”گنبد يوسف بن قيصر“ اثر هنرمندان ايراني دوره سلجوقي در نخجوان
تاريخ معماري جزيي از تاريخ هنر ايران است. هر چه بيشتر تاريخ تحولات معماري را مطالعه كنيم، بيشتر به اين نتيجه مي‌رسيم كه سير تاريخ و هنر معماري ايران، سير تداوم، پيشرفت و تكامل معماري و هنر اين سرزمين را نشان مي‌دهد. مساله شايان ذكر اين است كه معماري ايراني حتا خارج از مرزهاي ايران نيز گسترده شده است و نشانگر اين، آثار معماري است كه تا كنون توسط باستانشاسان ايراني و خارجي در نقاط مختلف دنيا شناسايي شده و... عظمت و شكوه معماري ايران در ادوار مختلف است. يكي از اين بناها گنبد يوسف بن قيصر (يوسف بن كوثر) متعلق به دوره‌ي سلجوقيان است. اين گنبد در شهر نخجوان در شمال آذربايجان (شوروي سابق) قرار دارد. اين شهر و شهر مراغه در دوره‌ي اتابكهاي آذربايجان از جهت معماري پيشرفت زيادي داشتند. اين مقبره متناسب با آثار دوران سلجوقيان با آجر ساخته شده است. معماري خارج گنبد نقشه‌ي مقبره هشت ضلعي و شبيه به ديگر مقبره‌هاي سلجوقيان دو طبقه بنا شده است. نماي خارج گنبد تماما با نقش و نگارهايي از آجر به اشكال هندسي زينت يافته است. در سطح ديوارها كه زمينه‌اي براي آسايش نقش آجري است نيز تصاوير خطي ديده مي‌شود. اين تصاوير كه شامل خطوط كوفي و نوشته‌هايي از قرآن هستند دورادور مقبره را در بالا احاطه كرده‌اند. علاوه بر اين نوشته‌ها كتيبه‌ي كوفي ديگري در اولين ضلع سمت چپ مدخل مقبره جاي گرفته است. ورودي مقبره در داخل يك درگاه مستطيل شكل تعبيه شده و در سمت غرب بقعه واقع شده است. تاق تند جناغي درگاه بر روي دو ستونچه‌ي استوانه‌يي، در دو طرف در برپا شده است. روي هلال جناغي را نقوش هندسي زيبايي مزين كرده است. در قسمت فوقاني درگاه كتيبه‌اي به خط كوفي وجود دارد كه نام باني و تاريخ مقبره در آن ذكر شده است. اين خطوط به نقوش هندسي زيبايي منتهي مي‌شوند. حروف كتيبه‌هاي اين مقبره و بعضي از عناصر تزييني آن از تركيبات خاك رس پخته و گچ ساخته شده‌اند. نقوش تزيني به كار برده شده در بدنه‌ي مقبره شامل طرحهاي هندسي شش ضلعي در هم، مثلثي، چهارگوشه‌يي و ذوزنقه‌يي شكل مي‌باشد. بر بدنه‌ي هشت ضلعي گنبد پوشش هرمي‌شكل بلندي از آجر استوار است. معماري داخل بقعه: نقشه‌ي داخلي مقبره هشت ضلعي و داراي ديوارهاي جانبي ساده‌اي است كه به وسيله‌ي تاقي كوتاه پوشيده مي‌باشد. در وسط سقف يك آيينه چهار گوشه قرار گرفته كه شايد وجود اين آيينه جهت انعكاس نور داخل دخمه باشد. ورودي دخمه، عكس جهت درگاه تبصره، در قسمت زيرين بقعه قرار دارد. تاريخ بناي مقبره: كتيبه‌ي كوفي سردر مقبره حاوي نام باني و تاريخ مقبره است. بنا به نوشته‌ي اين كتيبه مقبره به سال 558 هجري در زمان اولين حكمران اتابكان آذربايجان، شمس‌الدين ايلدگر بنا شده و در كتيبه‌ي ديوار سمت چپ درگاه نام معمار مقبره، معمار عجمي بن ابوبكر منقوش است كه از معماران متبحر ايران در دوره‌ي سلجوقي بوده است. انتهاي پيام