محمد آذری در گفت و گو با ایسنا با بیان اینکه آداب و رسوم اقوام مختلف در مناسبت های گوناگون سبب جذابیت‌های بیشتر و جلوه پُررنگ‌تر مراسمات در ایران عزیزمان است، اظهار کرد: پیش از سخن گفتن در رابطه با یک سرزمین و یا مولفه باید از پیشینه تاریخی آن اطلاع داشته باشیم.
وی سرزمین سیستان در دیرین را مرکز ستاره‌شناسی و نجوم عنوان کرد و افزود: کوه خواجه در سیستان محل رصد ستارگان توسط حضرت زرتشت بوده است.
بی‌بی نوروز شخصیت نام‌آشنای نوروز سیستانی‌ها
معتمد و تاریخ‌نگار قوم سیستانی از ویژگی خاص و متفاوت عید نوروز در میان این قوم خبر داد و گفت: در این فرهنگ غنی به جای عمو نوروز، بی بی نوروز شخصیت آشنای عید و ایام نوروز برای اقوام سیستانی است.
آذری با اشاره به موضوعاتی که مربوط به زنان و نوع نگاه جهان غرب به این موضوع است، اظهار کرد: وجود بی بی نوروز از گذشته تا کنون در آداب و رسوم سیستانی‌ها از اهمیت و جایگاه ویژه بانوان از گذشته های دور در ایران خبر می‌دهد.
وی از نقش و جایگاه بی بی نوروز در این ایام خبر داد و افزود: از وظایف بی بی، سرکشی به مردم برای نظارت به حال خوب آنان، آدابی همچون حنای دست دختران و پسران، مشاهده برکت در زندگی مردم و بوده است.
معتمد و تاریخ نگار قوم سیستانی یکی از تفکرات مردم قوم سیستانی را رضایت‌مندی بی بی در مسائل مختلف عنوان کرد و گفت: یکی از دلایل خانه تکانی‌های اقوام سیستان در ایام قبل نوروز جلب رضایت بی بی نوروز بوده است.
عَلَفه نماد سرسبزی و روشنایی در نوروز
آذری عَلَفه را از دیگر رسومات اقوام سیستانی برشمرد و خاطرنشان کرد: علفه نمادی از سبزی که سبب روشنایی چشم، افزایش برکت و نشان دهنده خواهان سرسبزی است.
وی با اشاره به اینکه برای اجرای این رسم زیبا مردم به صورت دست جمعی به مزارع خود و طبیعت می رفتند، اظهار کرد: اقوام سیستانی به جای کاشت بذر و سبز کردن آن از خود طبیعت بوته‌ای سبز جدا کرده و آن را به جلوی در خانه با استفاده از گِل نصب می کردند.
شال مردم داری، تلاش برای همدلی مردم سیستانی
معتمد و تاریخ نگار قوم سیستانی با بیان اینکه «شال مردم داری» از دیگر رسومات سیستانی‌ها در ایام نوروز است، توضیح داد: شال مردم داری یا همان مراسم آشتی کنان که توسط بزرگان فامیل انجام می شده نقش مهمی در همدلی مردم داشته است.
آذری با اشاره به اینکه در تفکر اقوام سیستان قهر و دلخوری در اعیادی مثل عید نوروز، قربان و یا ماه مبارک رمضان سبب بی‌برکتی در آن خانواده می شود، اذعان کرد: در این ایام مردم قوم سیستان با کمک بزرگان فامیل سعی به برطرف‌سازی کدورت‌ها، کینه‌ها و مشکلات بین افراد می‌کردند.
وی «سال زدن» یا احترام به اموات را از دیگر رسومات قوم سیستان برشمرد و افزود: سال زدن نه به معنای سالگرد بلکه به معنای از عزا خارج شدن و به زندگی شادمانه پرداختن است.
معتمد و تارخ نگار قوم سیستانی با بیان اینکه قبل از نوروز مراسم سال زدن برگزار می‌شود، خاطرنشان کرد: این مراسم برای عزیزان از دست رفته‌ای که یا به تازگی یا چندین ماه قبل از دنیا رفته اند برگزار می شود.
چلبک نان روغنی نذری سیستانی‌ها در چهارشنبه آخر سال
آذری خیرات در چهارشنبه آخر سال را از دیگر رسوماتی مربوط به اموات برشمرد و ادامه داد: در آن روز اقوام سیستان «چلبک» نوعی نان روغنی را درست کرده و بر سر مزار امواتشان خیرات می کنند.
وی چهارشنبه سوری را در فلسفه فکری قوم سیستان آغاز کننده و افتتاحیه جشن های نوروزی و سیزده بدر را اختتامیه این جشن‌ها عنوان کرد و ادامه داد: آداب و رسوم در قوم سیستان به سه بازه زمانی قبل نوروز، خود نوروز و بعد نوروز تقسیم شده‌است.
معتمد و تاریخ نگار قوم سیستانی از محتویات سفره نوروز اقوام سیستان سخن گفت و اظهار کرد: «نان سال» معروف به «نان رستم» از گندم نو در ابعاد خیلی بزرگ بر سر سفره نوروز اقوام سیستان وجود دارد.
کلوچه خرمایی و تجگی خوراکی نوروز سیستانی‌ها
آذری کلوچه خرمایی را جز جدایی ناپذیر سفره نوروز قوم سیستان دانست و ادامه داد: از دیگر خوراکی‌های مهم می توان به «تجگی» نوعی سمنو، درست شده از جوانه گندم اشاره کرد.
وی«عید گشتی» یا عیددیدنی را از دیگر رسوم قوم سیستان برشمرد و عنوان کرد: در تمام مراحل مراسمات و اجرای سنن قدیمی قوم سیستان همه بصورت تیمی و دست جمعی کاری را انجام می‌دادند که عید گشتی و عید دیدنی نیز یکی از همان کارها بوده است.
معتمد و تاریخ نگار قوم سیستانی از مراسمات خاصی مثل «صلوات خوانی» یا «الوکه خانی» به هنگام تداخل عید نوروز و ماه مبارک رمضان خبر داد و افزود: مردم سیستان در همه حال آداب و رسوم خود را به نحو احسن انجام داده و حرمت مناسبت های مختلف را نگه می دارند.
پلپلاسی و پنجکه نماد رسیدن بهار و نوروز
آذری از نشانه های مژده بهار در سیستانی‌ها سخن گفت و ادامه داد: دو نشانه در قوم سیستان نشان دهنده رسیدن بهار و نوروز است که شامل نخست آمدن «پلپلاسی ها» یا همان نوعی پرستو و دوم باد معروفی که همانند نسیم می وزد و به «پنجکه» در بین مردم شناخته شده است.
وی از بازی‌های سنتی که در ایام عید نوروز رواج داشته است خبر داد و گفت:«خوسو» به معنی بهترین مدافع، «کشتی کج کردار»کشتی شاهنامه، «قلعه پوده» و یا «کَبدی» از بازی‌هایی است که در حال حاضر نیز در روستاهایی همچون هاشم آباد استان گلستان، زابل آباد استان گلستان و مناطق سیستان نشین انجام می‌شود.
انتهای پیام