به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، بیستم جمادی‌الثانی مصادف با دوم دی سال‌جاری به عنوان سالروز ولادت حضرت فاطمه الزهرا (س) و «روز زن»، فرصتی برای تجلیل از جایگاه والای زنان در تمدن اسلامی است. حضرت زهراء(س) به عنوان الگویی کامل از ایمان، تقوا و مدیریت، نماد زنان متعهد و فداکاری است که نقش مهمی در تداوم مسیر الهی تمدن اسلامی دارند. این روز بهانه‌ای برای قدردانی از تلاش‌های زنان در تمامی عرصه‌ها، از خانواده تا جامعه و نقش‌آفرینی آن‌ها در ارتقای ارزش‌های دینی و فرهنگی است.
حضور زنان در ساخت تمدن اسلامی، همواره با نقش‌آفرینی مؤثر و تاثیرگذار در حفظ هویت دینی و اجتماعی همراه بوده است. بانوان در دوران‌های مختلف، در کنار مدیریت خانواده و تربیت نسل‌های آینده، در عرصه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی نیز حضوری پررنگ داشته‌اند. روز زن یادآور توانمندی‌های زنان در پیشبرد اهداف اسلامی و تلاش‌های بی‌وقفه‌ی آن‌ها در جهت تعالی جامعه اسلامی است.
جایگاه و نقش زنان در تمدن‌سازی اسلامی
نقش زنان در تمدن‌سازی اسلامی، با توجه به آموزه‌های دینی و تاریخی بسیار برجسته است. زنان در جوامع اسلامی از دیرباز در عرصه‌های مختلف اجتماعی، علمی و سیاسی حضور فعالی داشته‌اند. به‌عنوان مثال حضرت خدیجه(س) اولین همسر پیامبر اسلام، با حمایت مالی و معنوی از رسالت پیامبر اسلام، در توسعه‌ی تمدن اسلامی تأثیر قابل‌توجهی داشت. همچنین، زینب کبری(س) با مقاومت خود در واقعه کربلا و تلاش برای حفظ و انتقال ارزش‌های دینی، الگویی برجسته برای نقش‌آفرینی زنان در تاریخ تمدن اسلامی به شمار می‌رود.
در تمدن‌سازی اسلامی، زنان به‌عنوان ستون‌های اصلی خانواده نیز نقش بسیار مهمی دارند. خانواده به‌عنوان اولین نهاد اجتماعی، محیطی برای انتقال ارزش‌های دینی و حفظ اصول اسلامی است. به‌عنوان مثال، مادرانی همچون مادر شهید مطهری که فرزندانی عالم و انقلابی تربیت کردند، نشان‌دهنده‌ی نقش زنان در تربیت نسل‌های آینده تمدن اسلامی هستند. این مادران، از طریق آموزش و تربیت، نسل‌های متعهد به اصول اسلامی را به جامعه تحویل داده‌اند.
تاریخ تمدن اسلامی گواه تلاش‌های زنان در حوزه‌های مختلف است. در دوران معاصر، زنان بسیاری در حوزه‌های مختلف مانند علم، سیاست و هنر توانسته‌اند با تلاشی مضاعف، پایه‌های تمدن اسلامی را تقویت کنند. برای مثال، در دوران انقلاب اسلامی ایران، زنان زیادی در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نقش‌آفرینی داشتند، از جمله شخصیت‌هایی مانند شهید مریم فیروز که با تأسیس بیمارستان‌ها و فعالیت‌های حمایتی در تقویت تمدن اسلامی نقش مؤثری ایفاء کردند.
مشارکت زنان در نهاد خانواده؛ پایه تمدن اسلامی
نهاد خانواده در اسلام به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین ارکان تمدن اسلامی شناخته می‌شود. زنان در این نهاد به‌عنوان مادران و همسران، نقش تربیتی و آموزشی دارند که پایه‌های تمدن اسلامی را شکل می‌دهند. به‌عنوان مثال، خانواده‌هایی که بانوان آن‌ها به تربیت نسل‌های انقلابی پرداخته‌اند، همچون خانواده شهیدان باکری، نشان‌دهنده‌ی نقش زنان در ایجاد تمدن اسلامی مستحکم هستند. این زنان با تربیت فرزندانی که در راه آرمان‌های اسلامی قدم برداشتند، نقشی مهم در توسعه تمدن اسلامی ایفاء کردند.
بانوان مسلمان علاوه‌بر مدیریت داخلی خانواده، در حوزه‌هایی همچون اخلاق و فرهنگ نیز تأثیرگذارند. زنان با انتقال ارزش‌های اسلامی به اعضای خانواده، محیطی سالم و باثبات برای توسعه تمدن اسلامی ایجاد می‌کنند. خانواده‌هایی که زنان در آن‌ها نقش پررنگی دارند، می‌توانند در کاهش آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق و خشونت نیز مؤثر باشند. به‌عنوان نمونه، پژوهش‌ها نشان می‌دهد که نقش زنان در خانواده‌های ایرانی، تأثیر مستقیمی در کاهش نرخ آسیب‌های اجتماعی داشته است.
همچنین، مشارکت زنان در تربیت فرزندان در مدارس و مؤسسات آموزشی نیز گواهی دیگر بر نقش آن‌ها در تمدن‌سازی است. مادران و زنان فرهنگی، از طریق آموزش و تربیت، نسل‌های متعهد به اصول دینی را به جامعه تحویل می‌دهند. به‌عنوان مثال، تأثیر مادران بر تعلیم و تربیت در مدارس مانند دبستان‌های اسلامی، که کودکان را با مفاهیم تمدن اسلامی آشنا می‌کنند، نمایان است.
نقش بانوان در عرصه‌های علمی و دانش‌بنیان
بانوان مسلمان در زمینه‌های علمی و پژوهشی نیز نقش قابل‌توجهی در توسعه‌ی تمدن اسلامی ایفاء کرده‌اند. حضور زنان در دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی، زمینه‌ساز پیشرفت علوم اسلامی و تقویت تمدن اسلامی است. برای مثال، پروفسور فیروزه صداقت‌کیش، استاد برجسته دانشگاه تهران، با پژوهش‌های خود در حوزه‌های اسلامی توانسته است تأثیر زیادی در توسعه تمدن اسلامی داشته باشد. همچنین، نقش زنان در مراکز علمی مانند بنیاد ملی نخبگان و پارک‌های علم و فناوری به‌خوبی نمایان است.
تلاش زنان در عرصه فناوری و نوآوری نیز به ارتقای تمدن اسلامی کمک کرده است. پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که، زنان ایرانی با حضور در عرصه‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات، نقش مهمی در توسعه دانش‌بنیان تمدن اسلامی دارند. به‌عنوان مثال، شرکت‌هایی همچون فناپ با حضور مدیران زن توانسته‌اند به رشد دانش‌بنیان کشور کمک کنند و تمدن اسلامی را در سطح جهانی ارتقاء دهند.
در کنار این موارد، تلاش بانوان در ترویج علوم دینی نیز منجر به تثبیت هویت تمدن اسلامی شده است. زنان پژوهشگر همچون دکتر مرضیه هاشمی که در زمینه‌های علوم اسلامی و فرهنگی تحقیقات گسترده‌ای انجام داده‌اند، نقش مهمی در توسعه‌ی علمی تمدن اسلامی ایفاء کرده‌اند. این پژوهش‌ها، علاوه‌بر گسترش علوم اسلامی، بستر مناسبی برای انتقال ارزش‌های دینی به نسل‌های آینده فراهم کرده‌اند.
نقش موثر زنان در دفاع مقدس
زنان مسلمان در دوران دفاع مقدس به‌عنوان ستون‌های پشتیبانی و امدادگران در عرصه‌های مختلف حضور داشته‌اند. بانوان با تأسیس کمیته‌های امدادی و حمایتی، به حفظ تمدن اسلامی و دفاع از ارزش‌های دینی کمک شایانی کردند. به‌عنوان مثال، مادران شهداء و همسران رزمندگان، با فداکاری و تلاش‌های شبانه‌روزی، نقشی بی‌بدیل در استمرار تمدن اسلامی ایفاء کردند.
علاوه‌بر این، زنان در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی در دوران دفاع مقدس، نقش برجسته‌ای داشتند. آن‌ها با حضور فعال در جمع‌آوری کمک‌های مردمی و سازمان‌دهی برنامه‌های فرهنگی، به حفظ روحیه مقاومت در جامعه کمک کردند. به‌طور مثال، بانوانی مانند خواهران مؤمنی که در جبهه‌های فرهنگی فعالیت داشتند، در تقویت هویت تمدن اسلامی بسیار اثرگذار بودند.
همچنین، زنان با تأسیس نهادهای فرهنگی در دوران دفاع مقدس، به ارتقای تمدن اسلامی از طریق حفظ فرهنگ جهاد و شهادت پرداخته‌اند. به‌عنوان نمونه، بنیاد فرهنگی مادران شهید، به‌عنوان نهادی مستقل، به تقویت هویت زنان و جایگاه آن‌ها در توسعه تمدن اسلامی کمک کرده است. این نهاد، توانسته با سازمان‌دهی برنامه‌های مختلف، نقش زنان را در حفظ و گسترش تمدن اسلامی برجسته کند.
جایگاه اجتماعی زنان از نگاه امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری
امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری، هر دو بر اهمیت نقش زنان در ساخت تمدن اسلامی تاکید دارند. امام خمینی(ره) با توجه به جایگاه بی‌بدیل مادران و زنان در تربیت نسل‌های صالح، معتقد بودند که زنان نه‌تنها در حوزه‌های خانوادگی بلکه در عرصه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی دارند. به‌عنوان مثال، بنیان‌گذار انقلاب اسلامی، بارها بر ضرورت حضور زنان در عرصه‌های سیاسی، علمی و فرهنگی تأکید داشتند. یکی از تأثیرات مهم اندیشه امام خمینی(ره) در دوران انقلاب، نقش پررنگ زنان در مبارزات و تشکیل نهادهای انقلابی بود که در آن، زنان به‌عنوان پیشتازان تمدن اسلامی شناخته شدند.
مقام معظم رهبری نیز با تأکید بر نقش زنان در تمدن اسلامی، این نکته را مطرح می‌کنند که زنان می‌توانند در زمینه‌های مدیریتی، فرهنگی، علمی و اقتصادی سهم مؤثری داشته باشند. ایشان بارها تاکید داشته‌اند که زنان باید جایگاه خود را در ساخت تمدن اسلامی تثبیت کنند و با تلاش خود به تقویت هویت اسلامی جامعه بپردازند. برای مثال، در دیدگاه مقام معظم رهبری، نقش زنان در عرصه‌های فرهنگی، نظیر هنر اسلامی و تبلیغ معارف دینی، نشان‌دهنده‌ی عمق جایگاه اجتماعی زنان در تمدن اسلامی است.
در سخنرانی‌های مقام معظم رهبری، بارها بر لزوم ارتقای سطح آموزش و فرهنگ‌سازی برای زنان تاکید شده است. ایشان زنان را به مشارکت جدی در عرصه‌های اجتماعی و به‌ویژه تربیت نسل آینده تمدن اسلامی دعوت می‌کنند. به‌عنوان نمونه، برنامه‌هایی مانند تربیت مدرسین زن برای آموزش علوم اسلامی، گواهی بر اهمیت این دیدگاه است که زنان می‌توانند با حضور فعال در تمامی عرصه‌ها، تأثیر عمیقی در پیشرفت تمدن اسلامی داشته باشند.
اهمیت نقش زنان در جایگاه‌های مدیریتی فرهنگی و اجتماعی
نقش زنان در جایگاه‌های مدیریتی، به‌ویژه در عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی، در توسعه تمدن اسلامی بسیار حائز اهمیت است. زنان با حضور در مناصب مدیریتی، به حفظ و ترویج ارزش‌های اسلامی کمک می‌کنند و فضایی برای تقویت هویت تمدن اسلامی فراهم می‌آورند. به‌عنوان مثال، حضور زنان در وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری، به گسترش فرهنگ دینی در جامعه کمک کرده است.
مدیریت زنان در سازمان‌های فرهنگی و آموزشی موجب ارتقای سطح فرهنگی جامعه و پیوند بیشتر آن با آموزه‌های اسلامی می‌شود. زنانی که در این حوزه‌ها فعالیت دارند، با تدوین برنامه‌های فرهنگی، می‌توانند بستر مناسبی برای آموزش و ترویج اصول تمدن اسلامی فراهم کنند. به‌طور نمونه، معاون‌های رئیس‌جمهور در امور زنان، با برنامه‌ریزی‌های خود توانسته‌اند در ارتقای جایگاه زنان و نقش‌آفرینی آن‌ها در مدیریت فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار باشند.
همچنین، حضور زنان در شوراهای فرهنگی و اجتماعی به بهبود و توسعه برنامه‌های مرتبط با تمدن اسلامی کمک کرده است. این زنان با ایفای نقش‌های مدیریتی در سازمان‌های مردم‌نهاد، می‌توانند به کاهش آسیب‌های اجتماعی و تقویت روحیه‌ی همکاری در جامعه بپردازند. به‌عنوان نمونه، زنان مدیر در بنیادهای خیریه و سازمان‌های مردم‌نهاد، با اجرای طرح‌هایی در زمینه‌ی کمک به محرومان و حمایت از توسعه‌ی فرهنگی، نقش مهمی در پیشبرد تمدن اسلامی ایفاء می‌کنند.
تفاوت نگاه به زنان از دیدگاه‌های غربی و اسلامی
یکی از تفاوت‌های بنیادین در نگاه به زنان میان دیدگاه غربی و اسلامی، تأکید بر جایگاه والای زنان در تمدن‌سازی و حفظ هویت دینی است. در دیدگاه غربی، زنان بیشتر به‌عنوان ابزار مادی و تبلیغات تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. در حالی‌که در اسلام، جایگاه زنان بر اساس آموزه‌های دینی به عنوان مادران، مربیان و مدیران جامعه، بسیار والا دیده می‌شود.
در تمدن اسلامی، زنان در کنار ایفای نقش‌های اجتماعی و علمی، موظف به حفظ ارزش‌های دینی و فرهنگی هستند. به‌عنوان مثال، بانوان مسلمان در ایران با پوشش اسلامی و فعالیت‌های فرهنگی خود، نشان‌دهنده‌ی نقش منحصر به‌فرد زنان در حفظ هویت اسلامی هستند. در مقابل، در جوامع غربی، آزادی زنان به گونه‌ای تعریف شده که ممکن است باعث شود استعدادهای ذاتی آن‌ها در حاشیه قرار گیرد.
یکی دیگر از تفاوت‌های اساسی، توجه به نقش مادری و تربیت فرزندان در تمدن اسلامی است. در دیدگاه اسلامی، زنان به عنوان پایه‌های اصلی تربیت نسل‌های آینده‌ی تمدن اسلامی شناخته می‌شوند. این در حالی است که در دیدگاه غربی، تمرکز بیشتر بر آزادی زنان در عرصه‌های فردی است که ممکن است جنبه‌های تربیتی کمتر مورد توجه قرار گیرد. به همین دلیل، نقش زنان در تمدن اسلامی، بسیار پیچیده‌تر و متعالی‌تر از نگاه غربی است.
دستاوردهای ورزشی زنان ایرانی در عرصه بین‌الملل
زنان ایرانی در عرصه‌های ورزشی نیز نقش برجسته‌ای در تقویت تمدن اسلامی داشته‌اند. حضور بانوان ورزشکار ایرانی در مسابقات بین‌المللی، در معرفی و تقویت هویت اسلامی و فرهنگ ایرانی کمک کرده است. به‌عنوان نمونه، حضور زنان در رشته‌هایی مانند تیراندازی و تکواندو همراه با رعایت پوشش اسلامی، توانسته است الگویی برای حفظ ارزش‌های دینی در میادین جهانی باشد.
در مسابقات آسیایی و المپیک، زنان ورزشکار ایرانی بارها نشان داده‌اند که توانمندی‌های آن‌ها فقط محدود به رقابت‌های داخلی نیست و می‌توانند در عرصه‌های جهانی نیز افتخارآفرین باشند. زهرا نعمتی، بانوی ورزشکار ایرانی، با کسب مدال‌های جهانی در رشته تیراندازی، نشان‌دهنده جایگاه زنان در توسعه ورزشی تمدن اسلامی است. او توانسته است با فعالیت‌های خود، نه‌تنها جایگاه ورزش زنان در ایران را ارتقاء دهد، بلکه هویت دینی و فرهنگی را در عرصه بین‌المللی حفظ کند.
علاوه‌بر این، زنان ورزشکار با ترویج اخلاق اسلامی و رفتار شایسته در مسابقات بین‌المللی، جایگاه تمدن اسلامی را تثبیت می‌کنند. آن‌ها با الهام گرفتن از آموزه‌های دینی، توانسته‌اند در کنار رقابت‌های ورزشی، به ترویج اخلاق و ارزش‌های اسلامی بپردازند. به‌طور کلی، ورزش زنان ایرانی، به‌عنوان نمادی از توسعه‌ی تمدن اسلامی، زمینه‌ساز ارتقای موقعیت زنان در سطوح جهانی شده است.
حضور مدیریتی زنان در دولت چهاردهم
حضور مدیریتی زنان در دولت چهاردهم با هدف افزایش نقش‌آفرینی بانوان در سطوح مختلف اجرایی و تصمیم‌گیری صورت گرفته است. این حضور توانسته است ظرفیت‌های مدیریتی زنان را به خوبی به منصه ظهور برساند و از توانمندی‌های آن‌ها در ارتقای مدیریت و توسعه‌ی جامعه استفاده کند. از جمله نمونه‌های موفق حضور زنان در پست‌های مدیریتی، می‌توان به «فاطمه مهاجرانی»، سخنگوی دولت، «شینا انصاری»، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، «زهرا بهروز آذر»، معاون رئیس‌جمهور در امور بانوان و خانواده و «فرزانه صادق» وزیر راه و شهرسازی اشاره کرد که توانسته‌اند در راستای سیاست‌های دولت، نقش موثری ایفاء کنند.
به گفته‌ی زهرا بهروز آذر، معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون ۴۵ زن در مسئولیت‌های ارشد اجرایی کشور منصوب شده‌اند و این مسیر ادامه خواهد یافت. در دولت چهاردهم، حضور زنان در مناصب مدیریتی تنها محدود به چند مورد خاص نشده و گسترش یافته است. بسیاری از زنان توانمند در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به مسئولیت‌های کلان مدیریتی منصوب شده‌اند. این اقدام نه‌تنها به بهبود جایگاه زنان در عرصه‌های اجرایی کمک کرده، بلکه به تقویت نگاه جامع و تعادل جنسیتی در اداره‌ی امور نیز منجر شده است. به همین دلیل، نقش زنان در دولت چهاردهم، الگویی برای توانمندسازی بانوان در سطوح مختلف مدیریتی محسوب می‌شود.
حضور زنان در دولت چهاردهم با توجه به تجارب موفق آن‌ها در پیشبرد امور اجرایی، تأثیر قابل‌توجهی بر توسعه و مدیریت کشور داشته است. بانوان در این دوره به شکل‌های مختلف از جمله در وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف حضور داشته‌اند و توانسته‌اند سیاست‌های دولت را به بهترین شکل ممکن اجراء کنند. با استمرار این روند، می‌توان امیدوار بود که نقش زنان در آینده‌ی مدیریت کشور، تقویت شده و زمینه‌های گسترش مشارکت آنان در ساختارهای مختلف فراهم شود.
آینده تمدن اسلامی با نقش‌آفرینی زنان
آینده تمدن اسلامی با نقش‌آفرینی زنان، روشن و امیدوارکننده به نظر می‌رسد. بانوان با مشارکت در عرصه‌های مختلف، از علمی و مدیریتی گرفته تا فرهنگی و اجتماعی، می‌توانند پایه‌های محکمی برای تمدن اسلامی ایجاد کنند. در این مسیر، زنان به‌عنوان نیروهایی پرتوان و متعهد، نقش مؤثری در استمرار ارزش‌های اسلامی ایفاء خواهند کرد.
تحقیقات نشان می‌دهد که، نقش زنان در آموزش و پرورش نسل‌های آینده‌ی تمدن اسلامی، بهبود یافته است. زنانی که در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی فعالیت می‌کنند، می‌توانند نسل‌هایی تربیت کنند که به اصول دینی پایبند باشند. این آینده‌ی روشن نشان می‌دهد که تمدن اسلامی با نقش‌آفرینی زنان، به‌ویژه در زمینه تربیت نسل جدید، تقویت خواهد شد.
همچنین، مشارکت زنان در حوزه‌های علمی و فناوری، به‌عنوان یکی از مؤلفه‌های کلیدی تمدن اسلامی، به افزایش توان علمی و معنوی جامعه کمک خواهد کرد. زنان با ترویج علوم اسلامی و کارآفرینی مبتنی‌بر اصول دینی، می‌توانند نقشی کلیدی در پیشرفت تمدن اسلامی داشته باشند. بنابراین، آینده‌ی تمدن اسلامی با توجه به نقش‌آفرینی مؤثر زنان، به سمت پیشرفت و تعالی بیشتر سوق خواهد یافت.
با توجه به مطالب فوق، نقش زنان در تمدن‌سازی اسلامی، با تکیه بر ویژگی‌هایی همچون فداکاری، تعهد و مشارکت فعال، امری بنیادین است. حضور بانوان در عرصه‌های مختلف، از مدیریت خانواده گرفته تا مشارکت در عرصه‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی، نشان‌دهنده‌ی توانمندی و اثرگذاری آنان در شکل‌گیری تمدنی بر اساس ارزش‌های اسلامی است. در این مسیر، الگوهایی همچون حضرت فاطمه الزهراء(س) به عنوان نمونه‌ای کامل از زنان متعهد و توانمند شناخته می‌شوند که الهام‌بخش نسل‌های آینده هستند.
زنان مسلمان با الهام از تعالیم و سیره‌ی اهل‌بیت(ع)، به عنوان پایه‌های استوار تمدن اسلامی، همواره در ساختار جامعه تأثیرگذار بوده‌اند. آنان در تلاشند تا با نگاهی عمیق به تاریخ و میراث فرهنگی اسلامی، در جهت تحقق آرمان‌های دینی و اخلاقی گام بردارند. این روند ادامه دارد و با مشارکت روزافزون زنان در عرصه‌های مختلف، تمدن اسلامی با قدرت بیشتری به پیش خواهد رفت.
انتهای پیام