*صنايع دستي عشاير* آميزه‌اي از هنر، زندگي و عرفان
هنوز چندي از تصويب نهايي اساسنامه سازمان صنايع دستي نمي‌گذرد. طبق اساسنامه مزبور هدف از تاسيس سازمان صنايع دستي ايران تمركز در سياستگذاري، برنامه‌ريزي و نظارت در زمينه‌ي حفظ، احيا و ترويج و توسعه‌ي كمي و كيفي صنايع دستي كشور و بازاريابي مناسب براي صنايع در سطح جهاني بوده است. به اين ترتيب با تاسيس سازمان صنايع دستي ايران، تمام امور مربوط به سياستگذاري، ترويج، حفظ و احياء صنايع دستي كشور به اين سازمان محول شده است. به گزارش خبرنگار صنايع دستي ايسنا در اين ميان طرح اين پرسش الزامي است كه آيا سياست‌گذاري‌ها و تحولات اخير صنايع دستي، صنايع دستي عشاير را نيز دربر خواهد گرفت يا باز هم مثل گذشته اين حوزه ميان سازمان‌هاي دولتي دست به دست خواهد شد؟ و كار موازي‌كارانه پيش خواهد رفت؟ امروزه صنايع دستي يكي از محورهاي اصلي ايجاد اشتغال و كسب درآمد در ميان عشاير است. صنايع دستي که شاخصه آن دست بافت‌ها هستند، در ميان مردم عشاير و روستايي پيشينه درازي دارند . صنايع دستي در اين گستره بافت قالي ، قاليچه ، گبه ، پشتي ، گليم ، چادر هاي سياه و حرمي و ... را دربرمي‌گيرند. به اين ترتيب صنايع دستي در زندگي عشاير از جايگاه برجسته‌اي برخوردار بوده و به نوعي با زندگي روزمره و حتي آيين و سنت‌هاي قبايل عشاير ارتباط مي‌يابند. اكنون در چهارمحال و بختياري، صنايع دستي متنوعي وجود دارد كه برخي از آنها عبارتند از: گبه، لي، هورژين يا خورجين، قالي، خرسک، سياه چادر، چوقا، موج، وريس، نمکدان، سفره آردي و ... از ديگر صنايع دستي عشاير ايران مي‌توان به قاليبافي، گبه بافي، گليم، مهده، هور، گيوه‌بافي، نمدمالي و ... را نام برد، اما با اين حال مي‌توان از فرش و گبه در كنار ديگر آثار توليدي كه عمدتا در زندگي روزمره كاركرد دارند، به عنوان كاربردي‌ترين اين توليدات اشاره كرد. چراكه فرش عشاير در ميان فرش‌هاي ايراني مشخص است. معروفترين نوع قالي‌هاي بختياري، قالي‌هايي هستند موسوم به «بي‌بي‌بف» که هم از نظر ابعاد و هم از نظر نقش و مواد اوليه مصرفي با ساير فرش‌هاي ايراني تفاوت کلي دارند، در گذشته‌اي نه چندان دور اين قالي‌ها را منحصرا بي‌بي‌ها که از امکانات مادي بالايي برخوردار بودند با نقش‌هاي گياهي و شکارگاهي مي‌بافتند. اما اكنون بافتني بي بي بف‌ها در مناطقي چون چالشتر و برخي نقاط ديگر پيگيري مي‌شود. زيبايي نهفته در گبه‌هاي عشاير نير از زيبايي فرش‌ها دست كمي ندارد. البته با توليد فيلم گبه توسط محسن مخملباف اين بافته عشايري از شهرتي جهاني برخوردار شد و اكنون نيز در سطح جهان طرفداران زيادي پيدا كرده است. گليم عشايري نيز از شهرت و مرغوبيت خاصي برخوردار است. از اين گليم‌ها عشايري براي پوشاندن رختخواب و وسايل داخل چادر استفاده مي‌شود. نمد مالي نيز در ميان عشاير كاربرد دارد. نمدمالي از ابتدايي‌ترين شيوه‌هاي نساجي است که بشر به آن دست يافته است. ماده اوليه آن از پشم است که در اثر رطوبت و فشار در هم تنيده شده و نوعي منسوج را به وجود مي آورد. نمد در ايالات و عشاير و در روستاها و حتي در شهر مصرف دارد. گاهي از نقش‌ها و رنگ‌هاي زيبايي براي نقشدار کردن آن استفاده مي‌شود. نقوش مورد استفاده در نمد عبارتند از: ترنج، حقه، خشت، سه جام، يک جام. خورجين يا به گويش بختياري "هورژين" از ديگر صنايع دستي مهم عشاير بختياري است که به دست زنان عشاير روي دار بافته مي شود. خورجين پوششي تزييني است که وسايل زندگي عشاير در آن قرار مي گيرد و چون در هنگام کوچ و در زمان زندگي در سياه چادر در معرض ديد قرار دارد جنبه زيبا شناختي و تزييني و اعتقادي قوم بختياري در نقوش و بافت آن تجلي مي يابد. از ديگر فعاليتهاي چهار محال و بختياري گيوه‌دوزي است که بيشتر در شهرستان‌هاي شهرکرد و بروجن رايج است. بروجن مهم‌ترين مرکز فعاليت گيوه‌دوزي است. گيوه که پاافزاري مقاوم و راحت و متناسب با منطقه کوهستاني اين استان و گذرگاههاي صعب العبور آن بخصوص در فصول کار و فعاليت است، البته در سال‌هاي اخير از رواج و رونق آن کاسته شده است که يکي از مهم ترين دلايل آن کمبود جنس و گراني آن است. سرفه آردي يا سفره آردي را نيز بايد در زمره كاربردي‌ترين صنايع دستي عشاير به شمار آورد. نان، غذاي اصلي عشاير بختياري را تشکيل مي‌دهد و آرد که ماده اوليه پخت نان است بسيار مقدس است. به اين ترتيب نان در ميان عشايراز جايگاه خاصي برخوردار است. به همين دليل سفره مخصوصي براي آن بافته مي شود که در گويش بختياري به «سرفه آردي» معروف است. سفره آردي داراي بافت گليمي يک رو يا رندي بافت است که گاهي وسط آن ساده بافت با حاشيه‌اي نقشدار بافته مي‌شود. يکي ديگر از دست‌بافت‌هايي که در زندگي عشاير مورد استفاده قرار مي‌گيرد جاجيم است که به شکل نوارهايي باريک از جنس پشم بافته مي شود. چله کشي جاجيم معمولا روي زمين صورت مي گيرد. ضمن بافت آن تارها از روي کار ديده مي شود، در حاليکه پود در زير آنها مخفي است و برخلاف ساير منسوجات که در آنها نقش با پود شکل مي گيرد، در جاجيم نقش‌ها به واسطه تارها ايجاد مي‌شود. آشكار شدن بخشي از جاذبه‌هاي زندگي عشاير و صنايع دستي آنها باعث شده تا اين آثار از مشتريان خاصي در برخي كشورها برخوردار شوند. اما به طور حتم هيچ مبحثي چون گسترش توريسم عشاير، جاذبه‌هاي زندگي عشاير را معرفي نخواهد كرد كه در اين راستا براي تحقق اين امر قول‌هايي از سوي مسئولان گردشگري و سازمان عشاير داده شده است. انتهاي پيام