مردم مومن و متدین خراسان جنوبی بر اساس آداب و رسوم دیرینه خود با خانه تکانی و زدودن گرد و غبار خانه‌ها، مساجد، امامزادگان و بقاع متبرکه به استقبال ماه مبارک رمضان می‌روند.ماه رمضان در خراسان‌جنوبی همراه با آیین بومی و محلی خاصی است که برخی ریشه کهن داشته و از ایام خیلی دور حفظ شده است. از گذشته‌های نه چندان دور مردم بیرجند و روستاهای این شهرستان از فردای شبی که هلال ماه رمضان رؤیت می‌شود با مراسم و آیین‌هایی روزه‌داری را آغاز می‌کنند.

دوره‌های قرآن ماه مبارک رمضان

به گزارش ایسنا، از جمله آداب و رسوم مردم خراسان جنوبی در ماه مبارک رمضان، برگزاری جلسات قرآن خوانی است که به این جلسات دوره قرآن می‌گویند.

این جلسات معمولا به دو شیوه خانگی و یا عمومی برگزار می‌شود. در شیوه خانگی محفل خانوادگی است و اعضاء فامیل گرد هم می‌آیند و به تلاوت قرآن می‌پردازند و در نوع عمومی، مردم از اقشار و گروه‌های مختلف، زن و مرد و پیر و جوان در اماکن مذهبی همچون مساجد، امامزادگان گرد هم آمده و به جزخوانی روزانه قران کریم می‌پردازند.

دوره‌های قرآن در شب برگزار می‌شود و در این دوره‌ها یک نفر به نام مُلّا حضور دارد که در روخوانی قرآن کریم تبحر دارد. در زمانی که کسی کلمه‌ای از قرآن را اشتباه بخواند فقط وی می‌تواند آن اشتباه را تصحیح کند.

در پایان ماه مبارک رمضان دوره قرآن هم تمام می‌شود و معمولا کسی که در این دوره سوره «الرحمن» یا «یس» به وی رسیده باشد مردم را با خرما یا شیرینی پذیرایی می‌کند و کسی که به او سوره «توحید» رسیده باشد روز عید فطر باید یک آش درست کند که به آن آش «قل هوالله»  می‌گویند.

رسم کهن "شوخوانی" برای تدارک سحری در خراسان جنوبی

آیین شوخوانی یا شب خوانی در کلیت همان مراسم سحری خوانی است که دیگر مناطق نیز اجرا می‌شود اما در بیرجند در هر محله چند مرد خوش صدا به بام‌ها می‌روند و مشغول به خواندن دعا در سه نوبت می‌شوند تا اهالی با شنیدن صدای آنها از خواب بیدار شوند و آماده سحری شوند.

در آخرین روز از رمضان، هنگام سحر و در مراسم شوخوانی، با خواندن مناجات‌هایی با رمضان وداع می‌کنند.

روزه‌گیران برای به جا آوردن اعمال سحر و خوردن سحری معمولاً ساعت یا ساعاتی قبل از اذان و با شنیدن صدای مناجات، توپ سحر و یا زنگ ساعت بیدار می‌شوند و بعد از وضو گرفتن و خواندن دعاهای سحر نیت می‌کنند برای وضوگرفتن و خواندن دعاهای سحر و سپس شروع به خوردن سحری می‌کنند که معمولاً غذاهای گرم و پختنی است که در اغلب موارد همراه با برنج است.

 هنگام سحر، خانواده‌ها بچه‌های پنج و شش ساله خود را نیز بیدار می‌کنند تا به بیدار شدن در سحرها و سحرخیزی و روزه گرفتن عادت کنند.

رمِضوُنی یکی از رسوم کهن خراسان جنوبی

یکی از مراسم قدیمی ماه مبارک رمضان در بیرجند، خواندن «رمضانی» است. رمضانی‌خوانی و یا به لهجه بیرجندی «رمِضوُنی» یکی از رسوم کهن خراسان جنوبی در ماه مبارک رمضان است که با فرا رسیدن این ماه عزیز کوچه‌ها را با آوای خوش خود طنین‌انداز می‌کند.

از گذشته‌های نه چندان دور مردم بیرجند و روستاهای این شهرستان از فردای شبی که هلال ماه رمضان رؤیت می‌شود با مراسم و آیین‌هایی روزه‌داری را آغاز می‌کنند.با آغاز نخستین روز رمضان در وضع زندگی مردم تغییراتی حاصل می‌شود، چراکه مردم بیشتر از هر کاری به عبادت پرداخته و مساجد رونق مضاعف می‌یابند.

در گویش بیرجندی کلمه رمضان «رمزا» تلفظ شده و 11 ماه دیگر سال «سالگان» گفته می‌شود و با این نامگذاری «رمضان» را از ماه‌های دیگر ممتاز می‌کنند.این مراسم به این گونه است که در شب‌های رمضان پس از نماز و افطار، جمعی از پسران و نوجوانان دردسته‌های چهار تا شش نفری به راه افتاده و به درخانه‌های همسایه به ‌ویژه سرشناسان و توانگران می‌روند و به قصد گرفتن انعام برنامه ویژه‌ای اجرا می‌کنند.

آنان با خواندن اشعاری معروف به «رمضانی» با لهجه بیرجندی از صاحب خانه طلب انعام می‌کنند. رمضانی خوانی با یک مقدمه دعایی که توسط استاد خوانده می شود، آغاز شده و با آمین شاگردان ادامه پیدا می‌کند.

خواندن اشعاری در مدح حضرت محمد(ص) و حضرت علی(ع) و رباعی‌هایی در مرثیه ائمه اطهار(ع) از دیگراشعار خوانده شده در مراسم رمضانی خوانی است.این مراسم به عنوان آداب و رسوم و برای جمع‌آوری نذورات مردم و همچنین ایجاد شور و نشاط از زمان‌های قدیم در استان مرسوم بوده است.

طبل‌نوازان منادی سحرخیزان در طبس و بشرویه

طبل‌زنی در سحر ماه مبارک رمضان یکی از راه‌هایی بود که مردمان شهرستان‌های بشرویه و طبس برای بیدار کردن مردم در سحرگاهان استفاده می‌کردند.هرچند در روزگاری که زنگ انواع ساعت‌ها، تلفن‌های همراه و زمان‌سنج تلویزیون‌ها برای بیدارکردن مردم با هم رقابت می‌کنند، این سنت در بشرویه به فراموشی سپرده شده اما در طبس همچنان طبل‌نوازان منادی سحرخیزان هستند.

مناجات و شب خوانی و یا  به اصطلاح «شوخوانی» از دیگر رسوم کهن مردمان این خطه از کشورمان است که هر چند امروزه هنوز در برخی از روستاها اجرا می‌شود اما در شهرها رنگ باخته و تکنولوژی‌ها روز همچون موبایل و تلویزیون جایگزین آن شده است.

طبل‌زنی در اوقات سحر ماه رمضان در طبس، یکی از نیات موقوفه است که در سال 1300 هجری قمری توسط عمادالملکی وقف شده و ماندگاری آن نیز به دلیل اجرای نیات خیر واقف است.

این مراسم از سه ساعت مانده به اذان صبح آغاز می‌شد که طبل اول آن به معنی آماده باش در دو ساعت مانده به اذان زده می‌شود، طبل دوم در یک ساعت مانده به پایان وقت سحر به معنی بیدار باش و طبل سوم نیز نزدیک شدن به وقت اذان را خبر می‌دهد.

دست کشیدن از خوردن و آشامیدن سحرگاهی، با برخاستن «الله اکبر» مؤذن از مأذنه مسجد محله، همراه بود و بعدها با شیوع استفاده از ساعت شماطه دار و رادیو، نخستین گام‌ها برای گسست رویارویی مردم در ماه مبارک رمضان برداشته شد و رسوم کوبیدن بر طبل و چاووشی خوانی و ندا دادن، مهجور شدند و تا جایی که امروز حتی صدا کردن همسایه برای برخاستن، ازجمله کارهای نهی شده در فرهنگ زندگی ماشینی و آپارتمان نشینی است.

در رمضان‌خوانی، نذورات جمع می‌کنند

مراسم دیگری که در شب‌های رمضان در بیرجند انجام می‌گیرد، مراسم رمضان خوانی است. جوانان و نوجوانان محل در دسته‌های چندنفری آماده می‌شوند و در محله می‌چرخند و به خانه ثروتمندان و سرشناسان می‌روند و از آنها طلب انعام می‌کنند. هدف از این کار جمع‌آوری نذورات برای برگزاری افطاری است. این مراسم با اجرای اشعار، خواندن دعاها و آرزوی توفیق برای صاحب خانه‌ها از سوی جوانان انجام می‌گیرد.

نخل گردانی، رسمی کهن در شهرستان قاینات                        

شب‌های نوزدهم، بیست ویکم و بیست وسوم همانند سایر نقاط کشورمردم شهرستان قاین نیز تا سحر بیدار مانده و به راز و نیاز پرداخته و قرآن بر سر می گذارند.

در روز بیست و یکم  ماه رمضان مراسم نخل‌بندی درقاین اجرا می‌شود و با انواع پارچه‌های نذری، نخل را تزیین کرده و آن را در چهار راه مسجد جامع قرار داده و دایره وار با یک دست کمربند یکدیگر را گرفته و با دست دیگر به سینه زده و با آهنگی خاص و حرکاتی موزون می‌خوانند: «یا عباس،یا عباس،جانم فدای عباس». مراسم تعزیه خوانی و شبیه گردانی در برخی نقاط از جمله آرین شهر، زهان و کارشک در روز بیست و یکم برگزار می‌شود.

طبل زنی با نیت بیدارباش سحر در طبس

یکی از آداب و رسوم ماه رمضان در خراسان جنوبی بویژه مراسم طبل‌زنی در شهرستان طبس است که از گذشته‌های دور تاکنون رایج بوده و اجرا می‌شود. طبل‌زنی با نیت بیدار باش سحرخیزان ماه مبارک رمضان با شیوه خاصی اجرا می‌شود به طوری که در سه نوبت به ترتیب سه ساعت، ۲ ساعت و یک ساعت مانده به اذان صبح طبل‌ها تحت عنوان طبل سه، ۲ و یک با آهنگ خاصی به صدا در می‌آید.

بیشتر مردم طبس در ماه رمضان، طبق سنت دیرین با صدای طبل برای خوردن سحری و عبادت از خواب بیدار می‌شوند. نواختن طبل هرچند سکوت رمزآلود شب‌های کویر را می‌شکند ولی همنوا با مناجات و ادعیه‌هایی که از مساجد، تکایا و حسینیه‌های شهر و روستا فراگیر می شود، روح و روان سحرخیزان را جلا می‌دهد.

انتهای پیام