مجموعه مستند علمي «جستجوگران كسوف»، حاصل تلاش منجمان ايراني در رصد خورشيدگرفتگي‌هاي كامل سال‌هاي اخير در سه قاره جهان مراحل نهايي ساخت را طي مي‌كند. 

سياوش صفاريان‌پور، مستندساز علمي و عضو گروه اخترشناسان آماتور ايراني كه با همراهي بابك امين تفرشي، ويراستار ارشد ماهنامه نجوم و مدرس رصدخانه زعفرانيه و شادي حامدي آزاد، ويراستار ماهنامه نجوم از معدود رصدگران ايراني خورشيدگرفتگي 19 فروردين در قاره امريكا است، با اعلام اين مطلب به خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا) گفت: مجموعه مستند علمي «جويندگان كسوف» حاصل سفرهاي علمي و تصويربرداري‌هاي انجام شده طي سه كسوف كلي اخير در قاره‌هاي آفريقا، جنوبگان و آمريكاست كه در خردادماه 1380، آذرماه 1382 و فروردين ماه سال جاري به وقوع پيوسته‌اند.

وي خاطرنشان كرد: اين مجموعه مستند به سفارش شبكه اول سيما در شش قسمت ساخته مي‌شود كه سه قسمت آن با عنوان «سايه در قاره سرخ» به سفر علمي اخير به قاره آمريكا و خورشيدگرفتگي فروردين ماه سال جاري و سه قسمت ديگر با عنوان «سايه در قاره سياه» به خورشيد گرفتگي كامل 31 خرداد ماه 1380 در زيمباوه اختصاص دارد كه گزارش مربوط به خورشيدگرفتگي آذرماه 1380 در قطب جنوب نيز در اين بخش گنجانده شده است.

صفاريان پور تصريح كرد: مراحل ابتدايي مونتاژ اين مجموعه آغاز شده و پيش‌بيني مي‌شود كه ساخت آن تا اواسط تابستان به پايان برسد و از اواسط تابستان يا اوايل پاييز شاهد پخش آن از تلويزيون خواهيم بود.

بابك امين تفرشي، عضو ديگر گروه ايراني رصدگران خورشيدگرفتگي اخير با اشاره به اينكه هدف اصلي سفر اين گروه بيشتر ساخت مستند تلويزيوني «سايه در قاره سرخ» بوده است، خاطرنشان كرد: گروه اخترشناسي آماتور ما در سفر اخير، علاوه بر تصويربرداري مستند علمي «جستجوگران كسوف» در زمينه برقراري ارتباط علمي با انجمن‌هاي نجوم در كشورهاي آمريكايي نيز تلاش كرد و برخي از تصاويري كه از مرحله گرفت كلي اين كسوف تهيه شده اطلاعات ارزشمندي را درباره دانه‌هاي «بيلي» و چگونگي تشكيل و تغييرات آن در اختيار مي‌گذارد.

ويراستار ارشد ماهنامه نجوم در ادامه درباره ويژگي‌هاي خورشيدگرفتگي اخير به ايسنا گفت: معمولا خورشيدگرفتگي‌ها به صورت جزيي، حلقوي يا كلي رخ مي‌دهند ولي خورشيدگرفتگي اخير از كسوف‌هاي نادري بود كه به صورت حلقوي كلي به وقوع پيوست.

معمولا گرفت‌هاي جزيي چندان براي منجمان ارزش چنداني نداشته و اغلب ارزش بصري دارد ولي اين قبيل گرفت‌هاي كلي به دليل اهميت علمي آن‌ها توجه اخترشناسان و دانشمندان سراسر جهان را جلب مي‌كنند.

وي خاطرنشان كرد: خورشيدگرفتگي‌هاي كلي فرصت مناسبي است تا دانشمندان بتوانند تاج خورشيد، فوران‌هاي خورشيدي و نوسانات سطح آن، اثرات كسوف بر زمين، تغييرات نورانيت آسمان و پديده‌هاي علمي مشابه را كه در ساير زمان‌ها امكان بررسي‌آن‌ها وجود ندارد مطالعه كنند.

امين تفرشي با اشاره به اين‌كه با توجه به كوتاه بودن زمان خورشيدگرفتگي‌ها منجمان ناگزيرند براي پيگيري تحقيقات خود با سفرهاي مكرر خورشيدگرفتگي‌هاي كلي را در مناطق مختلف جهان رصد كنند، اظهار داشت: اخترشناسان آماتور ايراني كه در سال‌هاي اخير براي رصد خورشيدگرفتي‌هاي كلي به مناطق مختلف جهان سفر كرده‌اند در كنار اهداف علمي خود و گردآوري داده‌هاي علمي، اطلاع‌رساني از اين سفرها به صورت خبر، گزارش، مقاله و تهيه مستندهاي تلويزيوني را نيز از تعهدات اصلي خود مي‌دانند.

در اين راستا از سفر علمي و مراحل كامل خورشيدگرفتگي سال 80 زامبيا تصويربرداري شد كه اين مجموعه در مستندي با عنوان «سايه در قاره سياه» به كارگرداني سياوش صفاريان پور گردآوري شده و در خورشيدگرفتگي آذر ماه 82 در قطب جنوب نيز با حمايت مالي گروه «سايه» مستندي تحت عنوان «سايه در قاره سپيد» تهيه شد كه به مرحله تدوين رسيده و در سفر اخير نيز كه با پشتوانه مالي گروه اجتماعي شبكه اول سيما انجام شد اسلايد‌ها و تصاوير كاملي از طول سفر و گرفت خورشيد تهيه شد كه در مستندي با عنوان «سايه در قاره سرخ» به نمايش درمي‌آيد.

وي اضافه كرد: مركز مطالعات و همكاري‌هاي علمي بين‌المللي (ISMO) نيز با مساعدت معاون پژوهشي وزارت علوم در تامين بخشي از هزينه‌هاي اين سفر گروه را ياري كرد كه به پاس اين حمايت عكس‌هاي سفر را در اختيار اين مركز قرار مي‌دهيم.

امين تفرشي درباره مراحل سفر اين گروه كه از اواخر اسفندماه سال گذشته آغاز شد، اظهار داشت: در اين سفر كه به دعوت بخش اخترشناسي دانشگاه «مريدا» در ونزوئلا صورت گرفت، ضمن بازديد از رصدخانه ملي اين كشور در ارتفاعات رشته كوه آند مذاكراتي درباره فعاليت‌هاي علمي مشترك با مراكز نجومي ونزوئلا داشتيم. پس از ارتفاعات آند به قسمت شمال جنگل‌هاي آمازون در پارك ملي كانايما- جايي كه بلندترين آبشار جهان به ارتفاع 930 متر قرار دارد - رفتيم و پس از بازديد و تصويربرداري از طبيعت منطقه و مراكز نجومي ونزوئلا به مركز اصلي رصد در پاناما رفتيم.

وي خاطرنشان كرد: با توجه به اهداف سفر قبل از عزيمت به محل رصد كه توسط انجمن نجوم پاناما تعيين شده بود به منظور به تصوير كشيدن بخشي از فرهنگ گذشته اين منطقه و زندگي سرخ پوستان راهي روستايي دور افتاده در اعماق جنگل‌هاي پاناما شديم كه ارتباط آن با نزديك‌ترين تمدن امروزي از طريق قايق‌هاي كوچك «كانو» بود و سرخ پوستان اين روستا موسوم به «پاراراپورو» همچنان به صورتي بدوي و سنتي زندگي مي‌كنند.

ويراستار ارشد ماهنامه نجوم در ادامه خاطرات سفر خود گفت: صبح روز كسوف كنفرانس نيم روزه‌اي از سوي انجمن نجوم پاناما با حضور رصدگران 12 كشور برگزار شد و من به عنوان يكي از سخنرانان اين مراسم درباره نجوم در ايران و سفر خورشيد گرفتگي قطب جنوب صحبت كردم.

هوا چندان مساعد به نظر نمي‌رسيد شرايط جوي ناپايدار بود و فصل خشك در روزهاي قبل به بارانهاي ناگهاني و سيلابي تبديل شده بود اما از حدود دو ساعت قبل از آغاز گرفت جزئي، آسمان نيمه ابري و شرايط مساعدتي براي رصد خورشيد گرفتگي مساعد شد. محل رصد به وسيله انجمن نجوم پاناما در يك فرودگاه محلي تعيين شده بود و تعداد زيادي رصدگر با تجهيزات كامل در آنجا حاضر بودند .

وي خاطرنشان كرد: خورشيد گرفتگي از ساعت 4 بعد از ظهر به وقت محلي (1 و 30 دقيقه بامداد به وقت ايران در 20 فروردين ماه) آغاز و گرفتگي جزئي يك ساعت ادامه پيدا كرد. در حدود ساعت 5 بعد از ظهر به وقت محلي جايي كه خورشيد در ارتفاع بيش از 15 درجه از افق بود با شكوه‌ترين لحظات اين سفر به شمار مي‌رفت.

از آنجا كه خورشيد گرفتگي يك گرفت حلقوي بسيار نزديك به كل بود يعني قرص ماه و قرص خورشيد بسيار به همديگر نزديك بودند حلقه‌اي كه از خورشيد به هنگام اوج گرفت باقي ‌ماند كه يك حلقه يكپارچه نبوده و در واقع پستي و بلندي‌هاي لبه ماه كه جلوي خورشيد را گرفته بودند باعث تكه‌تكه شدن حلقه باقي مانده از نور خورشيد مي‌شدند و حلقه‌اي تسبيح‌دانه‌اي از خورشيد به طور آن باقي مانده بود.

امين تفرشي تصريح كرد: اين پديده كه به «دانه‌هاي بيلي» موسوم است در هر خورشيد گرفتگي كلي ايجاد مي‌شود اما در گرفت‌هاي حلقوي مشاهده نمي‌شود.

استثنايي‌ترين نكته در اين كسوف طولاني‌تر بودن مدت تشكل دانه‌هاي بيلي نسبت به گرفت‌هاي كلي و گرفت‌هاي حلقوي مشابه بود.

علاوه بر آن در اوج گرفت، به حدي از نور خورشيد كاسته شده بود كه رصدگران با تلسكوپ زبانه‌هاي خورشيد را با وضوح رصد كردند.

اين منجم آماتور درباره زمان رخداد خورشيدگرفتگي‌هاي بعدي گفت: همزمان با توليد اين مجموعه، در صدد برنامه‌ريزي براي خورشيد گرفتگي حلقوي مهر ماه سال 84 هستيم كه از اسپانيا و پرتغال تا آفريقا قابل رصد است. البته اين كسوف جاذبه‌ علمي چنداني ندارد و مهمترين خورشيد گرفتگي بعدي كه مورد توجه منجمان جهان است در 9 فروردين ماه سال 85 رخ مي‌دهد. اين كسوف كه از جنگل‌هاي آمازون، به هنگام صبح دم آغاز و پس از عبور مصر و ليبي وارد درياي اژه شده و سپس به تركيه، آذربايجان، روسيه و سيبري مي رسد، حدود 4 دقيقه در تركيه، 5/4 دقيقه در كشورهاي آفريقايي مثل ليبي و گوشه‌اي از شمال غربي مصر به صورت كلي و طولاني قابل مشاهده است. بهترين وضعيت رصدي در تركيه و كشورهاي افريقايي است كه هدف اصلي گروه ما رصد در يكي از صحراهاي كشور ليبي است.

وي در پايان خاطرنشان كرد: از آنجا كه تا 25 سال ديگر كه يك خورشيد گرفتگي كلي در جنوب ايران مشاهده مي‌شود هيچ خورشيدگرفتگي كلي در كشور قابل رصد نيست بنابراين خورشيدگرفتگي سال 85 بهترين فرصت براي رصد گران مشتاق ايراني است كه بتوانند اين پديده زيباي نجومي را رصد كنند.

انتهاي پيام