آن چه امروز به عنوان شهر توس مي‌شناسيم، سه پارچه آبادي است كه با نام‌هاي توس عليا و سفلا و اسلاميه در نقشه جغرافياي شهرستان مشهد قرار گرفته است. اين سه روستا در زميني به مساحت هزار هكتار واقع شده است كه كاوش‌هاي باستان‌شناسي نشان مي‌دهد ميراثي عظيم از هويت ملي ايران را در دل خود دارد. به گزارش خبرنگار بخش ميراث فرهنگي ايسنا (خبرگزاري دانشجويان ايران)، شهر تاريخي توس مجموعه‌اي بالغ بر 350 هكتار است كه بقاياي حصار قديمي شهر تاريخي توس با طولي بالغ بر هفت هفت كيلومتر بر گرداگرد آن ديده مي‌شود. علاوه بر آرامگاه فردوسي، بناي عظيم هارونيه و بقاياي عمارات حاكم‌نشين شهر يا كهندژ توس با وسعت 13 هكتار و نيز بقاياي يك شهر شامل خانه‌ها، مساجد و بازار در زير بخش عمده‌اي از اين فضا گسترده و باقي مانده است. اما اين سابقه ديرينه به‌رغم آن كه باعث افتخار هر ايراني ، به‌خصوص اهالي منطقه است؛ اما مشكلات فراواني براي مردم شهر توس ايجاد كرده است. با انجام كاوش‌ها و گمانه‌زني‌هاي كارشناسان ميراث فرهنگي و با شناسايي دروازه‌ها و ديوارهاي شهر توس، مشخص شده است كه حدود 350 هكتار از اراضي هزار هكتاري اين روستاها در داخل محوطه شهر تاريخي توس قرار گرفته است كه هر نقطه آن به لحاظ باستان‌شناختي، داراي ارزش ملي است. اما در اين اراضي حدود يكهزار و 200 خانوار زندگي مي‌كنند. يكي از اهالي روستاي اسلاميه كه در مركز شهر تاريخي توس و در مجاورت ارگ تاريخي توس قرار دارد، به خبرنگار ايسنا ‌گفت: اجداد ما از قديم در اين محل زندگي مي‌كرده‌اند. قبرستان روستا را كه ببينيد مي‌توانيد به قدمت سكونت در اين روستا پي ببريد؛ اما امروز همه امكانات زندگي را از ما دريغ كرده‌اند. وي افزود: پسرم مي‌خواهد ازدواج كند، براي همين مي‌خواهد خانه‌اي براي خود بسازد؛ اما آمده‌اند جلوي ساخت و سازش را گرفته‌اند و نمي‌گذارند براي خود سرپناهي بسازد. او با بيان اين كه ما براي زمين‌هايمان سند شش‌دانگ داريم، خواستار رسيدگي مسؤولان در اين زمينه شد. حاج‌محمد اديب ـ رييس شوراي اسلامي روستاي اسلاميه ـ نيز در گفت‌وگو با خبرنگار ايسنا دراين باره گفت: ما فرهنگ و ميراث باستاني‌مان را دوست داريم و آن را ارج مي‌نهيم؛ اما اينگونه برخورد كردن با مردمي با اين قدرت و سابقه، صحيح نيست. وي افزود: ميراث فرهنگي به همه ادارات نامه نوشته و مردم را از همه امكانات محروم كرده است. الان اگر كسي بخواهد براي انشعاب آب، برق يا وام مسكن مراجعه كند، كارش به هيچ جايي نمي‌رسد. اديب گفت: ما حدود هزار هكتار زمين كشاورزي داريم و مردم درآمدشان از راه كشاورزي و دامداري است، نمي‌توانيم زندگي‌مان را رها كنيم. وي با اشاره به قوانين متعددي كه درباره زمين‌هاي منطقه وجود دارد، گفت: آستان قدس رضوي دست روي 30-40 هكتار از زمين‌ها گذاشته و آن‌ها را به عنوان موقوفات مرحوم ملك تصاحب كرده است. ازسوي ديگر، استانداري در اطراف آرامگاه فردوسي محدوديت ساخت و ساز اعمال مي‌كند و ميراث فرهنگي هم كه مردم را لاي گيره گذاشته و اجازه زندگي را از مردم سلب كرده است. نماينده مردم روستاهاي توس از انجام نامه‌نگاري‌ها و برگزاري جلسات مختلف در فرمانداري مشهد و استانداري خراسان براي پيگيري تقاضاهاي اهالي خبر داد و گفت: در زمان استاندار قبلي، با تدابير او بسياري از مسائل حل شد و مردم با مشكلات كمتري روبه‌رو بودند؛ اما الان واقعا دارند حرف زور مي‌زنند و مردم صبرشان لبريز شده است. وي در حالي كه سند رسمي مالكيت منزل خود را نشان مي‌داد، گفت: اگر سند ثبتي به‌نام را قبول دارند، بايد اجازه زندگي در اين خانه‌ها را هم به ما بدهند و اگر قبول ندارند، پس چرا به مردم سند مي‌دهند. او با بيان اين كه هفت هزار نفر جمعيت منطقه اجازه نمي‌دهند حقشان پايمال شود، گفت: اوضاع در شهر توس از وضعيت طبيعي خارج شده است و مردم به‌شدت ناراحت هستند. هفته گذشته پنج نفر از اهالي را به دليل ساخت و ساز مسكن به دادگاه برده‌اند و محاكمه كرده‌اند. اديب با بيان اين كه در دهه 50 دولت وقت اراضي حاشيه جاده را از مردم خريد، گفت: هنوز پس از 30 سال هيچ طرح مشخصي در اين اراضي انجام نشده است؛ در حالي كه هر سال اعتباراتي براي احياي شهر توس ازسوي دولت اختصاص مي‌يابد. وي خواستار بررسي بيشتر نحوه هزينه‌كرد بودجه‌هاي اختصاص يافته به توس شد. رييس شوراي اسلامي روستاي اسلاميه با مقايسه وضعيت مردم منطقه با مردم فلسطين گفت: به ما مي‌گويند از اينجا بيرون برويد، نمي‌گذارند خانه‌مان را تعمير يا كامل كنيم، براي كشاورزان هم مشكل ايجاد كرده‌اند. پس اين هزار و 200 خانوار چه بايد بكنند؟ وي خاطرنشان كرد: بيايند بررسي كنند ببينند در جايي كه منازل ما واقع است آيا اثر تاريخي وجود دارد؟ اگر نبود اجازه دهند مردم زندگيشان را بكنند. نه اين كه در يك محوطه 400 هكتاري منع ساخت و ساز اعلام شود. در هر صورت، با انجام كاوش‏هاي باستان‌شناسي، به‌تدريج، كهندژ تاريخي توس از زير خاك سر بر مي‏آورد. شايد در آغاز كار هيچ كس اين باور را نداشت كه شهر تاريخي توس دوباره سر از زمين برآورد و در معرض ديد علاقه‌مندان قرار گيرد، اما هم اينك حتا مسير گردشگران براي بازديد از اين ارگ تاريخي هم ايجاد شده است. چندصد متر دورتر از آرامگاه حكيم توس، حدود 50 نفر از كارگران و كارشناسان در حال فعاليت هستند؛ تا بتوانند كهندژ تاريخي توس را بازسازي كنند. عمارت حاكم‌نشين شهر توس يا كهندژ توس، در زميني به وسعت 13 هكتار واقع شده است كه به‌سرعت، كار بازسازي آن در حال انجام است. نصب نورافكن‏هاي بزرگ براي روشن كردن محوطه عمارت و ايجاد مسير گردشگران مؤيد اين مطلب است كه به‌زودي اين مجموعه بر روي علاقه‌مندان باز خواهد شد. اين عمارت حاكم‌نشين داراي شش برج است كه سه برج در هر طرف يك محوطه مربع شكل قرار دارد. گمانه‏هاي باستان‌شناسي مؤيد اين مطلب است كه در فضاي بين اين شش برج آثار گرانبهايي در زير تلي از خاك نهفته است. هرچند حدود سه سال براي بيرون كشيدن اين عمارت بزرگ از زير خروارها خاك وقت صرف شده است، اما مرمت و بازپيرايي اين عمارت در نماي بيروني، مراحل پاياني خود را طي مي‏كند و سه برج از برج‏هاي ششگانه آن نماي كامل خود را باز يافته‏اند. توس مجموعه‏اي 350 هكتاري است كه شامل محوطه‏اي وسيع و برج‏ها و حصاري به طول هفت كيلومتر است كه سراسر اين محوطه را احاطه كرده است. هم‏اكنون در مقابل بناي هارونيه نيز با كاوش‏هاي باستان‌شناسي، بقاياي يك مسجد و مدرسه قديمي شناسايي شده است. بقاياي شهر تاريخي تابران و همچنين روستاي پاژ زادگاه فردوسي از ديگر آثار ارزشمندي است كه در حال شناسايي است. مهندس صابري ـ مدير پروژه شهر تاريخي توس ـ در گفت و گو با خبرنگار ايسنا اظهار داشت: شهر توس جايگاهي ارزشمند در تاريخ فرهنگ و ادب ايران‌زمين دارد و در حال حاضر پس از چندين سال انجام حفاري‏هاي باستان‌شناسي و شناخت ما از اين شهر تاريخي، به مرحله قابل قبولي رسيده است. وي افزود: اين شهر علاوه بر آنكه آرامگاه حكيم فردوسي، داراي ارزش‏هاي تاريخي متعددي است كه از آن جمله مي‏توان به عمارت هارونيه، برج احتگان، كهندژ تاريخي توس، بقاياي شهر تابران و از طرفي آرامگاه علماي معروفي همچون احمد و محمد غزالي و خواجه نظام‌الملك توسي و دقيقي اشاره كرد. او با بيان اينكه از آ‎غاز سال جاري با شكل‌گيري تعاريف و مفاهيم تاريخي فرهنگي براي اين شهر، عظمت آن بيشتر شده است، خاطرنشان كرد: شهر تاريخي توس با توجه به پتانسيل‏هاي بالايي كه داراست، مي‏تواند به يك مركز بزرگ فعاليت‏هاي فرهنگي و فكري تبديل شود و اين، محتاج ح مايت‏هاي كلان دولت است. انتهاي پيام