دكتر كتايون مزداپور، گفت: شب يلدا به معناي تولد مهر است؛ چون بعد از اين شب، روزها بلندتر مي‌شود. وي در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ايرانشناسي خبرگزاري دانشجويان ايران، اظهار داشت: ايرانيان باستان، روز اول دي را جشن مي‌گرفتند و به آن خرم‌روز مي‌گفتند؛ اولين روز ماه دي به نام خداوند است كه در آن جشن بزرگ برگزار مي‌كنند. اكنون نيز زرتشتيان كرمان چنين جشني را برپا مي‌كنند كه شايد به شب يلداي ما نيز مربوط باشد. اين اسطوره‌شناس گفت: هنوز به روشني مشخص نشده كه جشن‌هاي ايراني چقدر مربوط به سرزمين ماست و چقدر از ديگر ملت‌ها گرفته شده است؛ گويا در زمان معيني از تاريخ، آميختگي آداب و رسوم به شكل مستقيم از سوي دولتي در ايران انجام شده است. در كشور ما ملت‌هاي گوناگون با فرهنگ‌هاي متفاوت زندگي مي‌كردند و لابد از اين آميختگي فرهنگي مي‌خواستند اهداف سياسي خاصي را دنبال كنند. همان‌گونه كه آثار و سرنخ‌هاي متعددي از اين آميختگي هنوز هم وجود دارد. ميرجلال‌الدين كزازي نيز شب يلدا را يكي از جشن‌ها و آيين‌هاي باستاني ايران دانست و به خبرنگار ايسنا گفت: اين شب از آن رو به نام «يلدا» خوانده مي‌شود كه در اين شب، مهر ايراني از دوشيزه‌اي به نام ناهيد در يكي از شهرهاي خاوري ايران زاده مي‌شود. آيين ‌مهر در زماني بسيار كوتاه كه مايه شگفتي است، آيين رسمي در ايران اشكاني و در پي آن در قلمرو جهان‌شاهي روم مي‌گردد. استاد دانشگاه علامه طباطبايي همچنين بيان داشت: يكي از جشن‌هاي بزرگ روميان مهرپرست، جشن زادن ميترا در 25 دسامبر بوده است. از سوي ديگر، چون اين دين‌آور ايراني با مهر باستاني در هم آميخته، هم با خورشيد يكي شمرده شده است. اين شب، شب زادن خورشيد نيز دانسته شده است. چون ايرانيان هميشه ستاينده روشنايي و دوست‌دار خورشيد بوده‌اند در اين شب كه درازترين شب سال است اين مهر و دلبستگي نمود و كاركرد افزون‌تري مي‌يابد. به همين دليل است كه ايرانيان مي‌كوشند اين شب را زنده بدارند؛ تا گواه بر دميدن خورشيد باشد. وي اضافه كرد: شب يلدا مانند جشن نوروز، خواني آييني دارد كه هنوز هم ايرانيان اين خوان را مي‌گسترند. يكي از بايسته‌هاي اين خوان، هندوانه و انار است كه اين دو ميوه‌ي گرد و سرخ‌فام نمادهاي خورشيدند. گذشته از اين، چون در زمستان ميوه‌هاي تر و تازه ديگر يافته نمي‌شود، به جاي آن‌ها ميوه‌هاي خشك را بر اين خوان مي‌نهند. پژوهشگر مردم‌شناسي استان اصفهان نيز معتقد است كه ايرانيان در دوره‌اي از تاريخ، ‌سال نو را با شروع زمستان و ماه دي آ‎غاز مي‌كردند. مهناز قاسمي گفت: ماه دي، يكي از ماه‌هاي مقدس و پرارج است و برخي روز اول آن را «خرم‌روز» ناميده‌اند. آخرين شب آذرماه، بلندترين شب سال و آخرين روز آذر در سال شمسي، كوتاه‌ترين روز سال است. اين عيد را «نودروز» نيز گفته‌اند؛ چون از شب يلدا تا عيد نوروز، نود روز فاصله است. وي با بيان اينكه يلدا واژه‌اي سرياني و به معناي تولد است، درباره‌ي سنت‌هاي مربوط به شب يلدا در اصفهان به خبرنگار ايسنا توضيح داد: ‌پس از پايان فصل پاييز، چله‌ي اول زمستان آ‎غاز مي‌شود و به اين مناسبت در اصفهان هم شب‌چله گرفته مي‌شود. در اين شب، مردم زود خوابيدن را جايز نمي‌دانند و افراد خانواده تا پاسي از شب با سرگرمي‌هاي گوناگون و خوردن ميوه و تنقلات مشغول مي‌شوند. مردم اصفهان مانند ديگر شهرهاي ايران در اين شب، هندوانه مي‌خورند و معتقدند كه اين ميوه خون را صاف كرده و از لك پيدا كردن جگر جلوگيري مي‌كند. البته چون در آن وقت از سال، هندوانه گران است، خانواده‌هاي كم‌درآمد، ميوه‌هايي مانند انار و ديگر مركبات را به جاي آن مصرف مي‌كنند. وي ادامه داد: برخي از خانواده‌ها شب‌چله در منزل خويشاوندان نزديك خود جمع مي‌شوند، شب‌چره، آجيل و تنقلات مي‌خورند و به حكايت‌ها و خاطره‌هاي بزرگترها گوش مي‌دهند؛ يا فال حافظ مي‌گيرند. قاسمي بيان داشت: ميوه‌فروشي‌هاي اصفهان يك هفته پيش از رسيدن شب‌چله، هندوانه و ميوه‌هاي مرغوب فراهم مي‌كنند. ضمن آنكه برخي از ميوه‌فروشي‌هاي قديمي شهر، هنداونه‌ي مورد نياز براي شب‌چله را از هفته‌ها قبل با قيمت مناسب تهيه و در انبار ذخيره مي‌كنند تا در آن شب اين ميوه‌ها را با قيمت مناسب به مشتري‌هاي خود بفروشند. وي با بيان اينكه شب‌چله در شهرستان نايين به «شوچله» يا «شوچلا» معروف است، اظهار داشت: از چند روز پيش از فرا رسيدن شب‌چله، مردم نايين ميوه‌هايي مانند انار، سيب و هندوانه و تنقلاتي مانند برگ زردآلو، قيسي، توت خشكه، بادام، گردو، سنجد،‌ تخمه، گندم برشته، شاهدانه، بنه و باقلاي برشته شده را تهيه مي‌كنند. فرزنداني كه جدا از پدر و مادر تشكيل خانواده داده‌اند نيز به ديدن پدر و مادر خود مي‌روند و تا پاسي از شب بيدار مي‌مانند. همچنين مردم معتقدند كه هر كس در اين شب هندوانه، سيب يا انار بخورد تابستان از گزند حيوانات موذي در امان است. انتهاي پيام