از زمان شروع جنگ تحمیلی، خواسته اصلی و اعلامی ایران از جامعه بین‌الملل اعلام عراق به‌عنوان آغازگر جنگ تن دادن به آثار حقوقی ناشی از آن بود، این خواسته حتی در هفته ابتدایی جنگ در دیدار رئیس‌جمهور پاکستان و دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی با امام خمینی که به منظور اجرای آتش‌بس برگزار شده بود هم به‌عنوان شرط آتش‌بس مطرح اما با مخالفت مواجه شد.
مشکل آنجا بود که نه دولت صدام خود را متجاوز می‌دانست، نه دولت‌های بزرگ و حامی صدام، رسما دولت عراق را متجاوز اعلام می‌کردند و نه شورای امنیت سازمان ملل متحد موضعی درست و بیطرفانه درباره جنگ اتخاذ می‌کرد و نتیجه این اوضاع ۸ سال جنگ بود که خسارات و تلفات زیادی به دو کشور تحمیل کرد.
دولت بعث در آن دوران در تبلیغات خود سعی می‌کرد شعارهای آزادی‌طلبانه مردم ایران در جریان انقلاب و مبارزه با استبداد و استعمار را دلیل آغاز جنگ معرفی کند.
بعد از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط امام خمینی(ره) در ۲۷ تیرماه ۶۷ و پایان جنگ، مسئولان کشور پیگیر اجرای بندهای قطعنامه از جمله مشخص شدن کشور تجاوزگر شدند. این پیگیری مدت‌ها بی‌نتیجه ادامه داشت تا زمانی که صدام در مرداد ۶۹ با حمله به کویت و تصرف آن، کویت را استان نوزدهم عراق خطاب کرد، بعد از آن شرایط تغییر کرد و با رویگردانی دولت‌های بزرگ حامی از عراق، ایران توانست مسائل مربوط به جنگ تحمیلی را در جوامع بین‌المللی دنبال کند.
نامه دبیرکل سازمان ملل و ارائه مستندات توسط ایران
۲ سال بعد در تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۷۰ دبیرکل سازمان ملل متحد برای اجرای بندهای ۶ و ۷ قطعنامه ۵۹۸ که سازمان ملل را ملزم به اعلام کشور تجاوزگر می‌کرد، نامه‌ای به کشورهای ایران و عراق نوشت و از آنها درخواست کرد دلایل خود برای معرفی کشور آغازگر جنگ اعلام کنند.
دولت عراق با تمسخر این نامه، پاسخی بی‌محتوا را در ۴ شهریور ۷۰ همراه با مدارک خود به سازمان ملل ارائه کرد، اما ایران مدارکی مستند و مستدل در حد یک کتاب را در تاریخ در ۲۴ شهریور ۷۰ به دبیرکل سازمان ملل ارائه کرد.
ایران مستندات خود را با تکیه بر ماده ۵۱ منشور ملل متحد مبنی بر دفاع مشروع ارائه کرده بود و دبیرکل سازمان ملل متحد نیز پس از مشاوره با گروهی از کارشناسان که خود انتخاب کرده بود و مطالعه اسناد دو کشور، مدارک را در اختیار گروهی بی‌طرف گذاشت، پس از مطالعه و اظهارنظر گروه بی‌طرف، سرانجام در تاریخ ۱۸ آذرماه ۱۳۷۰ دبیرکل سازمان ملل، نظر خود را طی گزارشی رسمی در ۹ بند به شورای امنیت این سازمان ارائه کرد که در آن عراق تجاوزگر و آغازکننده جنگ معرفی شده بود.
رئیس سازمان ملل در بخشی از گزارش خود درباره معرفی آغازکننده جنگ آورده است: «مسلم است که شروع جنگ بین ایران و عراق که سالیان دراز به طول انجامید، نقض حقوق بین‌الملل بود و موارد نقض حقوق بین‌الملل موجب مسئولیت برای مخاصمه است که موضوع اصلی پاراگراف ۶ قطعنامه ۵۹۸ است. این گزارش، تاکید می‌کند که پاسخ عراق به نامه ماه آگوست ۱۹۹۱ دبیرکل سازمان ملل به ۲ کشور پاسخی محتوایی نبوده و توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل قبول و کافی نیست.»
خاویر دکوییار همچنین در بند ششم گزارش خود به شورای امنیت آورده است: «رویداد برجسته‌ای که تحت عنوان موارد نقض حقوق و مقررات بین‌المللی در بند ۵ این گزارش بدان اشاره کردم، همانا حمله ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ علیه ایران است که بر اساس منشور سازمان ملل متحد، اصول ۲ قوانین شناخته شده بین‌المللی یا اصول اخلاقی بین‌المللی قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است.»
در بندی دیگر از این گزارش آمده: «حتی اگر پیش از شروع مخاصمه، برخی تعرضات از جانب ایران به خاک عراق صورت گرفته باشد، چنین تعارضاتی نمی‌تواند توجیه کننده تجاوز عراق به ایران که اشغال مستمر خاک ایران را در طول مخاصمه، در پی داشت باشد. تجاوزی که ناقض ممنوعیت کاربرد خشونت است که یکی از اصول آمره حقوق بین‌الملل است.»
شورای امنیت بعد از دریافت و تصویب این گزارش از دبیرکل سازمان ملل طبق قوانین باید عراق را به‌صورت رسمی به‌عنوان تجاوزگر و آغازکننده جنگ معرفی می‌کرد تا راه برای دریافت خسارت از این دولت برای ایران باز شود، اتفاقی که علی‌رغم روال قانونی صورت نگرفت؛ این در حالی بود که رفتار شورای امنیت بعد از تجاوز عراق به کویت، کاملا متفاوت بود این شورا از روز اول اشغال کویت توسط عراق، این لشکرکشی را محکوم و عراق را متجاوز اعلام کرد و با محاسبه خسارات مستقیم و غیرمستقیم کویت از حمله عراق آن را کاملا دریافت کرد، طبق معمول ناسازگاری ایران با استکبار جهانی و وامداری شورای امنیت از به اصطلاح ابرقدرت‌ها، باعث این رفتار دوگانه این شورا شده بود که نظیر آن طی این سال‌ها بارها انجام شده است.
بازتاب رسانه‌ای معرفی تجاوزگر در جهان
با وجود این رفتار دوگانه و عدم توفیق ایران در دریافت خسارات از دولت عراق، نامه دبیرکل سازمان ملل به شورای امنیت یک پیروزی روشن برای ایران و سند حقانیت جمهوری اسلامی در دفاع مشروع از خود شد، این گزارش توجه رسانه‌های غربی، مفسران و تحلیلگران را به خود جلب کرد، به‌طوری‌که روزنامه ایندیپندنت چاپ لندن، در گزارش خود به مقصر دانستن رژیم بعث عراق در گزارش دبیرکل سازمان ملل اشاره کرد و نوشت: «دبیرکل سازمان ملل متحد ضمن مقصر شناختن عراق در آغاز جنگ خونین علیه ایران، صدام را به خاطر حمله ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ به خاک ایران مجرم معرفی کرده است که این اقدام عراق براساس منشور سازمان ملل متحد و هر اصل دیگری در قانون بین‌المللی قابل توجیه نیست.»
مفسر این روزنامه ادامه داد: «روزنامه ایندیپندنت چاپ لندن در گزارش خود با اشاره به مقصر دانستن رژیم بعث عراق در گزارش دبیرکل سازمان ملل می‌نویسد: سازمان ملل متحد اینک به صراحت ابراز عقیده می‌کند که دفاع هشت ساله ایران در برابر تجاوز عراق نه تنها بیهوده نبوده، بلکه اقدامی در جهت ایستادگی در مقابل تجاوز و دفع آن بوده است. این روزنامه تأکید می‌کند، گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد ضربه‌ای هولناک به پیکر رژیم صدام در بغداد است.»
همچنین روزنامه تایمز چاپ لندن در این‌باره نوشت: «یک دهه بعد از آغاز جنگ عراق علیه ایران، سازمان ملل متحد اینک فصل تازه‌ای را در عملکرد جامعه بین‌المللی در قبال جنگ عراق با ایران می‌گشاید.»
مفسر این روزنامه به سکوت۱۰ ساله سازمان ملل در قبال جنایت رژیم بعث در حمله به خاک ایران اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «سازمان ملل متحد، ۱۰ سال از تجاوز عراق به ایران چشم‌پوشی کرد و این نبود مگر اعمال نفوذ برخی از قدرت‌های بزرگ که قصد خدشه‌دار کردن انقلاب اسلامی ایران را داشته است، اما امروز که سازمان ملل متحد تجربه تلخ این چشم‌پوشی را عامل تشویق عراق در ارتکاب تجاوزی دیگر به کشوری دیگر در منطقه خلیج فارس می‌بیند، از اقدام ۱۰ سال پیش خود ابزار ندامت می‌کند.»
گزارش از پریسا عابدی
انتهای پیام