسد همان گونه كه رييس جمهور جديد كشورمان تاكيد دارند، ابتدا بايد از موضع اقتدار با اين مساله روبرو شويم.

دكتر مجتهدزاده در ادامه اظهار داشت: در نهايت ما بايد از موضع كشور صاحب حقي كه حقوقش مورد تجاوز واقع شده، رفتار كنيم و سعي كنيم در فاز دوم مذاكرات، همان‌گونه كه ذكر آن رفت در پي تدوين دستور عملي براي مذاكرات برآييم، از سوي ديگر بايد ضمن تاكيد بر بين‌المللي كردن مذاكرات با تكيه بر قواعدي چون NPT در سطح بين‌المللي معضل اسراييل را براي همگان روشن سازيم و سوال كنيم كه به چه مناسب رژيم اسراييل هر آن چه را كه مي‌خواهد انجام مي‌دهد؟

وي تصريح كرد: در واقع اگر قرار است چنين چماقي همواره حاضر و ناظر باشد،‌ بايد براي همگان به كار گرفته شود، و ما نيز با بين‌المللي كردن اين مساله بايد از چارچوب تنگ، تاريك و تجاوز كارانه‌يي كه اروپايي‌ها براي‌مان تراشيده‌اند خارج شويم.

اين استاد دانشگاه خاطرنشان كرد: مساله‌ي ديگري كه بسيار مهم است و بايد مورد توجه‌مان قرار گيرد مساله‌ي امنيت منطقه و جهان است؛ به عنوان يك استاد دانشگاه بايد تاكيد كنم وضع موجود جهان بسيار خطرناك است و اين خطر از جنبه‌هاي "ژئوپلتيك" و "ژئواستراتژيك" قابل بررسي است، ضمن اين‌كه خطر مذكور نه تنها ما كه منطقه و جهان را تهديد مي‌كند.

رييس موسسه‌ي يوروسويك لندن تاكيد كرد: ظاهرا امروز مساله‌ي توازن در سايه‌ي تك قطبي شدن جهان به كلي فراموش شده و آمريكا در حال از بين بردن توازن در تمامي مناطق است، بايد تاكيد داشته باشيم كه يا ايران هم به سوي توازن ژئو استراتژيك مورد نظرش مي‌رود و يا پيشنهاد ديگرش مبني بر خلع سلاح اتمي بايد عملي گردد، ما نمي‌توانيم در محيطي زندگي كنيم كه رغباي اصلي‌مان، همسايگان‌مان و بسياري از كشورهاي ديگر تنها با بهانه‌ي دوستي و نظارت ايالات متحده داراي سلاح‌هاي كشتار جمعي باشند؛ به هر صورت بايد اين بحث را هم مدنظر داشته باشيم كه "يا توازن يا خلع سلاح".

در همين حال صباح زنگنه با بيان اين‌كه آمريكا مي‌داند‌كه بازي شوراي‌امنيت يك‌تنه عملي نمي‌شود، گفت: در چنين شرايطي ايران بايد راه ‌ورود ساير بازيگران به عرصه‌ي مذاكرات را هموار نمايد.

دكتر صباح زنگنه، مشاور وزير امور خارجه‌ي سابق كشورمان و تحليل‌گر مسائل سياست خارجي، ضمن حضور در ميزگرد "شوراي امنيت – تهديد تا واقعيت" ايسنا با حضور دكتر پيروز مجتهد زاده، تاكيد كرد: ارجاع پرونده‌ي ايران به شوراي امنيت سازمان ملل متحد يا به مفهوم ديگر انقتال اين پرونده از آژانس به شوراي امنيت، به معناي شليك تير خلاصي به توان آژانس، NPT و پادمان‌هاي آن خواهد بود.

وي افزود: با توجه به آن‌چه كه ذكر شد، آمريكا تنها تا جايي مي‌تواند فشارها و تبليغاتش را ادامه دهد كه تير مذكور در نشده و ماشه‌اي كه به سوي اعتبار شوراي حكام نشانه رفته، حركت نكند. در اين‌جا آمريكا با "نوعي پارادوكس" مواجه است كه البته آمريكايي‌ها پيش از او تجربه‌اش كرده‌اند. در شرايط فعلي فشار آمريكا بايد تا حدي باشد كه بنا بر مقاصد آن‌ها نتيجه دهد و اگر فشار از حد معمول‌اش بگذرد، نتيجه‌ي آن عملا عكس خواسته‌ي آنان و به ضررشان تمام خواهد شد.

مشاور وزير سابق امور خارجه‌ي كشورمان خاطر نشان كرد: توجه داشته باشيد كه آمريكا و اروپا براي شكل دادن به نظم مورد نظرشان ناگزير‌اند كه مساله‌ي ايران را در چارچوب شوراي حكام و آژانس حل كنند، چرا كه در غير اين صورت ساختار رفيع مقررات بين المللي بر سر خودشان خراب خواهد شد، ساختاري كه پس از تخريب، بازسازي آن به راحتي ميسر نخواهد بود.

زنگنه ادامه داد: هرچند كه ممكن است جناحي در آمريكا خواهان ارجاع پرونده‌ي ايران به شوراي امنيت باشند، ولي اين قضيه تنها با خواست يك جناح ميسر نمي‌شود و به عوامل بسياري از جمله هم پيمان مشخص و يا فضاي مطلوب احتياج دارد كه هيچ يك از آن‌ها به صورت پايدار براي آمريكا فراهم نيستند؛ يعني عقل سليم چنين حكم مي‌كند كه آمريكا به تنهايي قادر به انجام چنين كاري نيست و نمي‌تواند به تنهايي وارد آن شود.

اين تحليل‌گر مسائل سياست خارجي تصريح كرد: آمريكا خود مي‌داند كه اين يك بازي يك نفره نيست كه بتواند به تنهايي در آن پيروز شود. در حال حاضر نه تنها آمريكا ياري را براي همراهي نمي‌يابد كه فضا اصلا برايش مساعد نيست، آن‌ها پس از جريانات عراق و افغانستان احساس مي‌كنند كه ديگر توان‌شان محدود است و ديگر نمي‌توانند هرچه را كه خواستند، انجام دهند.

وي هم‌چنين در خصوص مواضع ساير كشورها درباره‌ي مساله‌ي ارجاع پرونده‌ي ايران به شوراي امنيت، گفت: در اين خصوص ساير كشورها به تحركات ما از سويي و آمريكا و اروپا از سوي ديگر نگاه مي‌كنند و مواضعي را اتخاذ مي‌نمايند. پس از روي كار آمدن دكتر احمدي نژاد و ايجاد فضاي جديد، اذهان براي ايجاد برخي تغييرات در جريان پرونده‌ي هسته‌يي ايران كاملا آماده شده‌اند.

زنگنه در ادامه اظهار داشت: ما بايد دقت داشته باشيم كه اين كشورها مصالح و منافعي دارند كه قطعا حضورشان يا موضع‌شان در ارتباط با مذاكرات ما و اروپا، در آن چارچوب‌ها خلاصه مي‌شود، حال مهم اين است كه مصالح يا منافع آن‌ها را نيز تشخيص دهيم. در اين‌جا اگر ما بتوانيم "نوعي تعادل" را بين منافع واقعي اين كشورها، منافع جمعي جهان كه ممكن است توسط آمريكا يا اروپا به خطر افتد با منافع خودمان ايجاد كنيم مي‌توانيم نتيجه‌اي مثبت را حاصل نماييم.

مشاور وزير سابق امور خارجه‌ي كشورمان افزود: به عنوان مثال براي چين بسيار مهم است كه آيا يك‌جانبه گرايي آمريكا تداوم مي‌يابد يا خير؟ مساله‌ي انرژي در آينده‌ي‌ جهان از اهميت به سزايي برخورداراست. در كل حدود 8 تا 10 كشور در جهان هستند كه جايگاه‌شان در آينده‌ي جهان با اهميت است. اگر بتوانيم اين‌گونه براي اين‌ها جا بيندازيم كه ايفاي نقش در مذاكرات هسته‌يي ايران مي‌تواند در آينده‌شان موثر باشد، قطعا در آينده گامي موثر را شاهد خواهيم بود.

اين تحليل‌گر مسائل سياست خارجي تاكيد كرد: ما بايد ضمن تحكيم مواضع و تقويت لابي‌هاي‌مان با اين كشورها از پيشنهادات آن‌ها استقبال كنيم، ضمن آن‌كه آن‌ها نيز بدانند كه قرار نيست قول و قراري به آن‌ها بدهيم، ولي در كل مي‌توان بر ميزان ظرفيت چنين كشورهايي هم براي تصميم گيري‌ها حساب باز كرد.

زنگنه خاطرنشان كرد: البته ما در هيچ شرايطي نبايد آژانس را فراموش كنيم. هر چند كه خود آژانس و يا مدير كل آن تنها كارمند برخي كشورها هستند، ولي تحرك و توان مدير كل در كادرهاي زير مجموعه‌اش، در جهت‌دهي به مسائل، مي‌تواند بسيار موثر باشد.

وي با اشاره به اين‌كه هر نوع مذاكرات ما در آينده با مسائل سياسي بي ارتباط نخواهد بود، افزود: هرچند كه ما بايد بر مباحت حقوقي در آژانس تاكيد بيشتري داشته باشيم، ولي توجه داشته باشيد كه ساير اعضاي آژانس نيز علاوه بر مسائل قانوني و در كنار آن، منافع‌شان را دنبال مي‌كنند و بر اساس آن منافع، مواضعي را اتخاذ مي‌كنند.

زنگنه خاطر نشان كرد:‌ ما همواره اشتباهي را در طول مذاكرات‌مان مرتكب مي‌شده‌ايم كه ابتدا مذاكرات را انجام مي‌داده و سپس قطعنامه‌يي صادر مي‌شده است، در حالي كه قضيه در اصل عكس اين جريان است، يعني ابتدا قطعنامه‌يي صادر و پس از آن و بر مبناي آن مذاكراتي صورت مي‌گيرد، اين در حالي بود كه ما چنين روندي را شاهد نبوده‌ايم.

مشاور وزير سابق امور خارجه‌ي كشورمان در ارتباط با آينده‌ي مذاكرات هسته‌يي ايران با اروپا، گفت‌: ما بايد با در نظر گرفتن چند اصل مهم در اين مذاكرات پيش رويم: نخست آن‌كه تحولات و تغييرات عرصه‌ي بين‌الملل تاثيري بر تمام كشورها در بر خواهد داشت و بي ثباتي، امنيت همگان را تهديد خواهد كرد و منافع دراز مدت و كوتاه مدت شان را بر هم خواهد زد.

اين تحليل‌گر مسائل سياست خارجي ادامه داد: بايد بر اصل برقراري عدالت در منطقه و جهان و هم‌چنين نقش تمام كشورها در آن تاكيد كنيم و با توجه به اين اصل از پيشنهادات كشورهاي ديگر نيز استقبال نماييم و راه ورود آن‌ها را در اين بازي هموار كنيم. ضمن آن‌كه توجه داشته باشيم كه مذاكرات در آژانس براي تعيين چارچوب‌هاي جديد مذاكرات بر مبناي قطعنامه‌يي كه بايد صادر شود، انجام خواهد شد.

وي در پايان اظهار داشت: در نهايت بايد ضمن برگزيدن الگوهاي مفيد و علمي در دو جهت سياسي و حقوقي، فضاي ارتباطات و روابط بين‌المللي را مهيا كرده و پس از ارائه‌ي طرح جديد ايران، مذاكراتي همه جانبه را براي احقاق حقوق‌مان پيگير شويم.

گفت‌وگوها از خبرنگار ايسنا: حامد وفايي

انتهاي پيام