سوم اسفند، به عنوان روز جهانی زبان مادری، فرصتی است برای گرامیداشت اهمیت زبان‌های مادری در حفظ هویت فرهنگی و ارتباطات اجتماعی.
این روز که با هدف ترویج و پاسداشت تنوع زبانی و فرهنگی در سطح جهانی نامگذاری شده، یادآور نقش حیاتی زبان مادری در ارتقای روابط انسانی، آموزش، و فرهنگ‌های بومی است.
این روز به ما یادآوری می‌کند که باید برای حفظ و ارتقاء زبان‌های مادری سرمایه‌گذاری کنیم تا از فراموشی و تضعیف آنها در روند جهانی‌سازی جلوگیری کنیم.
مهدی شریفیان، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه زبان، یکی از مهم‌ترین ارکان هویت فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و حتی دینی یک ملت است، اظهار کرد: حکیم فردوسی با سرودن این بیت جاودان «پی افکندم از نظم کاخی بلند / که از باد و بارانش ناید گزند» بر اهمیت زبان در ماندگاری فرهنگ تاکید کرده است.
شریفیان با بیان اینکه در دنیای امروز که به «دهکده جهانی» معروف است و بسیاری از ساختارهای اقتصادی و سیاسی کشورها مشترک شده، زبان همچنان عنصر هویتی متمایزکننده ملت‌ها بوده و نمونه آن کشورهای اروپایی است که باوجود اتحاد در ناتو و منطقه یورو، همچنان بر حفظ زبان‌های بومی خود پافشاری می‌کنند، افزود: ایران و بسیاری از کشورهای دیگر از دیرباز فرهنگستان‌هایی را برای پاسداری از زبان‌های خود تاسیس کردند و به همین دلیل، سوم اسفند (۲۱ فوریه) به‌عنوان روز جهانی زبان مادری نامگذاری شده است تا ملت‌ها به اهمیت حفظ و تقویت زبان مادری خود واقف باشند و این زبان نه‌تنها واسطه ارتباط، بلکه حامل تاریخ، ادبیات و هویت فرهنگی جوامع است که باید با جدیت از آن پاسداری کنند.
زبان فارسی؛ گنجینه‌ای از ادبیات فاخر در میان زبان‌های زنده دنیا
این عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه در میان زبان‌های رایج دنیا، آن‌هایی که از پشتوانه ادبی، اقتصادی یا علمی و صنعتی برخوردار باشند، جایگاه ویژه‌ای دارند و در فهرست زبان‌های زنده جهان قرار می‌گیرند و زبان فارسی، با ادبیات غنی و گنجینه‌ای از آثار ماندگار، یکی از این زبان‌های پراهمیت است اضافه کرد: وجود بزرگان ادبی چون فردوسی، حافظ، سعدی و مولوی، که آثارشان به زبان‌های مختلف ترجمه شده و در میان قشر روشنفکر و کتاب‌خوان جهان شناخته‌شده است، نشان از جایگاه والای زبان فارسی دارد و این زبان نه‌تنها حامل هویت و فرهنگ ایرانی است، بلکه سهمی ارزشمند در ادبیات و اندیشه جهانی دارد.
لزوم توجه به زبان فارسی به‌عنوان ستون هویت و وحدت ملی
شریفیان با بیان اینکه امروز، با افتخار می‌توان گفت که زبان فارسی همچنان در میان زبان‌های زنده دنیا جای دارد، ادامه داد: زبان مادری، که زبان‌شناسان آن را به‌عنوان زبان معیار یا زبان خودکار معرفی می‌کنند، مهم‌ترین عامل در شکل‌گیری هویت ملی است و در کنار مذهب، فرهنگ، تاریخ، آداب و رسوم و اسطوره‌ها، این زبان است که نقشی تعیین‌کننده در وحدت ملی ایفا می‌کند و در کشوری مانند ایران، با تنوع قومیتی گسترده، زبان فارسی تنها زنجیره نامرئی اما مستحکم بوده که ملت را در طول تاریخ در کنار یکدیگر نگاه داشته و زمینه‌ساز پیشرفت مادی و معنوی شده است.
وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر، شاهد کمرنگ شدن توجه به جایگاه عظیم زبان فارسی هستیم، مسئله‌ای که می‌تواند بر استمرار وحدت ملی تأثیر منفی بگذارد، اعلام کرد: حفظ و تقویت زبان فارسی، نه‌تنها یک ضرورت فرهنگی، بلکه عاملی حیاتی برای همبستگی ملی است. برای جلوگیری از تضعیف این سرمایه گران‌بها، باید سرمایه‌گذاری‌های جدی و اقدامات مؤثری در جهت گسترش و پاسداشت زبان مادری انجام شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه زبان مادری، اگرچه در میان اقوام مختلف ممکن است با لهجه‌های متفاوت تلفظ شود، اما نقش بنیادین آن در پیوند ملی انکارناپذیر است، گفت: آموزش علمی و صحیح این زبان در مدارس، ضرورتی است که می‌تواند نسل‌های آینده را به ارزش و اهمیت آن آگاه کرده و احساس افتخار نسبت به زبان فارسی را در میان آنان تقویت کند و متاسفانه، در سال‌های اخیر زبان فارسی به‌صورت ناشیانه با دیگر زبان‌ها آمیخته شده و در برخی موارد به حاشیه رانده شده است، مسئله‌ای که در صورت بی‌توجهی، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به هویت فرهنگی و ملی کشور وارد کند.
پیوند پیشرفت اقتصادی و سیاسی با جایگاه زبان فارسی در جهان
شریفیان با بیان اینکه فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌تواند نقش کلیدی در حفاظت از مرزهای زبانی ایفا و این نهاد، با برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌گذاری موثر، می‌تواند از شناور شدن و حاشیه رفتن زبان فارسی جلوگیری کرده و آن را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل هویت‌بخش جامعه، تقویت کند گفت: زبان، زمانی می‌تواند بر زبان‌های دیگر تاثیر گذاشته و حتی آنها را به حاشیه براند که از پشتوانه قوی اقتصادی و سیاسی برخوردار باشد و زبان‌هایی که در سطح بین‌المللی جایگاه برجسته‌ای دارند، معمولا با قدرت اقتصادی، نفوذ سیاسی و پیشرفت‌های علمی و فناوری کشورها گره خورده‌اند.
وی با بیان اینکه برای اینکه زبان فارسی در داخل و خارج از کشور جایگاه مستحکمی پیدا کند، باید زمینه‌های رشد اقتصادی و علمی را نیز تقویت کرد افزود: این پیشرفت‌های مادی، باعث می‌شوند که زبان فارسی نه‌تنها هویت فرهنگی و ادبی خود را حفظ کند، بلکه در عرصه‌های جهانی نیز نفوذ و استمرار داشته باشد و سرمایه‌گذاری در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و فناوری، به‌عنوان عاملی اساسی، می‌تواند زبان فارسی را به جایگاهی شایسته در میان زبان‌های پرنفوذ دنیا برساند.
شریفیان با بیان اینکه عدم توجه به زبان فارسی در مدارس و دانشگاه‌ها و جدی نگرفتن آن به‌عنوان یک زبان فنی، علمی و معیار فرهنگی، تاریخی و اسطوره‌ای، می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به هویت ملی وارد کند، خاطرنشان کرد: یکی از چالش‌های اصلی، بی‌توجهی عمومی به زبان فارسی بوده اما آسیب مهم‌تر، عدم برنامه‌ریزی و حمایت کافی از سوی مسئولان و نهادهای فرهنگی است که با وجود در اختیار داشتن بودجه و امکانات گسترده، هنوز اقدام موثری برای حفظ، تقویت و گسترش زبان فارسی انجام نداده‌اند.
این عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه زبان، هویت یک ملت است و اگر به آن توجه نشود، در طول زمان دچار فرسایش و تضعیف خواهد شد و اکنون زمان آن رسیده که این سرمایه ملی را جدی بگیریم و برای حفظ و اعتلای آن تلاش کنیم، تصریح کرد: برای حفظ جایگاه زبان فارسی، لازم است آموزش اصولی و علمی زبان در مدارس و دانشگاه‌ها در اولویت قرار گیرد، مسئولان و مدیران فرهنگی برای گسترش و صیانت از زبان فارسی برنامه‌ریزی کنند، بودجه‌های لازم برای حفظ و توسعه زبان فارسی اختصاص یابد و در گفت‌وگوهای رسمی از واژگان بیگانه پرهیز شود تا فرهنگ استفاده از زبان فارسی در سطح عمومی تقویت شود.
لزوم رعایت مرزهای زبان فارسی و نقش تعاملات جهانی در حفظ آن
شریفیان با بیان اینکه در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز اداری، مرزهای زبان فارسی آن‌گونه که شایسته است، رعایت نمی‌شود، گفت: اگر زبان‌های مادری در تعاملات بین‌المللی شهروندان نقش کمرنگی داشته باشند، یا کشوری در ارتباطات جهانی دچار ضعف شود و مراودات علمی و فرهنگی آن با زبان‌های زنده دنیا کاهش یابد، زبان آن کشور دچار فراموشی و تضعیف خواهد شد و در چنین شرایطی، زبان قدرت رقابت خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند جایگاه خود را حفظ کند بنابراین، رعایت مرزهای زبان فارسی در ساختارهای آموزشی و اداری کشور و تقویت ارتباطات علمی و فرهنگی در سطح بین‌المللی، نقش مهمی در پایداری و توسعه این زبان دارد.
وی با بیان اینکه یکی از عوامل تاثیرگذار بر زبان فارسی، نفوذ زبان‌های بیگانه است. به لحاظ تاریخی، بسیاری از ترکیبات و اصطلاحات عربی وارد زبان فارسی شده‌اند و این نفوذ قرن‌ها ادامه داشته و متاسفانه، زبان عربی در برخی حوزه‌ها، به‌ویژه در متون حقوقی و احکام قضایی، به شکل گسترده‌ای بر فارسی تحمیل شده است، اظهار کرد: در ابلاغیه‌ها و احکام قضایی، بسیاری از کلمات و اصطلاحات عربی بدون معادل‌سازی فارسی به کار می‌روند که این امر به تضعیف زبان مادری منجر شده و در حالی که هر واژه عربی که معادل فارسی دارد، باید به زبان فارسی بیان شود.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه زبان‌های دیگر، به دلیل تفاوت‌های ساختاری، کمتر توانسته‌اند مرزهای زبان فارسی را تضعیف کنند اما استفاده بی‌رویه از کلمات لاتین نیز، بدون معیار و بدون توجه به حساسیت‌های زبانی، همان آسیبی را به زبان فارسی وارد می‌کند که نفوذ گسترده واژگان عربی به وجود آورده است، ادامه داد: زبان همانند درختی است که واژگان آن همچون برگ‌هایش می‌ریزند و اصطلاحات جدیدی جایگزین می‌شوند اما ضروری است که این اصطلاحات جدید با معیارهای زبان فارسی هماهنگ باشند تا اصالت و هویت زبانی حفظ شود.
نقش معلمان و اساتید زبان فارسی در حفظ هویت ملی و فرهنگی
وی با بیان اینکه معلمان زبان فارسی به عنوان مربیان اصلی زبان و ادب فارسی، مسئولیت بزرگی در انتقال حساسیت‌های زبانی و فرهنگی به جامعه دارند و آنها باید آگاهی و حساسیت‌های لازم را به نسل جدید منتقل کرده و نسل جوان را تشویق به جدی گرفتن زبان مادری کنند، گفت: زبان مادری، به‌ویژه زبان فارسی، نقش تعیین‌کننده‌ای در استقلال کشور و هویت فرهنگی دارد و این زبان، که میراث پرشکوه ایران است، باید با حمایت دولت و نهادهای مردمی حفظ شود تا در دهکده جهانی به‌عنوان یک زبان زنده و اثرگذار بدرخشد و معلمان زبان فارسی باید به عنوان سفیران فرهنگی، از خطرات کاهش اهمیت زبان فارسی جلوگیری کنند و آن را به عنوان یکی از ارزش‌های مهم فرهنگی و ملی در سطح جهانی معرفی کنند.
انتهای پیام