/از اوگاندا تا تهران با خاتمي/ رييس جمهور: عدم توجه به آفريقا ما را به لحاظ معنوي و مادي دچار خسران مي‌كند
حجت‌الاسلام و المسلمين سيدمحمد خاتمي، رييس‌جمهور كشورمان در جريان سفر يازده روزه‌ي خود به قاره‌ي آفريقا روز چهارشنبه وارد كامپالا، پايتخت اوگاندا شد. به گزارش خبرنگار اعزامي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، رييس‌جمهور كشورمان پس از ورود به فرودگاه كامپالا مورد استقبال رسمي يووري كاگوتا موسوني، رييس‌جمهور كشور اوگاندا و ديگر مقامات عالي رتبه اين كشور قرار گرفت. روساي جمهوري دو كشور پس از استقرار در جايگاه و نواخته شدن سرود ملي دو كشور از گارد احترام مستقر در فرودگاه سان ديدند. پس از آن خاتمي در ضيافت شامي كه به‌دعوت از سوي رييس‌جمهور اوگاندا برگزار شد، شركت كرد. رييس‌جمهور كشورمان در اين ضيافت كه چهارشنبه‌شب برگزار شد، در ابتدا با ابراز مراتب سپاسگزاري خود و هيات همراه از ميهمان نوازي رييس‌جمهور، دولت و ملت بزرگ اوگاندا اظهار اميدواري كرد كه اين گونه ديدارها كه بيانگر تمايل و اراده جدي و مصصم مقام هاي عالي رتبه دو كشور به توسعه و گسترش همه جانبه روابط و مناسبات است، موجبات رشد روز افزون همكاري‌ها در مسير تامين منافع متقابل و گسترش صلح و دوستي در جهان را فراهم آورد. وي در ادامه خاطرنشان كرد: قاره آفريقا علي رغم مواهب غني خدادادي و ظرفيت‌ها و استعدادهاي گسترده، به دلايل متعددي هنوز به سطحي از توسعه پايدار و مطلوب كه شايسته اين قاره است، دست نيافته است. با اين وجود بر اين باورم كه تلاش مستمر نخبگان و رهبران جوامع مختلف آفريقايي با تكيه بر هويت ملي- منطقه‌اي در شكل دهي توسعه پايدار،فقر زدايي و به ويژه مشاركت در ساختار جامعه مدني پويا، تاثير گذار خواهد بود. خاتمي گفت: جمهوري اسلامي ايران از بدو پيروزي شكوهمند انقلاب اسلامي با تكيه بر ارزش هاي اخلاقي و انساني، روابط خود با كشورهاي ستمديده آفريقايي از جمله جمهوري اوگاندا را گسترش داده است، ولي تاكنون به مرحله‌اي كه موجب رضايت ملت‌هاي دو كشور را فراهم آورد، هنوز دست نيافته است. ظرفيت‌هاي فراواني در دو كشور وجود دارد كه مي‌توان با بهره برداري از آن سطح مناسبات را بسيار فراتر از آنچه اكنون است ارتقا داد. وي تشكيل اولين اجلاس كميته مشترك كاري در سنوات گذشته را نويد بخش تحولي چشمگير در ارتقا مبادلات اقتصادي و تجاري تهران - كامپالا محسوب كرد و اظهار اميدواري كرد كه با پيگيري مقام‌هاي مسوول دو كشور، روند رو به گسترش همكاري‌ها تا رسيدن به سطح مورد انتظار دو كشور ادامه يابد. رييس جمهور كشورمان يادآور شد:هم اينك جهان در شرايط ويژه‌اي قرار دارد؛ تحولات جهاني پس از 11 سپتامبر، دگرگوني عظيمي در ملاحظات امنيتي و جايگاه بازيگران جامعه بين الملل ايجاد كرده است كه پيامد آن ايجاد استراتژي يكجانبه گرايي در عرصه حل منازعات بين الملل است كه نمود بارز آن‌را در اقدامات يك جانبه برخي از قدرت‌هاي بزرگ شاهديم كه جز گسترش ناامني،جنگ و تروريسم ارمغاني براي بشريت نداشته است. وي در ادامه افزود: اينجانب بر اين باورم كه ايده گفتگوي بين تمدن‌ها و فرهنگها» و «ائتلاف جهاني براي صلح بر مبناي عدالت» تنها انتخابي است كه انسان را براي رسيدن به يك زندگي توام با امنيت، عدالت و صلح مدد مي‌رساند و جهان را به بستري مناسب براي زندگي انسان بدل مي‌كند. خاتمي در پايان اظهار اميدواري كرد كه ديدار از اوگاندا و مذاكرات سودمندي كه با جناب آقاي موسويني رييس جمهوري محترم اوگاوندا به عمل آمد،بستر مناسبي براي ارتقا مناسبات دو جانبه و همكاري‌هاي بين المللي دو كشور فراهم آورد. همچنين روز گذشته (پنجشنبه) رييس جمهور كشورمان با حضور در مسجد جامع كامپالا نماز عيد قربان را به وقت محلي اين شهر در جمع مسلمانان اوگاندايي اقامه كرد. خاتمي طي سخناني در اين مراسم با بيان اين كه اين عيد، عيد انسانيت است، گفت: كعبه خانه‌ي مردم است و اولين خانه‌اي است كه خدا آن را براي مردم قرار داده است. وي با اشاره به اين كه اسلام، مسيحيت و يهوديت همگي متعلق به ابراهيم (ع) هستند، اظهار داشت: اين عيد را علاوه بر مسلمانان، انسانيت هم بايد گرامي بدارد، زيرا كه عيد قربان عيد تجلي آگاهي،ايمان و اراده‌ي انسان است. وي با اشاره به اينكه اين امتحان خداوند از حضرت ابراهيم (ع) همان امتحان اراده و ايمان انسان است، خاطر نشان كرد: به اين مناسبت ابراهيم(ع) براي همه‌ي انسان‌ها اسوه شد تا آنها شخصيت،ايمان و اراده‌ي خود را بسازند. خاتمي گفت: اين افتخار بزرگ براي مسلمانان است كه كعبه خانه‌ي انسان و حج مظهر اراده‌ي آدمي است. وي گفت:اسلام دين آگاهي و اراده‌ي آدمي است. وي با بيان اين كه خدا با فرستادن پيامبران و كتاب‌ها، انسان‌ها را به برپايي قسط و عدل در ميان مردمان دعوت كرد، اظهار داشت: همه‌ي بدبختي‌هاي انسان در طول تاريخ ناشي از نبود عدالت و ظلم است. جنگ‌ها، تبعيض‌ها، خودكامگي‌ها همگي نشانه‌ي بي‌عدالتي است و زشت‌ترين آن استعمار است كه مردم شريف آفريقا با پوست و استخوان خود آن را درك كردند،اسلام براي جهان عدالت خواسته است تا در آن ترور، جنگ، فقر و بيماري وجود نداشته باشد. رييس جمهور تاكيد كرد: بنده‌ي خدا در برابر ظلم تسليم نمي‌شود، بلكه در پي كسب آگاهي، توانايي و قدرت است. انسان در پي كسب قدرت است، اما نه قدرتي كه در سايه‌ي آن به ديگران ستم كند، بلكه قدرتي كه جلوي ستم و برخورد ديگران را بگيرد. وي ادامه داد: مسلمان بايد قدرتمند باشد تا از دين، آزادي و پيشرفت خود دفاع كند. اگر ما قدرتمند بوديم با امكاناتي كه داريم يك دولت جعلي نمي‌توانست مسلمانان را آواره و مظلومان را سركوب كند. اگر قدرتمند بوديم اشغالگران نمي‌توانستند عراق را اشغال و زندگي مردم آن را به جهنم تبديل كنند. رييس جمهور كشورمان خاطر نشان كرد: قدرت متكي بر آگاهي، علم، تكنولوژي و امكاناتي است كه زندگي را بهبود مي‌بخشد. وي اضافه كرد: مسلماني فقط به برگزاري مراسم و مناسك نيست، البته اين‌ها لازم است اما كافي نيست و مسلمان هر جا كه هست بايد بيشترين تلاش را براي به دست آوردن علم داشته باشد. همچنين مسلمان هر جا كه هست بايد براي دفاع از حقوق بشر پيشتاز باشد. وي خاطر نشان كرد: مسلمان هر جا هست بايد در درون كشور خود با خودكامگي و در بيرون با استعمار مبارزه كند در نتيجه‌ي اين اراده، قدرت مسلمان قسط و عدل را در ميان خود و جهان برقرار خواهد كرد. وي با ابراز خرسندي از همزيستي مسالمت آميز اديان مختلف در اوگاندا خاطر نشان كرد: اين‌ها در صورتي امنيت خواهند داشت كه اوگانداي مستقل و پيشرفته داشته باشند. خاتمي تاكيد كرد: همه دست به دست هم بدهيد و آثار فقر و نارسايي را كه ناشي از استعمار است، از بين ببريد و اوگاندايي پيشرفته بسازيد. رييس جمهور كشورمان گفت: براي ما مطلوب است كه در اوگاندا دولت محترم براي هر دين و فرقه‌اي تلاش مي‌كند. لذا اوگاندا در صورتي پيشرفت مي‌كند كه امكان رشد براي هر اوگاندايي با هر دين و مذهبي فراهم شود. اين در حالي است كه وزير امور خارجه كشورمان كه در سفر به آفريقا رييس جمهور كشورمان را همراهي مي‌كند؛ در حاشيه‌ي سفر طي گفت‌وگويي با خبرنگاران اعزامي ايران ادعاهاي اخير منابع آمريكايي مبني بر برنامه‌ريزي براي حمله به ايران را بيش از هر چيز يك جنگ رواني از سوي آنها دانست. خرازي خاطر نشان كرد كه ملت ايران در دفاع از منافع خود بارها امتحان خود را پس داده و طبيعتا همواره از منافعش دفاع خواهد كرد. وي با بيان اين كه ادعاهاي اخير در مورد ايران بيش از هر چيز ايجاد يك نوع جنگ رواني از سوي آمريكايي‌هاست اظهار داشت كه با توجه به تجربه‌اي كه داريم، نظر دشمن را مي‌دانيم و در اين زمينه راه مستقيم خود را طي خواهيم كرد. پس از آن مذاكرات مشترك هيات‌هاي عالي رتبه‌ي جمهوري اسلامي ايران و اوگاندا به رياست سيد محمد خاتمي و موسويني، روساي جمهوري دو كشور برگزار شد. به گزارش خبرنگار اعزامي ايسنا، رييس‌جمهور كشورمان در اين ديدار كه در كاخ رياست جمهوري اوگاندا برگزار شد با تشريح ديدگاه‌هاي خود درباره‌ي مبارزات ضد استعماري مردم آفريقا و لزوم دستيابي آفريقا به جايگاه ممتاز در عرصه‌ي بين‌المللي، گفت: اگر ديروز جنگ براي استقلال بود، امروز بايد براي قدرتمند شدن پس از استقلال جنگيد. رييس جمهور با بيان اين كه اين جنگ با سلاح امكانپذير نيست؛ به منابع و امكانات آفريقا و آسيا اشاره كرد و گفت: كشورهاي در حال توسعه بايد توانايي بهره‌برداري از ظرفيت‌هاي خود را بيابند و با فرآورده‌ي محصولات به جاي فروش مواد خام، محصول تكميل شده به دنيا صادر كنند. خاتمي بهره‌برداري بهتر از منابع را نيازمند دانش نوين، مديريت صحيح و سرمايه و فن‌آوري دانست و اظهار داشت: آموزش به ويژه تربيت متخصصان فني و حرفه‌اي بسيار با اهميت است و بايد براي جذب سرمايه‌ي خارجي با تدوين قوانين لازم كه امنيت و علاقه را در سرمايه‌گذاران خارجي ايجاد كند، بيش از پيش تلاش كنيم. رييس جمهور به روند جذب سرمايه‌هاي خارجي اشاره كرد و با بيان اين كه تهران براي پيشرفت و توسعه‌ي اوگاندا آماده‌است، تاكيد كرد: بخش خصوصي ايران آماده‌ي حضور سرمايه‌گذاري و صدور خدمات فني و مهندسي به اوگاندا در صورت وجود تضمين‌هاي لازم براي سرمايه‌گذاري است. رييس جمهور تصريح كرد: سفر دوره‌اي من به آفريقا سفري تشريفاتي نبوده است و اين سفر براي تحقق اين هدف صورت گرفته تا روابط اصولي و بنياديني ميان ايران با كشورهاي آفريقايي به منظور تامين منافع متقابل شكل گيرد. خاتمي اظهار داشت: ما خواهان بومي شدن دانش و صنعت در آفريقا هستيم و آماده‌ي ارايه‌ي مشاوره به منظور اصلاح نظام بانكي، آموزش نيروهاي كارآمد و گشايش خط اعتباري در بخش‌هاي مورد توافق با اوگاندا هستيم. خاتمي تاكيد كرد: جمهوري اسلامي ايران در پي اجرايي كردن قراردادها و تفاهم نامه‌هاي خود با كشورهاي آفريقايي است و معتقد است با انجام عملي مفاد اسناد اين سفر، اوگاندا از تحول مناسبي در بخش كشاورزي برخوردار خواهد شد. رييس جمهور همچنين در بخش ديگري از سخنانش با اشاره به حوادث و اوضاع نامطلوب عراق گفت: امروز مردم، حكومت موقت و نمايندگان سازمان ملل و حتي نيروهاي خارجي در عراق امنيت ندارند و تنها راه پايان اين وضعيت برگزاري انتخابات آزاد، سپردن قدرت به مردم، حمايت جهاني و كمك همسايگان در چارچوب سازمان ملل متحد براي استقرار امنيت در اين كشور است. خاتمي وجود اقليت‌ها، طوايف و اقوام مختلف در عراق را يادآور شد و گفت: تهران از وجود حكومتي دموكراتيك كه همه‌ي اديان و مذاهب در آن بتوانند در آن آزادانه زندگي كنند، حمايت كرده است و چنين حكومتي را تامين كننده‌ي امنيت خود ارزيابي مي‌كند. رييس جمهور عقب افتادن انتخابات در عراق را موجب وخيم شدن اوضاع در عراق، ارزيابي و تاكيد كرد: عراق پس از انتخابات نيازمند كمك همه‌ي كشورها براي بازسازي است. در اين نشست خسروتاژ معاون وزير بازرگاني و رييس كميسيون مشترك دو كشور گزارشي از بسترهاي مورد تفاهم ميان ايران و اوگاندا در بخش‌هاي فرهنگي، اجتماعي،اقتصادي و سياسي ارايه كرد و گفت: ما در مورد مونتاژ تراكتور، مجتمع كشت و صنعت، تجارت آزاد و ترجيحي، همكاري‌هاي دارويي و بهداشتي، بحث‌ها و تبادل نظرهاي مناسبي داشته‌ايم. همچنين كهزادي رييس بانك توسعه صادرات درباره‌ي توليد برق و انرژي و انجام طرحي در اين باره در اوگاندا توضيحاتي ارايه داد. در اين سفر به علاوه چهار يادداشت تفاهم بين دولت‌هاي جمهوري اسلامي ايران و اوگاندا امضا شد. يادداشت تفاهم‌ها كه در حضور روساي جمهور دو كشور امضا شد، عبارتند از؛ همكاري دو كشور در خصوص برنامه‌هاي دو كشور در زمينه كشاورزي و شيلات ،همكاري دو كشور در زمينه خط مونتاژ تراكتور در اوگاندا و واگذاري زمين به طرف ايراني براي اجراي طرح مكانيزاسيون كشاورزي. همچنين بيانيه‌ي مشترك نيز از سوي دولت دو كشور منتشر شد. رييس جمهور طي سخناني در پاسخ به سوال خبرنگاران پيش از ترك اوگاندا تاكيد كرد: در اين كه تشكيلات سازمان ملل بايد تغيير كند ترديدي نيست، زيرا اساس آن ظالمانه است و بر مبناي منافع چند كشور بزرگ به خصوص آمريكا مي‌گردد. حجت‌الاسلام و المسلمين سيدمحمد خاتمي اظهار داشت: اين كشورها هر كاري كه بخواهند نشود، اجازه نمي‌دهند انجام شود امروز قربانيان اين كشورها رشد كرده‌اند و سهم خود را از دنيا مي‌خواهند دنيا ديگر قبيله‌اي نيست كه يك يا دو خدا، خدايان يا شيخ‌هاي قبيله‌اي هر چه مي‌خواهند بر او تحميل كنند. وي ادامه داد: آنچه پيشنهاد شده هر چند مثبت است، ولي معتقدم بايد يك حركت جدي انجام شود. امروز اگر بخواهند به جايي هم حمله كنند بايد مصوبه‌ي شوراي امنيت را بگيرند در حالي كه با تغييرات پيشنهادي قدرت‌هاي بزرگ احساس كردند،مي‌توانند به بهانه‌ي صلح به هر جا لشگر كشي كنند كه نمونه‌ي صلح آنها تقويت اسراييل در خاورميانه و اشغال عراق بوده است و حقوق بشرشان نيز همان چيزي است كه در ابوغريب عراق و گوانتاناما اتفاق افتاد. خاتمي گفت: مطمئنم با روحيه‌اي كه از كوفي عنان سراغ دارم، راضي به اصلاحات اينگونه نيست. همه بايد تلاش كنيم ساز و كار سازمان ملل به نفع عدالت و بشريت عوض شود. رييس جمهور در پاسخ به سوالي در مورد حمله‌ي احتمالي آمريكا به كشورهايي از جمله ايران گفت: آمريكا اگر بتواند دامن آتش گرفته‌ي خود را در عراق به سلامت بيرون بكشد، كار خيلي بزرگي كرده است. وي با بيان اين كه آمريكا با غرور بي جا خيال مي‌كرد اشغال يك كشور و توقف در آن، كار آساني است، افزود: هيچ كس از رفتن صدام ناراحت نشد،اما اين امكان وجود داشت كه وضعيت عراق به گونه‌اي ديگر و انساني‌تر تغيير كند. وي يادآور شد:حاصل كار آمريكا در عراق كشتار و ويراني براي آنها بود و زمينه دادن براي تروريست‌ها و خشونت‌گران تا در آنجا انتقامشان از آمريكا را از مردم عراق بگيرند. وي ادامه داد: گرچه آمريكا نشان داده تدبير و تامل ندارد، اما مشكل عراق آنقدر سنگين است كه به نظر نمي‌رسد ميل تجاوز به كشور ديگري به فكر آمريكا برسد. رييس جمهور كشورمان با تاكيد بر اين كه به هيچ وجه از تنش و درگيري با هيچ كس از جمله آمريكا، استقبال نمي‌كنيم و بايد با همه‌ي امكانات از اين رفتارها پرهيز كنيم، افزود: اگر كسي قصد تهديد داشت با همه‌ي وجود آماده‌ي مقابله هستيم و هيچ كس چه آمريكا و چه غير آمريكا از اين تهديدها سودي نمي‌برد. وي خاطر نشان كرد كه بدون ترديد چه دوستان و چه غير دوستان ما اين رفتار را محكوم خواهند كرد،همچنان كه صدها ميليون نفر تجاوز آمريكا به عراق را محكوم كردند و ميليون‌ها نفر در خود آمريكا نسبت به اين اقدام اعتراض داشتند. خاتمي گفت: ما متاثريم كه بهره‌ي حمله به عراق براي آمريكا پيكرهاي قطعه قطعه‌ي سربازان آمريكايي است و طبيعي است كه بيشتر از همه مردم آمريكا بايد اعتراض كنند. اما با همه‌ي اين تاثر خوشحاليم كه احتمال تكرار خطاي آمريكا در عراق در جاي ديگر كمتر است. همچنين موسويني رييس جمهور اوگاندا نيز طي سخناني اظهار داشت كه ايران و اوگاندا با توجه به زمينه‌هاي مشتركي كه دارند مي‌توانند نيازهاي يكديگر را با ارايه‌ي خدمات برطرف كنند. حجت‌الاسلام والمسلمين سيد محمد خاتمي بعد از ظهر روز گذشته (پنجشنبه) به وقت محلي كامپالا را به مقصد تهران ترك كرد. به گزارش خبرنگار اعزامي ايسنا، رييس‌جمهور كشورمان در فرودگاه انكبه با بدرقه‌ي رسمي رييس‌جمهور اوگاندا، كانپالا را به مقصد تهران ترك كرد. بر اساس اين گزارش وي پس از سفر به هفت كشور آفريقايي نيجريه، سنگال، مالي، سيرالئون، بنين، زيمبابوه و اوگاندا كه به امضاي چندين يادداشت تفاهم و موافقت نامه و همچنين صدور بيانيه‌هاي مشتركي بين دولت ايران و اين كشورها در راستاي گسترش روابط دوجانبه و كمك به پيشرفت و توسعه‌ي آفريقايي صورت گرفت، كامپالا پايتخت اوگاندا را به قصد تهران ترك كرد و شب گذشته به وقت تهران وارد فرودگاه مهرآباد شد و مورد استقبال رسمي مقامات كشورمان قرار گرفت. در مراسم استقبال از رييس جمهور شخصيت‌هايي از جمله، حجت‌الاسلام و المسلمين گلپايگاني، مسوول دفتر مقام معظم رهبري، حجت‌الاسلام و المسلمين موسوي لاري، وزير كشور، حجت‌الاسلام و المسلمين محمدعلي ابطحي، مشاور رييس جمهور، دكتر محمدرضا عارف، معاون اول رييس جمهور و مهندس علي خاتمي، مسوول دفتر رييس جمهور حضور داشتند. رييس جمهور كشورمان پس از ورود به فرودگاه مهرآباد آفريقا افق گشاده‌اي است كه اگر به آن توجه نشود، هم به لحاظ معنوي و هم به لحاظ مادي دچار خسران مي‌شويم. به گزارش خبرنگار ايسنا، حجت‌الاسلام و المسلمين سيد محمد خاتمي، با بيان اين كه آفريقا سرزمين بكري است و از استعمار رهايي يافته است اظهار داشت: مردم آفريقا با وجود اين كه سال‌هاي زيادي تحت استعمار بوده‌اند، اما هويت خود را حفظ كرده‌اند و سعي دارند بر آن نيز بيفزايند و سخت تلاش مي‌كنند تا عقب‌ماندگي‌هاي‌شان جبران شود. وي خاطرنشان كرد: آفريقايي‌ها با توجه به سوءظن‌هايي كه به كانون‌هاي تكنولوژي دارند، اعتمادشان به كشورهايي مانند جمهوري اسلامي ايران بيشتر است و براي من جالب بود كه اطلاعات آنها از توان كشور ما، زياد بود و انتظار داشته‌اند كه با آنها همكاري شود. رييس جمهور با اشاره به نزديكي برخي كشورهاي آفريقايي در مجامع بين‌المللي به ايران اظهار داشت: نگاه ما به جنوب ، شرق و كشورهاي اسلامي، نگاه ويژه‌اي است و جهت توسعه، ما بايد به نحوي، به خارج متصل شويم و اگر شكوفايي‌هاي داخلي ما به خارج متصل نشود دچار مشكل خواهيم شد. بايد امكانات خود را به خارج ببريم و در بازارهاي جهاني با رقابت حضور يابيم. خاتمي آفريقا را مكمل ارزنده‌اي براي توسعه‌ي صنعتي، اجتماعي و اقتصادي ايران عنوان كرد و اظهار داشت: آنها نيازهاي زيادي دارند، ولي استعدادهاي‌شان از نيازهاي‌شان بيشتر است. رييس جمهور با بيان اين كه امروز دوران كمك‌هاي بلاعوض گذشته است، در عين حال گفت: جمهوري اسلامي ايران نه امكاناتي دارد كه گشاده‌دستانه و بدون قيد و شرط در اختيار ديگران بگذارد و نه اين كار مفيد است. ما در عين كمك به آفريقا بايد به فكر خود باشيم و با لحاظ مصلحت و منفعت جمهوري اسلامي ايران عمل كنيم. خاتمي با اشاره به اين كه يكي از نيازهاي مبرم آفريقا در زمينه‌ي كشاورزي است، تاكيد كرد: بايد با توجه به امكاناتي كه آنها دارند و امكانات خود، آن نيازها را پيگيري كنيم. وي با اشاره به توافق‌هاي صورت گرفته براي توليد تراكتور، خودرو و انتقال خطوط و احداث نيروگاه‌هاي برق، از جمله نيروگاه 300 مگاواتي زيمبابوه، تاثيرات اين اقدامات در كشورهاي آفريقايي را قابل توجه دانست. وي همچنين اظهار داشت: با توجه به پيشرفتي كه در زمينه صنعت و تكنولوژي پيدا كرده‌ايم، در رقابت با كشورهايي مانند چين، در كشورهايي آفريقايي موفق خواهيم بود و مهم اين است كه درهاي جهان به روي خدمات ما باز شود. وي همچنين با اشاره به قراردادهاي واگذاري زمين‌هاي كشاورزي از سوي برخي كشورهاي آفريقايي نتايج اين قراردادها را نيز مورد اشاره قرار داد و يادآور شد: در زمينه‌هاي فرهنگي، آموزشي و مهندسي نيز توافقاتي صورت گرفته است. وي با اشاره به آشناسازي دانش‌آموزان آفريقايي با اديان و مذاهب و همچنين آموزش‌هايي كه براي آينده آفريقا مفيد خواهد بود، خاطرنشان كرد: آفريقا افق گشاده‌اي است كه اگر به آن توجه نكنيم، هم به لحاظ معنوي و هم به لحاظ مادي دچار خسران مي‌شويم. خاتمي گفت: هدف ما ايجاد توسعه و رشد اقتصادي در كشورهاي آفريقايي است اگر قرن بيستم، قرن رهايي براي آفريقا بود، قرن بيست و يكم، بايد قرن توسعه و خيزش آنها باشد. جمهوري اسلامي ايران مي‌تواند در عين حفظ مصالح خود به آنها نيز كمك كند. رييس جمهور گفت: اگر اين سفر دو يا سه سال پيش صورت مي‌گرفت، نه تنها در آفريقا بلكه در دانش و فناوري خود نيز تاثير بيشتري مي‌ديديم. وي با تشكر از كساني كه صنعت، مديريت و اعتبارات ايران را در كشورهاي مختلف به كار مي‌گيرند، ابراز اميدواري كرد، با اين سفر مرحله‌ي جديدي در ارتباط با كشورهاي آفريقايي باز شده باشد. خاتمي با اشاره به ديدارهاي صورت گرفته وي طي سفر به كشورهاي آفريقايي با مسلمانان و شخصيت‌هاي مذهبي و فرهنگي يادآور شد كه در نماز عيد قربان اوگاندا شركت كرده است. وي همچنين در پايان از استقبال بي‌سابقه‌ي اين كشورها تشكر و قدرداني كرد. انتهاي پيام