حجت‌الاسلام والمسلمين سيدمحمد خاتمي رييس‌جمهور به دعوت رسمي روساي جمهور هفت كشور آفريقايي نيجريه، سنگال، سيرالئون، مالي، بنين، زيمبابوه و اوگاندا و در پاسخ به سفر روساي جمهوري اين كشورها به ايران امروز - سه‌شنبه بيست و دوم دي‌ماه - به قاره‌ي آفريقا سفر مي‌كند. به گزارش خبرنگار خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، خاتمي در اين سفر درخصوص گسترش همكاري‌هاي دوجانبه در زمينه‌هاي سياسي، فني و مهندسي، اقتصادي، فرهنگي و بهداشتي و نيز مسايل منطقه‌اي و بين‌المللي با سران هفت كشور آفريقايي گفت‌وگو و تبادل نظر خواهد كرد. توسعه‌ي همكاري‌هاي فني و مهندسي و گسترش صادرات صنعتي ايران به قاره‌ي آفريقا و فراهم آوردن زمينه‌ي حضور بخش خصوصي ايران در كشورهاي مذكور از جمله برنامه‌هاي پيش‌بيني شده‌ي اين سفر است. ديدار با سران كشورها و سخنراني در دانشگاه سنگال و ديدار با علما مسلمانان و مسيحي از جمله برنامه‌هاي اين سفر رسمي است. * ويژگي‌هاي جغرافيايي قاره‌ي آفريقا: ـ به لحاظ وسعت، آفريقا دومين قاره‌ي جهان محسوب مى‌شود با مساحتى بالغ بر 30 ميليون كيلومتر مربع، كه از يك سو ميان درياى مديترانه تا دماغه " اميد نيك" و از سوى ديگر ميان " شاخ آفريقا " تا اقيانوس‏ اطلس‏ امتداد دارد. ـ ميزان جمعيت اين قاره ، بالغ بر820 ميليون نفر ميباشد. ـ داراى فرهنگى غنى با متجاوز از دو هزار زبان مختلف يا 30 درصد كل زبان‌هاى رايج در دنيا. ـ غنى به لحاظ منابع طبيعى (مواد معدنى، نفت و گاز) كه امكانات اوليه‌اى براى توسعه صنعتى، معدنى و كشاورزى محسوب مى‌شوند. * چالش‏ها: آمارهاى كليدى موجود حكايتگر معضلات جديدى هستند كه به شدت بهداشت، اقتصاد و وضعيت اجتماعى و سياسى قاره آفريقا را تحت تاثير قرار داده‌اند. مضاف بر اين چالش‏ها مى‌توان از فقر، عقب ماندگى تكنولوژيك و منازعات نظامى نيز نام برد. * بهداشت در قاره: در قياس‏ با ديگر مناطق جهان، اين قاره داراى پايين‌ترين ميزان طول عمر، بالاترين ميزان مرگ و مير نوزادان و مرگ ناشى از زايمان و بالاترين ميزان تولد و رشد جمعيت مى‌باشد. ـ ميزان مرگ و مير نوزادان در هر هزار تولد 88 نفر مى‌باشد ( براى مقايسه در برخي كشورهاي پيشرفته اين رقم 5/5 نفر در هر هزار تولد است) ـ به ازاى هر هزار نفر جمعيت 38 تولد در سال صورت مى‌گيرد حال آنكه اين ميزان در كانادا 11 تولد است. ـ متوسط طول عمر و يا شانس‏ زندگى 54 سال مى‌باشد ( در مقايسه اين ميزان در برخي كشورهاي توسعه يافته 79 سال است) ـ ميزان رشد جمعيت طى نيم قرن ( از سال 2001 تا 2050 ) 120 درصد پيش بيني شده است . ـ قريب نيمى از مرگ و ميرها ناشى از بيمارى‌هاى عفونى مى‌باشد كه اساسا مى‌توان آنها را در سه بيمارى خلاصه كرد: مالاريا، سل و ايدز. كشورهاى جنوب صحراى آفريقا به تنهايى 90 درصد از ميليونها نفري كه در جهان مبتلا به مالاريا هستند را در خود جاى داده‌اند، در ميان يك ميليون نفرى كه هرسال در جهان بر اثر بيمارى مالاريا جان مى‌بازند، اكثريت بزرگى ازكودكان آفريقايى وجود دارند، بويژه در مناطق دوردست و فقيرى كه با مشكل دسترسى به خدمات درمانى روبرو هستند. به‌علاوه هرساله درجنوب صحراى آفريقا 1/5 ميليون مورد سل ثبت مى‌شود. ابعاد بيمارى‌ها به نحو دهشتناكى در حال افزايش‏ است كه يكى از نتايج رشد ابتلا به ويروس‏ HIV و ايدز محسوب مى‌گردد. به رغم برخى اقدامات موفقيت آميز در پاره‌اى از كشورها نظير اوگاندا، ايدز در حال حاضر به مهمترين عامل مرگ و مير در مناطق جنوب صحراى آفريقا تبديل شده است. از ميان 21 كشورى كه درجهان داراى بيشترين مبتلايان به ويروس‏ اچ.آى.وى هستند - كه از قضا همگى درجنوب صحراى آفريقا واقع شده‌اند - در چهار كشور با بيشترين مبتلايان يعنى بوتسوانا، مالاوى، موزامبيك و سوازيلند، ميزان طول عمر به شدت كاهش‏ يافته و به زير چهل سال رسيده است. 28 ميليون از ساكنان اين كشورها به ويروس‏ ناقل بيمارى ايدز دچار هستند ( يعنى كمى كمتر از كل جمعيت كانادا) بى‌آنكه تحت مراقبت و معالجه قرار داشته باشند. اكثريت اين مبتلايان ظرف يك دهه آينده جان خود را از دست خواهند داد. * آموزش‏: قاره آفريقا پايين ترين نرخ " مدرسه‌رو" هاى جهان را دارد و تنها منطقه‌اى از جهان است كه تعداد كودكانى كه قادر به مدرسه رفتن نيستند، در حال افزايش‏ مي‌باشد . از ميان بيش‏ از 140 ميليون كودك و نوجوان ساكن جنوب صحراى آفريقا، تنها يك چهارم فقرا و دختران روستايى در مدارس‏ ابتدايى تحصيل مى‌كنند. ميزان متوسط بزرگسالانى كه كمتر از سه سال درس‏ خوانده‌اند، از همه نقاط دنيا كمتر است. * فقر: فقر در آفريقا، شديدتر و گسترده‌تر از همه نقاط جهان است. حدود نيمى از ساكنان جنوب صحراى آفريقا، كمتر از يك دلار آمريكا در روز درآمد دارند. در‌آمد سرانه افراد امروزه حتى كمتر از دهه 1960 مى‌باشد. * تجارت: سهم كشورهاى جنوب صحراى آفريقا از تجارت جهانى، از دهه 60 ميلادى به اين سو، دايما در حال كاهش‏ بوده است، به طورى كه هم اكنون اين كشورها تنها كمتر از دو درصد بازرگانى بين‌المللى را به خود اختصاص‏ مى‌دهند. ضمن اين كه بخش‏ اعظم همين تجارت نيز توسط " آفريقاى جنوبى" و سه چهار كشور ديگر صورت مى‌گيرد. آفريقا به‌علاوه عمده منطقه‌اى از جهان است كه سرانه سرمايه‌گذارى و پس‏انداز آن، از سال 1970 به بعد مداوما در حال كاهش‏ بوده است. *عقب ماندگي از تكنولوژيك: تعداد افرادى كه در نيويورك به شبكه جهانى اينترنت متصل هستند، به تنهايى از كل قاره آفريقا بيشتر است . به استثناى آفريقاى جنوبى، در ساير مناطق اين قاره، در ازاى هر هزار نفر جمعيت تنها پنج خط تلفنى وجود دارد حال آنكه اين ميزان در كانادا 655 خط تلفن براى هر هزار نفر مى‌باشد. * جنگ: منازعات مسلحانه، به طور مستقيم يا غير‌مستقيم زندگى نيمى از ساكنان جنوب صحراى آفريقا را تحت تاثير خود قرار داده است و بيشتر از سيل و قحطى، سبب مرگ و آوارگى مردم مى‌شود. جنگ‌هاى داخلى در اين منطقه بيشتر از هر نقطه‌اى از جهان است. از هر پنج آفريقايى، يك نفر تحت تاثير اين نوع جنگ‌ها مى‌باشد. ****سياست‌هاي استعماري، عامل اصلي توسعه نايافتگي آفريقا: علي‌رغم وجود معادن و منايع غني در آفريقا، مرزهاي صاف اين قاره، يادآور رد پاي ساليان دراز حضور استعمار فرانسه و انگليس و ساير برنامه‌هاي استعماري كهنه و نوين در كشورهاي آن است، حضور و سياست‌هاي سودجويانه كشورهايي كه امروز توسعه يافته تلقي مي‌شوند، علاوه بر آن كه موجب به يغما بردن ثروت‌ها و منابع معدني اين قاره‌ي كهن شده، از نگاه كارشناسان، اصلي ‌ترين عامل عقب نگاه داشته شدن كشورها و ملل آفريقا به شمار مي‌رود. **** قاره آفريقا با آب و هوايي متفاوت مردمي سختكوش و موقعيت جغرافيايي بي‌مانند همواره در عرصه اقتصاد و جهان حضوري كمرنگ داشته است، و اين بدان معني است كه اين منطقه در طول تاريخ اقتصادي در حاشيه جامعه بين‌المللي قرار گرفته‌است‌‎. اين حاشيه‌نشيني اگر چه به ظاهر مولود بي‌توجهي مردم منطقه به شمار مي‌رود، اما همان‌گونه كه در قبل اشاره شد، اما در اصل معلول نابساماني سياست هاي اقتصادي، سياسي و فرهنگي بخش به اصطلاح توسعه‌يافته‌ي جهان يا همان كشورهاي ”شمال“‌ است. شكاف شديد اقتصادي، فقر، فساد، شكاف ديجيتالي و... همه و همه حاصل حاكميت مكانيزم‌ها و روش‌هايي است كه از سوي قدرت‌هاي جهاني تنظيم مي‌شوند. سازمان‌هاي بين‌المللي و در راس آنها سازمان ملل هم - اگر چه حتي يك آفريقايي دبير كل آن باشد - با ناكارآمدي و دستخوش سياست‌هاي نابرابرانه و دوگانه‌ي دولت‌هاي ثروتمند قرار داشتن، هرگز نتوانسته‌اند به جز كمك‌هايي اندك، كاري اساسي و برنامه‌هايي واقعي را براي پر كردن شكاف‌هاي موجود بين كشورهاي جنوب و شمال، به اجرا درآورند. اين در حالي است كه سواي موقعيت صنعتي قاره آفريقا كه در بعضي از كشورهاي آن از نموداري نسبتا قابل توجيه برخوردار است‎ آفريقا في نفسه قاره‌اي است زراعي كه بايستي عوامل صنعت و كشاورزي تواما مورد مداقه و بررسي قرار گيرند‎. آفريقا عليرغم ديگر قاره‌هاي جهان كه توليد و صادرات را در خدمت صنايع قرار داده‌اند بايد صنعت را فقط در خدمت به گسترش‌امور كشاورزي قرار دهد‎، يعني آنكه بايد شكوفايي توليدات كشاورزي را به‌نحوي بالا ببرند كه خودبه‌خود صنايع داخلي در خدمت شكوفايي زراعت قرار گيرد تا از اين طريق جان تازه‌اي به اقتصاد اين قاره دميده شود‎. جمهوري اسلامي ايران و وزارت‌خانه‌ها و دستگاه‌هايي جهاد كشاورزي، اتاق بازرگاني و صنايع و معادن ايران علاوه بر توجه به نكات بكر و مهمي كه در آفريقا وجود دارد، آهنگ آن دارند كه با انديشه‌اي عميق و مطالعاتي وسيع‎، همكاري‌ها با اين قاره پر بركت را توسعه بخشند‎. براساس همين انگيزه والا، عزيمت سفراي كشورهاي آفريقايي به ايران و تماس‌ها و گفتگوهاي اقتصادي آنان با مقامات ذي‌ربط باب نويني را در گسترش روابط گشوده است اختلافات موجود در ميان كشورهاي جهان امروز، همانند اختلاف طبقاتي ميان سياهپوستان و سفيد پوستان در دوران تبعيض نژادي مي‌باشد‎. وزارت امور خارجه آفريقاي جنوبي خط‌مشي‌هايي را براي اصلاح جايگاه قاره آفريقا در جهان در مد نظر قرار داده كه بر 9 محور عمده پايه‌ريزي شده است و داراي 53 محور فرعي مي‌باشد‎. اين محورها در واقع به‌منظور اجراي بهتر ايده رنسانس آفريقا مي‌باشد كه عبارتند از‎: - استقرار صلح و امنيت‌‎. ‎- گسترش ارزش‌هاي دمكراتيك‌‎. ‎- دستيابي به توسعه و رشد پايدار‎. ‎- بهره برداري مناسب از منابع طبيعي وحفاظت آن‌‎. ‎- ارتقاي سطح كيفي نيروي انساني و حذف‌فقر و گرسنگي‌‎. ‎- تثبيت جايگاه جامعه مدني به عنوان عنصرحياتي براي توسعه سياسي، اقتصادي واجتماعي‌‎. ‎- افزايش اعتماد به نفس در آفريقا‎. ‎- تقويت همكاري‌هاي درون قاره‌اي ‎. ‎- تلاش در جهت كسب جايگاه در جامعه‌بين‌المللي‌‎. در واقع، اين 9 محور در جهت اصول برنامه بهبود آفريقا‎(MAP)‎ بوده و برنامه بهبود آفريقا موتور محركه ايده رنسانس آفريقا مي‌باشد‎. از ديگر موضوعاتي كه براي توسعه‌ي آفريقا مطرح است، موضوع مهم جهاني شدن است كه در دهه‌ي گذشته آغاز شده است‎. در رابطه با جهاني شدن كه تاثيرات فراگيري در زمينه‌هاي مختلف سياسي، فرهنگي و اقتصادي داشته، ديدگاه‌هاي متفاوتي ارايه شده است‌‎. برخي ديدگاه‌ها تسلط قدرت‌هاي بزرگ اقتصادي جهان بر كليه‌ي زمينه‌هاي سياسي اقتصادي و فرهنگي كشورهاي فقير را مطرح نموده و حتي اين موضوع را به عنوان يك عامل ايجاد شكاف بيشتر ميان كشورهاي فقير و صنعتي مي‌داند‎. اما در مقابل، ديدگاه‌هاي ديگري رشد و شكوفايي اقتصادي و كاهش فقر و بيكاري در جهان را مطرح نموده و حتي معتقدند است كه جهاني شدن موجب ايجاد ارتباط موثرتر با سازمان‌هاي بين المللي مانند سازمان ملل، و ديگر سازمان‌هاي بين المللي خواهد شد و تاثير مثبتي بر توسعه اجتماعي‎، سياسي و استقرار دمكراسي و رعايت حقوق بشر خواهد داشت و به‌عنوان يك ارتباط نزديك ميان كشورهاي جنوب و شمال براي كاهش شكاف ميان اين كشورها معرفي شده است‌‎، اگر چه در حالت خوشبينانه اين تنها در صورتي قابل اجراست كه ساختار تبعيض‌آميز سازمان‌هاي جهاني به نفع ايجاد برابري جهاني تغيير بايد. از ديگر موانع اساسي كه توسعه‌ي آفريقا به طور اخص مطرح شده، موضوع تكنولوژي ارتباط ميان كشورهاي آفريقايي است‌‎. آنها معتقدند كه براي توسعه‌ي اقتصادي و اجتماعي مي‌بايست در جهت دستيابي به آخرين تكنولوژي ارتباطات گام برداشت و دولتمردان نيزمي‌گويند كه‌در حال‌حاضر كشورهاي صنعتي در اين زمينه در صدر قرار دارند و كشورهاي آسيايي و آمريكاي لاتين نيز در مرحله بعدي در دستيابي به اين تكنولوژي قرار گرفته‌اند، اما كشورهاي آفريقايي در حاشيه قرار دارند‎. اين در حالي است كه در سال جاري ميلادي دومين اجلاس سران كشورهاي عضو جامعه‌ي اطلاعاتيwsis با هدف پر كردن بخشي از شكاف اطلاعاتي در تونس به عنوان يك كشور آفريقايي برگزار خواهد شد. صاحبنظران موسسه مطالعات امور بين‌المللي آفريقاي جنوبي به عنوان نتيجه‌گيري از بحث خود اظهار مي‌دارند كه توسعه‌ي اقتصادي و اجتماعي آفريقا در گرو دوعامل اساسي است‎: خود اتكايي و اعتماد به نفس ملل آفريقا به طور اعم، توجه دولتمردان آفريقا به موضوع صلح و ثبات و جهاني شدن به طور اخص، و در نتيجه توسعه‌ي تكنولوژي ارتباطات و ايجاد ارتباط با جهان، نقش اساسي در اين مسير و اجراي ايده رنسانس دارد‎. از راهكارهاي موجود براي بهبود وضع آفريقا، تعديل شكاف موجود ميان قاره‌ي آفريقا و كشورهاي پيشرفته‌تر است‌‎. همكاري با ساير كشورهاي در حال توسعه در چارچوب همكاري جنوب ‎- جنوب نيز از مهم‌ترين راهكارها بوده و در اين راستا آفريقا مي‌بايست به طور جدي با كشورهاي درحال‌توسعه ارتباط برقرارنمايد. سفر رياست جمهوري اسلامي ايران به هفت كشور آفريقايي مي‌تواند نقطه‌ي عطفي در تقويت همكاري ‌هاي جنوب - جنوب به شمار آيد. انتهاي پيام